Συντάκτης: Γιώργος Πετρόπουλος
Στις 15 Ιουλίου 1965, ημέρα Πέμπτη και ώρα 7 το απόγευμα, ο πρωθυπουργός της χώρας Γ. Παπανδρέου μπήκε στα ανάκτορα της Ηρώδου του Αττικού για να συναντηθεί με τον νεαρό βασιλιά Κωνσταντίνο Γλίξμπουργκ. Η συνάντηση υπήρξε ολιγόλεπτη......
Στις 7.15 ο πρωθυπουργός αναχώρησε σκεπτικός για την κατοικία του στο Καστρί, αρνούμενος να κάνει την παραμικρή δήλωση στους δημοσιογράφους.
Μία ώρα αργότερα κάλεσε τους πολιτικούς συντάκτες και τους ανακοίνωσε: «Επήλθε διαφωνία Στέμματος και κυβερνήσεως. Αύριον θα υποβάλω την παραίτησιν της κυβερνήσεως και θα προβώ εις ανακοινώσεις».
Ως αιτία της διαφωνίας ανάμεσα στο Παλάτι και την κυβέρνηση εμφανίστηκε η άρνηση του βασιλιά να δεχτεί την αντικατάσταση του υπουργού Αμυνας Π. Γαρουφαλιά από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου. Στην πραγματικότητα όμως αυτό ήταν η κορυφή του παγόβουνου.
Λίγα λεπτά μετά την αναχώρηση του Γ. Παπανδρέου από τα ανάκτορα, τον βασιλιά επισκεπτόταν ο -έως εκείνη τη στιγμή- πρόεδρος της Βουλής Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, για να λάβει εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης.
Στις 8.22 μ.μ. ορκίστηκε το πρώτο κλιμάκιο της κυβέρνησης Νόβα αποτελούμενο από τον ίδιο, τον ναύαρχο Ι. Τούμπα και τον Στ. Κωστόπουλο.
Η χώρα είχε μπει πλέον στη βαθύτερη πολιτική κρίση της μετεμφυλιακής περιόδου, ενώ η εκπαραθύρωση του νόμιμου πρωθυπουργού της χώρας και τα όσα επακολούθησαν έμειναν στην Ιστορία με την ονομασία «Ιουλιανά».
Δεν χωράει αμφιβολία πως στις 15 Ιουλίου του 1965 συντελέστηκε στη χώρα ένα παλατιανό πραξικόπημα που τη σημάδεψε ανεξίτηλα, καθώς άρχισε η αντίστροφη μέτρηση που οδήγησε στη χούντα του 1967. Εκείνο όμως που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η απάντηση στο ερώτημα, αν αυτή η πορεία ήταν αναπόφευκτη.
Η απάντηση αυτή θα δοθεί από τη συνέχεια της εξιστόρησης, αλλά εκείνο που μάλλον προκύπτει αβίαστα ως συμπέρασμα είναι ότι τον Ιούλιο του ‘65 το πολιτικό σύστημα της χώρας είχε φτάσει πλέον στα όριά του. Στην απόλυτη δυσκαμψία, που συνέπειά της δεν μπορούσε να είναι άλλη από την πολιτική σήψη.
Το μετεμφυλιακό πολιτικό σύστημα
Το πολιτικό σύστημα που συγκροτήθηκε στη χώρα αμέσως μετά τον Εμφύλιο αποτελούνταν από πολλά κέντρα εξουσίας. Στο πεδίο των πολιτικών κομμάτων η μόνη σταθερή πολιτική δύναμη ήταν η λεγόμενη Δεξιά, είτε ως Ελληνικός Συναγερμός υπό τον Αλ. Παπάγο είτε ως ΕΡΕ υπό τον Κ. Καραμανλή και στη συνέχεια τον Π. Κανελλόπουλο.
Το λεγόμενο Κέντρο αποτελούνταν από διάφορους ετερόκλητους κομματικούς σχηματισμούς και ανασυγκροτήθηκε ως ενιαίο κόμμα το 1961 υπό την αρχηγία του Γ. Παπανδρέου. Η Αριστερά ως ΕΔΑ ήταν τυπικά νόμιμη -τελούσε υπό πλήθος απαγορεύσεων και αποκλεισμών- και το ΚΚΕ, που βρισκόταν στην παρανομία, αναζητούσε δρόμους νόμιμης δράσης μέσα από τις γραμμές της.
Δεν ήταν όμως τα κόμματα που είχαν την πραγματική εξουσία στα χέρια τους. Δίπλα σ’ αυτά και πάνω από αυτά βρισκόταν το Παλάτι, ενώ ο στρατός είχε έναν άτυπο, αλλά ξεχωριστό και ουσιαστικό ρόλο παρέμβασης στις πολιτικές εξελίξεις. Το κυριότερο όμως ήταν ότι η χώρα βρισκόταν υπό το καθεστώς της αμερικανονατοϊκής εξάρτησης. Τίποτα δεν μπορούσε να γίνει σ’ αυτήν χωρίς την έγκριση ή την ανοχή των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.
Με δυο λόγια, το μετεμφυλιακό πολιτικό σύστημα ήταν εκ φύσεως προβληματικό και δύσκαμπτο, πράγμα που φάνηκε αρκετές φορές με τις πολιτικές κρίσεις που το συντάρασσαν κάθε τρεις και λίγο. Ασφαλώς δεν είναι δυνατό να εξηγήσουμε εδώ γιατί συνέβαινε κάτι τέτοιο. Αξίζει όμως να θυμίσουμε μερικά σημαντικά ιστορικά γεγονότα που υπογραμμίζουν το πρόβλημα.
Στις εκλογές του 1958 η ΕΔΑ αναδείχτηκε σε αξιωματική αντιπολίτευση. Για την αντιμετώπισή της, από εκεί και μετά, συγκροτήθηκε ένα τεράστιο δίκτυο παρακρατικών οργανώσεων που σε συνεργασία με τα όργανα καταστολής του κράτους επέβαλε ένα καθεστώς τρόμου στη χώρα. Οι εκλογές του 1961 σημαδεύτηκαν από τη βία και τη νοθεία.
Ακολούθησε ο «ανένδοτος» αγώνας για την αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας, η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρ. Λαμπράκη το 1963, η παραίτηση και η «φυγή» του Κ. Καραμανλή στο Παρίσι την ίδια χρονιά, η έκρηξη βόμβας με 13 νεκρούς στον Γοργοπόταμο το 1964, η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ (Μάιος 1965), το σαμποτάζ στον Εβρο τον Ιούνιο του 1965 με πρωταγωνιστή τον μετέπειπα δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλο κ.ο.κ.
Μέσα σε τέτοιες έκρυθμες συνθήκες και με οξυμένα τα πολιτικά πνεύματα, η Ενωση Κέντρου του Γ. Παπανδρέου κέρδισε δύο εκλογικές αναμετρήσεις (Νοέμβριος του 1963 και Φεβρουάριος του 1964) και αναδείχτηκε σε κυβέρνηση της χώρας, αποσπώντας την απόλυτη πλειοψηφία του εκλογικού σώματος (52,72%).
Το κόμμα αυτό όμως ήταν ένα πραγματικό πολιτικό περιβόλι, καθώς στις τάξεις του περιλάβανε από ακραία συντηρητικά έως και ριζοσπαστικά-εκσυγχρονιστικά στοιχεία: τους φιλελεύθερους του Σ. Βενιζέλου, τους πλαστηρικούς της ΕΠΕΚ του Σ. Παπαπολίτη, τους αγροτιστές του Αλ. Μπαλτατζή, τη Νέα Πολιτική Κίνηση των Μητσοτάκη, Νόβα, Γ. Μαύρου κ.λπ., την ομάδα του Γ. Παπανδρέου, τον σοσιαλίζοντα Ηλ. Τσιριμώκο, τον δεξιογενή Στ. Στεφανόπουλο, τον Ανδρέα Παπανδρέου και την εκσυγχρονιστική κεντροαριστερή τάση του κ.ο.κ.
Το ιστορικό μήνυμα
Από την πρώτη στιγμή που το Κέντρο ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας -και παρά την ισχυρή πλειοψηφία που διέθετε- έδειξε ότι ο προσανατολισμός του ήταν σαφώς συμβιβαστικός, χωρίς διάθεση ρήξεων με το κατεστημένο και τα παράπλευρα κέντρα εξουσίας. Το κυβερνητικό σχήμα που προώθησε ο Γ. Παπανδρέου είναι αποκαλυπτικό των προθέσεών του.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι υπουργός Εθνικής Αμυνας τοποθετήθηκε ο Π. Γαρουφαλιάς, προστατευόμενος των ανακτόρων. Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης ο Στ. Στεφανόπουλος, παλιά ηγετική φυσιογνωμία της Δεξιάς. Υπουργός Εξωτερικών ο Στ. Κωστόπουλος, από τους σημαντικούς πολιτικούς εκπροσώπους του κεφαλαίου. Πρόεδρος της Βουλής ο παλατιανός Γ. Νόβας κ.ο.κ.
Τον συντηρητικό χαρακτήρα της κυβέρνησης του Κέντρου τον δείχνει και η πολιτική που εφάρμοσε όσο διάστημα έμεινε στα πράγματα. Ρήξεις με το κατεστημένο δεν έγιναν παρά μόνο σε επιμέρους ζητήματα. Ο κρατικός μηχανισμός δεν εκδημοκρατίστηκε. Οι διεθνείς σχέσεις της χώρας, και ειδικά αυτές που αφορούσαν τον αμερικανονατοϊκό παράγοντα, έμεναν αλώβητες. Επομένως η πολιτική εκτροπή του Ιουλίου του 1965 δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.
Επειτα απ’ αυτήν, η χώρα μπήκε σε βαθιά πολιτική κρίση. Το Κέντρο γνώρισε αλλεπάλληλες διασπάσεις. Ο λαός διαδήλωνε επί μήνες στους δρόμους και οι συγκρούσεις με την αστυνομία ήταν καθημερινό φαινόμενο με πολλούς τραυματίες, αλλά και νεκρούς, όπως ο Σωτήρης Πέτρουλας. Το Παλάτι προσπαθούσε να στήσει κυβερνήσεις-ανδρείκελα με τη σύμπραξη της δεξιάς ΕΡΕ και όσων αποσκιρτούσαν από το κόμμα του Γ. Παπανδρέου. Δύο ολόκληρα χρόνια η χώρα παρέπαιε, ώσπου στο τέλος μπήκε στον γύψο της δικτατορίας.
Αν βγαίνει επομένως ένα συμπέρασμα από εκείνη την τραγωδία είναι ότι πότε η λεγόμενη αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν γνώρισε καλύτερες μέρες με τις έξωθεν παρεμβάσεις ανεξέλεγκτων από τον λαό, εγχώριων ή ξένων, παραγόντων και θεσμών...
efsyn
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου