ΛΙΘΟΙ ΕΝ ΓΩΝΙΑ, ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΕΛΑΤΕΙΑΣ

Παναγιώτης Δημάκης

Τρείς εργασμένοι λίθοι, ατάκτως ερριμένοι, ώς εργασμένοι δόμοι, στο πεζοδρόμιο τής παλαιάς οικίας Κοτοπούλη, μάς αφηγούνται, ώς ομιλούντες, για όσους ακούουν τήν φωνή τών πραγμάτων (rerum ),....

γεγονότα καθημερινότητας, τής μικρής μας πόλης, μίας μικροκοινωνίας, με τα πάθη και τις εντάσεις, τήν αποδοχή και τήν απόρριψη, τήν χαρά και τήν λύπη, τήν αλληλουχία τών γενεών, τις εναλλαγές προσώπων και πραγμάτων. 

Άν αυτό φαίνεται ασήμαντο, μικρό το μέγα, κρυμμένοι θησαυροί στα λίγα, σ αυτά πού η Ιστορία ποτέ δεν θα σκύψει, να ιδεί, αλλά σύρουν μαζί τους, τών ταπεινών τα πεπραγμένα, πού ήσαν οι δικοί μας άνθρωποι και πρόγονοι, και, περισυλλέγουμε τώρα, με ευλάβεια και προσοχή, σπαράγματα και στιγμές τού βίου τους. 

Η γωνία πού διακρίνεται, ανήκει στα παράσπιτα, τής παλαιάς οικίας Κοτοπούλη και ευρίσκεται στο σταυροδρόμι, έναντι Ειρηνοδικείου, οικίας Σταύρου και Δημακίδη. 

Είναι ενδιαφέρον ότι, ο τοίχος με τήν αργολιθοδομή, με τον κάθετο μικρό φεγγίτη, είναι παλαιότερη τής εντοιχισμένης (φωτο αριστερά άνω), μαρμάρινης χρονολογημένης πινακίδας. 

Στο πεζοδρόμιο αυτό, στοιχίζονται τρείς επίπεδοι λίθοι, προφανώς λιθολογημένοι, από τον ερειπιώνα τής Ελατείας, όπως συνηθιζόταν τότε, ίσως και από ασυνείδητο σεβασμό, στα προγονικά κειμήλια, χρησιμεύοντας ώς θρανία, για τήν ώρα τής σιέστας, αλλά και και για τις καθιερωμένες, γυναικείες συναθροίσεις, τις λεγόμενες " ρούγες ". 

Οι ρούγες αυτές, συγκέντρωναν κατά γειτονιά αριθμό, γυναικών μόνον, πού λόγω τών τότε κοινωνικών προτύπων, μόνον σε επισκέψεις συγγενικών η φιλικών οικιών, επιτρέπονταν, και , φυσικά η εργασία κατ' οίκον και στα κτήματα. Όμως, πάντα υπάρχει χρόνος, για λίγη ευχάριστη κουβεντούλα, στήν δροσερή γωνιά με τήν θέα, πού επιτρέπει τον οπτικό έλεγχο τών διερχομένων, το βάδισμα, το ντύσιμο, τήν ομιλία, ακόμη και τήν ματιά σε παράθυρα, με τήν περίφημη δευτεροδιάβαση, πού οδηγούσε και σε συμπεράσματα προθέσεων, μέσα από τούς πολύπλοκους κώδικες συμπεριφοράς, τών οποίων οι γυναίκες επέβαλλαν, τήν αυστηρή τήρηση. 

Πραγματικό Ιεροδικείο, με κανόνες σκληρούς, ασκούσε αυτό, το λεγόμενο " γ' ναικοτούμπανο ", μία πολύχρωμη, παλλόμενη, μάζα θηλέων, κρατώντας τον έλεγχο και τα όρια, στήν μικρή κλειστή κοινωνία, πού βέβαια δεν ήσαν απαραβίαστα, αλλά το τίμημα ήταν βαρύ και υπολογίσιμο, κατά το δημώδες " καλύτερα να σού βγεί το μάτι παρά τ όνομα ". 

Και μάτια έβγαιναν και προξενιά χαλούσαν και κοινωνικά δράματα από άστοχα, ή μοχθηρά και δηλητηριώδη σχόλια, πού διέλυαν οικογένειες και θεμέλια οίκων. 

Ήταν εν δυνάμει, μία άτυπη κοινωνική εξουσία, μία αστυνομία τής μητριαρχίας, πού έρχεται μέσα από τα βάθη τού χρόνου, όπως το παρατιθέμενο γλωσσικό λήμμα "Κουρκουσουρεύειν" πού έχει τήν έννοια τού καταλαλώ, από τόν 14ον μ.χ. αι.* τουλάχιστον, και σήμερα, είναι στα μέρη μας, εν χρήσει, για γυναίκες και άνδρες (κουρκουσούρ'ς- κουρκουσούρα).

 Τώρα οι καιροί άλλαξαν, τα ήθη άλλαξαν, οι μικροκοινωνίες μεταμορφωμένες, με χαλαρωμένα τα δεσμά, ξεκαπίστρωτες θα έλεγα, πού οι άνθρωποι, δεν μιλούν πολύ, αφήνονται στήν τηλεοπτική παιδεία, τις ελεύθερες ή ασύδοτες συμπεριφορές και οι λίθοι, παραμένουν βουβοί και αργοί παρατηρητές, στοιβαγμένοι πλέον, στήν γωνιά τους, κρατώντας όμως ψιθύρους, φωνές, γέλια, μικρές και μεγάλες ιστορίες, δραματικές ή αστείες, μίας εποχής πού απήλθε και ήδη φαντάζει μακρινή.

* Στέφανος Σαχλίκης, μισογύνης και άσεμνος Κρητικός ποιητής τού 14ου αι.