ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΗΘΗ & ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

Παρουσιάζει ο Βίκτωρ Σαμπώ

«Φέρε με πάλι ατούς παλιούς καιρούς, καρδιά νοσταλγική, κι άσε με εκεί μονάχο»

 Τα έθιμα των παλιών καιρών, που κάποια απ' αυτά συνεχίζονται και στις μέρες μας τα συναντάμε όχι μόνο στα χωρία μας αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Φθιώτιδας....

ΒΛΑΧΙΚΟΙ ΓΑΜΟΙ

Είναι κωμική αναπαράσταση του βλάχικου γάμου, όπως γινόταν παλιότερα. Σκηνές που προκαλούν γέλιο είναι το πηγαινέλα των προξενητάδων στους υποψήφιους συμπέθερους, η κουβέντα για την προίκα, τα τελειώματα με την αλλαγή των δακτυλιδιών, οι προετοιμασίες για το γάμο, το «μπαρμπέρισμα» του γαμπρού, η τελετή του γάμου και φυσικά τα επακόλουθα της πρώτης γαμήλιας νύχτας του ζευγαριού. Τελειώνει συνήθως με χορό και φαγοπότι, συνοδεία δημοτικής ορχήστρας.

 ΑΡΚΟΥΔΑ

Έθιμο, παλιό, ήταν η περιφορά αρκούδας, τις μέρες αυτές προπάντων, από τσιγγάνους. Ο αρκουδιάρης κρατούσε νταούλι ή ντέφι και ίνα στειλιάρι. Η αρκούδα ήταν δεμένη μια αλυσίδα από τη μύτη ή τα χείλια της και χόρευε ή έκανε μιμητικές κινήσεις. Το έθιμο αυτό συνεχίζεται αλλά με μασκαρεμένη αρκούδα φυσικά και όχι αληθινή.

 ΤΟ ΓΑΪΤΑΝΑΚΙ

Είναι τεχνικό χορευτικό παιχνίδι με πανάρχαιες ρίζες. Χορεύονταν συνήθως από αγόρια και κορίτσια που πλέκουν κορδέλες (γαϊτάνια) σε ένα ξύλινο κοντάρι με τη συνοδεία μουσικής. Ο επικεφαλής με μια σφυρίχτρα δίνει το παράγγελμα για πλέξιμο και για ξετύλιγμα. Το έπαιζαν στους δρόμους, στις πλατείες και στους κοινόχρηστους ανοιχτούς γενικά χώρους.

Η ΚΑΜΗΛΑ

Την παριστάνουν δύο άτομα τυλιγμένα με ύφασμα γεμάτο πολύχρωμες χάντρες και φούντες. Έχει μακρύ λαιμό και το κεφάλι το φτιάχνουν με κόκαλα από κεφάλι αλόγου. Οι σιαγόνες ανοιγοκλείνουν με ειδικό μηχανισμό (καρούλια). Τη βλέπαμε  παλιά συνήθως την Καθαρή Δευτέρα στο χωρίο μας, αλλά μέχρι πρόσφατα στη Λαμία.

 ΤΑ ΜΑΣΚΑΡΕΜΑΤΑ

Την τελευταία Κυριακή, την Τυρινή, αλλά και τις προηγούμενες μέρες συναντά κανείς στους δρόμους μεταμφιεσμένους να χορεύουν, να αστειεύονται και να σατιρίζουν. Παλαιότερα βάφονταν με μπογιές, κρεμούσαν πάνω τους κουδούνια, έβαζαν στο κεφάλι τουρλούκια (τσεμπέρια) και κρατούσαν στα χέρια τους για τους περίεργους που προσπαθούσαν να τους ξεσκεπάσουν, κάλτσες με λιχνισμένη στάχτη,  σαν θυμιατό. Άφθονο κέφι σκόρπιζαν τα όργανα στους δρόμους, στις πλατείες και τα βράδια στα ταβερνάκια.

ΦΑΓΟΠΟΤΙ

Το βράδυ της τελευταίας Κυριακής εκείνα τα χρόνια οι μασκαράδες μπαινόβγαιναν στα σπίτια, οι οικογένειες μαζεύονταν σε φιλικά ή συγγενικά σπίτια με τα φαγητά τους, έστρωναν τραπέζι με πίτες, κότες και άφθονο κρασί, άρχιζε το φαγοπότι με ευχές, αστεία, τραγούδια και ύστερα χορό. Όλοι χόρευαν, ακόμα και οι γριές, όπως λέει το τραγούδι:

«Τις μεγάλες αποκριές,

που χορεύουν οι γριές,

με τομάρια και προβιές,

και μια γριά μονοδοντού

άντρα γύρευε η πορδού...»

 Στο τζάκι ή στη θράκα της σόμπας και του μαγκαλιού έβαζαν αυγά ονοματισμένα με τα ονόματα των μελών κάθε οικογένειας , με σειρά ανάλογη της ηλικίας του καθενός. Το αυγό που ίδρωνε, που έβγαζε δηλαδή σταγονίδια νερού στο τσόφλι του  καθώς ψηνόταν, σήμαινε τον τεμπέλη και ανεπρόκοπο και κατ' άλλους τον γερό όλης της χρονιάς.

Όταν αποτρώγανε καθώς καθότανε, όλοι γύρω στο τραπέζι, δένανε ένα αυγό με μια κλωστή. Ένας κρατούσε την κλωστή και κουνούσε το αυγό σαν εκκρεμές και  οι άλλοι δοκιμάζανε να το πιάσουν με το στόμα.  Το αυγό είχε το συμβολισμό του. Ήταν το τελευταίο αρτύσιμο έδεσμα που σφράγιζε τη νηστεία, την οποία θα αποσφράγιζε το κόκκινο αυγό της Λαμπρής.

ΚΟΥΛΟΥΜΑ

Είναι πανελλήνιο έθιμο και συμβολίζει το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης. Πιθανότατα ετυμολογικά η λέξη να προέρχεται από την ιταλική cumulus = σωρός. Χαρακτηρίζεται από την ομαδική έξοδο προς την εξοχή, φαγοπότι με νηστίσιμα εδέσματα και το πέταγμα του αετού.

Η ΛΑΓΑΝΑ

Την Καθαρή Δευτέρα ζύμωναν την Αρμυροκουλούρα (Λαγάνα). Σε πολλές περιοχές την ζύμωναν με αλεύρι, που έκλεβαν από τρία σπίτια, που είχαν νιόπαντρο ζευγάρι. Τι έφτιαχναν με πολύ αλάτι και αμίλητο νερό, ζύμωναν την κουλούρα ανάποδα (δηλαδή με τα χέρια πίσω από την πλάτη). Αυτή την κουλούρα την έτρωγαν την Καθαρά Δευτέρα και πίστευαν, ότι θα έβλεπαν μαντικό όνειρο που θα έδειχνε το μελλοντικό σύζυγο τους.

 Πολλές ήταν και οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονικές συνήθειες κατά την περίοδο της Αποκριάς. Τα Ψυχοσάββατα δεν λούζονταν, ούτε σκούπιζαν για να μην ενοχλούν τους νεκρούς. Πολλές ήταν και οι μαντευτικές συνήθειες. Ιδίως οι ανύπαντρες κοπέλες προσπαθούσαν με διάφορα μέσα να προκαλέσουν μαντικό όνειρο.

 Αυτά είναι μερικά από τα έθιμα της Αποκριάς που όπως προαναφέραμε κάποια συνεχίζονται, έστω και χλωμά στις μέρες μας.

http://gorgopotamosvillage.gr /Γράφει ο Κώστας Δ. Ζαγγογιάννης