ΤΟ ΣΟΥΒΑΛΙΩΤΙΚΟ ΠΑΝΗΓΥΡΑΚΙ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

Ο Προφήτης Ηλίας είναι υπαρκτό πρόσωπο. Γεννήθηκε τον 10^ο π.Χ. αι. στη Θίσβη του Ισραήλ και κατά τον 9^ο π.Χ. αι. αγίασε . ....

Προφήτευσε την έλευση του Χριστού 820 χρόνια πριν τη γέννησή Του. Στο εγκωμιαστικό εκκλησιαστικό τροπάριο ονομάζεται και Δεύτερος Πρόδρομος, ενώ στην Χριστιανική εικονογραφία, εικονίζεται να οδηγεί τέθριππο άρμα και να αναλήπτεται στους ουρανούς. Η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη Του στις 20 Ιουλίου και εορτάζει, όχι τον θάνατό Του, αλλά την ανάληψή Του.

«Τ’ Αη-Λιός γυρίζει ο καιρός αλλιώς», έλεγαν οι πρόγονοί μας, παραδεχόμενοι ότι η γιορτή του Αγίου, καταμεσής του καλοκαιριού, συνέπιπτε με την έναρξη των μελτεμιών. Επίσης η γιορτή αυτή του μεσοκαλόκαιρου, σηματοδοτούσε την αρχή της ωρίμανσης των φρούτων και κυρίως των σταφυλιών. Στο χωριό μας λεγόταν η σχετική παροιμία: «Τ’ Αη-Λιός με το μαντήλ(ι) – Τ’ς Παναγιάς με το κοφίν(ι)».

Στη Σουβάλα, (αρχαία και σύγχρονη), ο Άγιος είναι παλιός γνώριμος. Στην κορυφή του λόφου πάνω από την Αγία Ελεούσα, στη θέση «Παληός», υπήρχε εκκλησία του Προφήτη Ηλία, χτισμένη πάνω στην αρχαϊκή ακρόπολη της Λίλαιας και μάλιστα, δίπλα ακριβώς από τον χώρο όπου τελούνταν λατρευτικές- μυστηριακές και ταφικές τελετές κατά την αρχαιότητα.

Η θέα από το σημείο αυτό, κόβει την ανάσα. Ο Προφήτης Άγιος των βουνοκορφών, από το ξάγναντο του «Παληού», ατενίζει την κοιλάδα του Κηφισού και αγκαλιάζει λές στοργικά με το βλέμμα Του όλη τη μεσαιωνική Σουβάλα, που ήταν χτισμένη στο λόφο του Νεκροταφείου, μέχρι τα Μαντάμια και πέριξ.

 Η ανέγερση της εκκλησίας πάνω σε αρχαίο λατρευτικό ιερό, είναι σύνηθες φαινόμενο κατά τους πρώτους Βυζαντινούς αιώνες. Μάλιστα δε, λαμβάνει μορφή πανδημίας, όταν η χριστιανική θρησκεία παγιώνεται στον Ελλαδικό χώρο, ύστερα από την νομοθετική ρύθμιση του θέματος, από τον Αυτοκράτορα Ιουστινιανό, το 529 μ.Χ.

Δεν γνωρίζουμε τον χρόνο κτίσεως της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία στον «Παληό». Ούτε τον χρόνο ή τον τρόπο που καταστράφηκε. Η Σουβαλιώτικη προφορική παράδοση αναφέρει ότι, ερείπια της εκκλησίας υπήρχαν στο χώρο μέχρι τα τέλη της 10ετίας του ’50. Αποτελούντο δε, από ογκώδης πελεκητούς λίθινους δόμους, γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι ο χρόνος ανέγερσης είναι πολύ παλιός. Στα μετέπειτα χρόνια, το εναπομείναν δομικό υλικό της εκκλησίας, χρησιμοποιήθηκε από τους περιοίκους ποιμένες για άλλες κτηνοτροφικές δομές και εξαφανίστηκε. Σήμερα στο σημείο απέμεινε μόνο το τοπονύμιο «Αη-Λιάς».

Μετά την επικράτηση της Τουρκοκρατίας, από το 1393, όσοι κάτοικοι της μεσαιωνικής Σουβάλας επιβίωσαν, από την προηγηθείσα Φραγκοκρατία και Καταλανοκρατία, μετατοπίζονται ψηλότερα και συγκροτούν τον οικισμό της Απάνω Σουβάλας. Εκεί μεταφέρονται και τα όσια και ιερά των λιγοστών οικιστών της. Η προστάτιδα της μεσαιωνικής Σουβάλας, Παναγία η Μαυρομαντήλα των πηγών του Κηφισού, μετακομίζει και αποτελεί την Μητρόπολη του νέου χωριού, μετονομαζόμενη σε Παναγία Κυριά. Δηλαδή: Παναγία, η Κυρία των Αγγέλων. Παράλληλη πορεία φαίνεται να ακολουθεί και ο Αη-Λιάς, αιώνες όμως αργότερα. Καθ’ ότι η εκκλησίτσα του Αγίου στον πευκιά, που πανηγυρίζει αύριο, είναι κτίσμα των τελών του 19^ου αι.- αρχών του 20^ου και πάντως έπεται των καταστροφικών σεισμών του 1894, οι οποίοι δεν άφησαν λίθον επί λίθου στην Απάνω Σουβάλα.

Ταυτόχρονα με την ίδρυση του ναϊσκου του Προφήτη στον πευκιά, φαίνεται να αρχίζει και η εορταστική λαοσύναξη των προσκυνητών, κατά την διάρκεια της μέρας, στο χώρο της πλατεϊτσας της Κυριάς, κάτω από τα βαθύσκιωτα πλατάνια και δίπλα στο δροσερό νερό της πηγής. Δεν  υπήρχαν τραπεζοκαθίσματα ή καταστήματα προσφοράς εδεσμάτων. Η κάθε οικογένεια, μετά την εκκλησία, έστρωνε στο χώμα βελέντζες και κάθονταν οκλαδόν, απολαμβάνοντας τα λιγοστά φαγητά και το κρασί που είχε φέρει από το σπίτι της. Τοπικοί οργανοπαίχτες και τραγουδιστές ήταν ολημερίς επί το έργον, ώστε να διασκεδάσουν την ομήγυρη και να την σηκώσουν για χορό. Η Σουβαλιώτικη προφορική παράδοση αναφέρει ότι, φτωχοί αλλά περήφανοι πανηγυριώτες, κατέβαζαν πέντε οκάδες κρασί, γλύφοντας ένα ρεγγοκέφαλο που έβγαζαν από το σελάχι. Το γλέντι κρατούσε μέχρι που νύχτωνε και υποχρεωτικά διακόπτετο επειδή δεν υπήρχε φωτισμός. Στα μεταπολεμικά χρόνια, άρχισαν να κάνουν δειλά την εμφάνισή τους οι πρώτοι πάγκοι πωλήσεως παστελιών, καθώς και οι πρώτες ψησταριές σφαχτών, τα οποία διανέμονταν επί τόπου σε χασαπόχαρτο.

Με την πάροδο των ετών και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των Σουβαλιωτών, το πανηγύρι μεταφέρθηκε στην πλατεία της Κάτω Σουβάλας, όπου βρισκόμαστε σήμερα. Η χρονολογία της πρώτης θρησκευτική πανήγυρης του Αη-Λιός στην εδώ πλατεία, πρέπει να είναι ή το 1959, ή το 1960. Πάντως επισυνέβη μετά την διαμόρφωση και τον καθαρισμό της πλατείας από την καταστροφική πλημμύρα της 14^ης Σεπτεμβρίου 1958, η οποία συμπίπτει, με την καταστροφή του δρόμου προς την Άνω Σουβάλα, την ίδρυση των πρώτων εδώ καταστημάτων καθώς και με την ύπαρξη εδώ ηλεκτροφωτισμού. Ο παράγοντας του ηλεκτροφωτισμού επέτρεπε στους διοργανωτές να διασκεδάζουν τους πανηγυριώτες ολονυχτίως και μέχρι την ανατολή του ηλίου, ή και μετά από αυτή.

Στη δεκαετία του ’70 το πανηγύρι του Αη-Λιός φτάνει στο απόγειο της ακμής του. Διαρκεί τρεις μέρες και σε πολλές περιπτώσεις διεξάγεται ταυτόχρονα από τρεις και τέσσερις μουσικές κομπανίες, ακόμα και σε καταστήματα εκτός πλατείας. Όπως, στα Μαυρακέϊκα, στου Δόκιμου, στο τουριστικό περίπτερο της Δήμητρας και αλλού.

Μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’90 παρατηρείται μια κάμψη στο θεσμό καθώς και μια στροφή του καταναλωτικού κοινού σε άλλου είδους διασκεδάσεις, με αποτέλεσμα τα πανηγύρια στη Σουβάλα να ατονήσουν και να σβήσουν.

Σήμερα από τον Λαογραφικό Ιστορικό Σύλλογο Πολυδρόσου, με το νέο του διοικητικό συμβούλιο και τον άξιο Πρόεδρό του Παναγιώτη Ρούμελη, επιχειρείτε μια τολμηρή προσπάθεια αναβίωσης του γνήσιου Σουβαλιώτικου αυτού θεσμού. Ο Λαογραφικός έχει τη συμπαράσταση και όλων των άλλων συλλόγων του Πολυδρόσου καθώς και την αρωγή της Δημοτικής και Κοινοτικής αρχής. Αν τον θεσμό τον αγκαλιάσουν ομόθυμα και οι κάτοικοι και οι καταστηματάρχες, το μέλλον του διαγράφεται λαμπρό. Μένει να το δούμε.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας. Καλή μας διασκέδαση και καλό μας ξημέρωμα.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

      ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

-Το παραπάνω κείμενο διάβασε ο Δημήτρης Κατοίκος στην εκδήλωση του Λαογραφικού Συλλόγου στην αναβίωση του πανηγυριού του προφήτη Ηλία.
-Αναλυτικά με φωτογραφίες και βίντεο για την εκδήλωση σε άλλη δημοσίευση στο ΄΄Πολύδροσος Παρνασσού΄΄