«Από το Έπος του ’40 ως την Απελευθέρωση – Η συμβολή του Δαδιού και της περιοχής» Του Θανάση Παπακωνσταντίνου

1ο ΜΕΡΟΣ - Το επόμενο στις  28-10-2025.

85  τα χρόνια ως σήμερα απ` το ηρωικό έπος του 1940`. Τι έδωσε, πως και με ποιόν τρόπο συμμετείχε και πόσο συνέβαλε σε `κείνον τον μεγαλειώδη Εθνικό αγώνα το ΔΑΔΙ  κι η ολόγυρα περιοχή??  Και τι συνέχισε θαρρετά να δίνει στα  δύσκολα  3,5 χρόνια της κατοχής  ως την ποθούμενη απελευθέρωση το 1944?? .....

Ξέρουμε άραγε όλοι μας όσα πρέπει?? Κι έχουμε ίσως κάτι να πούμε στους νεότερους για όσα  και με θυσία ακόμα της ζωής τους, μπόρεσαν εκείνους τους δύσκολους και ματωμένους καιρούς να προσφέρουν στην πατρίδα  οι παππούδες, οι πατεράδες κι οι μανάδες μας?? Κάτι που να εμπνέει, να φωτίζει, να τιμά  και να μένει ως πολύτιμη παρακαταθήκη και για τους επερχόμενους! Ας τα δούμε λοιπον παρακάτω με μιά ματιά όλα αυτά, όσοι τουλάχιστον  ΔΕΝ  τα θεωρούμε επουσιώδη ή και ξεπερασμένες κι ανώφελες έγνοιες  δίχως καμιά αξία κι ωφελιμότητα!! 

Σημερινή πρόθεσή μας, είναι να αναφερθούμε όσο πιο συνοπτικά γίνεται βέβαια, στην καταγραμμένη προσφορά και συμμετοχή του ΔΑΔΙΟΥ και της ευρύτερης περιοχής μας. Α) Τόσο  στην εποποιία του 1940 ένδοξα γραμμένη στα αιματοβαμμένα Αλβανικά και Μακεδονικά Βουνά. Που αγιαστήκαν με θυσιασμένες ζωές πολλών γενναίων ανδρών Ελλήνων. Που θελήσαν ορκισμένα  να πάρουν αυτοί στα χέρια και στην πλάτη τους την υπεράσπιση τής τιμής της χώρας και τη δική τους. Προστατεύοντας με αίσθηση καθήκοντος πανάρχαια πατρώα γη , οικογένεια , βιός κι ελεύθερη ζωή. Β) Όσο και στην σημαντική συμβολή των ΔΑΔΙΩΤΩΝ και όχι μόνο, καθ` όλη την διάρκεια  του Αντιστασιακού αγώνα 41`-44` ως την άγια μέρα της απελευθέρωσης. 

===================================================

Έχοντας υπόψη μας τις κατά καιρούς υποδείξεις σας, αλλά και την προτίμησή σας σε “συντομοαναγνώσεις”…. που βέβαια εμείς δυστυχώς δεν σας “βοηθάμε” καθόλου σ` αυτό. Αποφασίσαμε να κάνουμε την παρουσίαση  με δύο σημειώματα, ώστε τα κείμενα να είναι κατά το δυνατόν βραχύτερα προς διευκόλυνσή σας. Αρχίζοντας σήμερα την αφήγηση όπως θεωρούμε χρήσιμο, απ` την πρώτη μέρα του Β` Παγκοσμίου πολέμου και φτάνοντας έως την αποφράδα ημέρα εισβολής των Γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα 6/4/41.(Για το διάστημα απ` τον Απρίλη του 41` ως την κατάληψη της Αθήνας 28/4 έχουμε ήδη αναφερθεί σε πρόσφατο σημείωμά μας που δημοσιεύτηκε εδώ στο Polydrosos Parnassou και όσοι τυχών  επιθυμείτε μπορείτε να το δείτε ανατρέχοντας στην ημερομηνία 18/10/2025). Το δεύτερο σημείωμα, που πρώτα ο Θεός λογαριάζουμε να το δημοσιεύσουμε μεθαύριο ανήμερα της επετείου. Θα είναι αφιερωμένο όπως είπαμε στην σημαντική ΔΑΔΙΩΤΙΚΗ συμμετοχή και προσφορά  -όπως κι όλης της περιοχής βεβαίως- στην μεγαλειώδη Πανεθνική προσπάθεια του 40`, αλλά και στην Αντιστασιακή δράση του Δαδιού κατά την μακρά περίοδο της ΓερμανοΙταλικής κατοχής.

 Καλή και υπομονετική ανάγνωση λοιπόν στους φίλους ενδιαφερομένους , που θάθελαν ίσως να μάθουν για το Δαδιώτικο λιθαράκι προσφοράς στο ηρωικό έπος του 40` και της κατοχικής περιόδου. Αφού όμως πριν , περιγράψουμε στο πρώτο αυτό σημερινό σημείωμά μας, το ιστορικό περιβάλλον και τα γεγονότα όπως αυτά διαμορφώθηκαν και εξελιχτήκαν απ` την αρχή του πολέμου. Θεωρώντας αυτή την αναφορά λίαν απαραίτητη και χρήσιμη για πολύ συγκεκριμένους λόγους . Φιλοδοξούμε να αποτελέσει το σημερινό πρώτο μέρος, την απαραίτητη γέφυρα σύνδεσης και μετάβασης στο δεύτερο, που όπως ήδη σας είπαμε θα έχει τοπικότερο ενδιαφέρον και χαρακτήρα. Αλλά και πιστεύοντας πως θέτοντας υπόψη σας συγκεντρωτικά  και κατά χρονική σειρά, σημασία και σπουδαιότητα  τις εξελίξεις και τα σοβαρότερα γεγονότα της περιόδου 1939-41`. Θα βοηθηθούμε ίσως  καλύτερα όλοι μας για ασφαλέστερες και αντικειμενικότερες κρίσεις, συγκρίσεις , εκτιμήσεις και συμπεράσματα στην συνέχεια. 

==============================================

 Την 1^η Σεπτεμβρίου του 1939 και αφού είχε προηγηθεί τον  Μάρτη του 1938 η απόλεμη και αναίμακτη προσάρτηση της Αυστρίας και σχεδόν εκούσια ένωσή της με το Γερμανικό Κράτος. Και επίσης αφού είχε συντελεστεί τον Μάρτιο του 1939 η διάλυση κυριολεκτικώς της τότε Τσεχοσλοβακίας  απ` την Ναζιστική Γερμανία. Ο Χίτλερ, πανέτοιμος πλέον για εφαρμογή τού τελικού σχεδίου του για υποταγή ολόκληρης της  Ευρώπης. Δίνει διαταγή εισβολής στην γειτονική Πολωνία. Η επίθεση εκδηλώνεται αμέσως και παρά το «σύμφωνο μη επίθεσης»  που είχε ήδη υπογράψει ο ίδιος  με την Πολωνική ηγεσία τον Γενάρη του 1934.  Με το γεγονός αυτό, έχουμε πλέον και την «επίσημη» έναρξη του Β` παγκοσμίου πολέμου που έχει χρονικό “ορόσημο” την 1^η Σεπτεμβρίου του 39`.

 Μετά την εισβολή στην Πολωνία , Αγγλία και Γαλλία συνασπίζονται και αντιδρούν κηρύσσοντας  την ίδια μέρα τον πόλεμο στην Γερμανία  3/9/39`. Ο Τσόρτσιλ (Πρωθυπουργός τότε της Αγγλίας), διαμαρτύρεται έντονα ζητώντας με αυστηρό τελεσίγραφο προς τον  Φύρερ να αποσυρθούν άμεσα οι Γερμανικές δυνάμεις απ` τα Πολωνικά εδάφη. Παράλληλα κινητοποιείται η Γαλλία και εισβάλει για αντιπερισπασμό στις 7/9/39` στο έδαφος της όμορης  Γερμανίας. Ωστόσο αποσύρει τις δυνάμεις της στις  30/9 με την δικαιολογία  τερματισμού του πολέμου στην Πολωνία στις 11/9/1939 αφού όμως είχε ήδη καταληφτεί η Πολωνία  ως την Βαρσοβία απ` τους Γερμανούς και…. η άλλη μισή χώρα απ` τους Σοβιετικούς , με βάση την Ρωσογερμανική μυστική συμφωνία διαμοιρασμού της Πολωνίας  και του συμφώνου μεταξύ τους «μη επιθέσεως»!! 

Ο  Χίτλερ λόγω τακτικής και προσωρινού κατευνασμού Αγγλίας και Γαλλίας, αλλά και του επερχόμενου χειμώνα, αναβάλει την προγραμματισμένη επίθεση κατά της υπολοίπου Ευρώπης για την ερχόμενη Άνοιξη. Και πράγματι, τον Απρίλη του 40` επιτίθεται και καταλαμβάνει την Νορβηγία και στις 10 Μαΐου εισβάλει στην Ολλανδία  η οποία υποτάσσεται μόλις σε τρεις-τέσσερες μέρες!! Ακολουθεί η κατάληψη της Δανίας και αμέσως μετά του Βελγίου που συνθηκολογεί ο Βασιλιάς του σε πέντε μέρες! Τα Γερμανικά στρατεύματα προελαύνουν πλέον νοτιότερα και σε ένα περίπου μήνα  έχουν υπερφαλαγγίσει κάθε εμπόδιο μπαίνοντας στο Παρίσι στις 14/6/1940 και υποχρεώνοντας την  Γαλλία σε ατιμωτική συμφωνία υποταγής στην Χιτλερική Γερμανία. 

=================================================

Στα  τής  Ελλάδος και στα δικά μας τώρα:  Μετά την εχθρική πράξη των Ιταλών που έχει προηγηθεί με τον θρασύτατο κι άνανδρο τορπιλισμό του Ελληνικού καταδρομικού πλοίου «Έλλη» στα ανοιχτά του λιμανιού της Τήνου ημέρα Τρίτη 15/8/1939 ανήμερα της γιορτής της Παναγιάς μας! Και αφού προκλήθηκε βάναυσα έτσι η Ελλάδα και δοκιμάστηκαν οι προθέσεις και τα αντανακλαστικά αντίδρασης της χώρας μας. Τα ξημερώματα (3^η πρωινή ώρα ) της 28^ης Οκτωβρίου 1940 στέλνετε τελεσίγραφο του Μουσολίνι  προς την Ελληνική κυβέρνηση με προθεσμία μάλιστα απαντήσεως μόλις τριών ωρών! για υποταγή της χώρας άνευ όρων!! Η απάντηση της Ελλάδας δια του τότε Πρωθυπουργού της Ιωάννη Μεταξά και προς απορία και έκπληξη των Ιταλών (ίσως και της Διεθνούς κοινότητος λόγω της γνωστής και δεδομένης ιδεολογικοπολιτικής ταύτισης του Μεταξά με το Ιταλικό καθεστώς), ήταν ένα καθαρό  ΟΧΙ.  Με σύμφωνη γνώμη και της τότε στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας, εκφράζοντας και το παλλαϊκό αίσθημα  για αντίσταση πάση θυσία.  

Μετά το ΟΧΙ και την σαφή άρνηση της Ελλάδος να παραδοθεί , η επίθεση της Ιταλίας εκδηλώνεται αμέσως στην ΕλληνοΑλβανική μεθόριο πριν το ξημέρωμα εκείνης της μέρας. Ήταν 5,30’ πμ της 28^ης Οκτωβρίου. Οι Έλληνες αποφασισμένοι και γενναιόψυχοι αμύνονται ηρωικά. Δεν αιφνιδιάζονται, δεν δειλιάζουν και κρατούν τις θέσεις τους με αυτοθυσία. Στην συνέχεια των ημερών ενισχύονται και οργανώνονται καλύτερα, εφορμούν και απωθούν τις εχθρικές δυνάμεις μέχρι βαθειά μέσα στο Αλβανικό έδαφος!! Τα σχέδια του Μουσολίνι έτσι ναυαγούν και οικτρά αποτυγχάνουν.

Οπότε η Χιτλερική επέμβαση για την σωτηρία τού γοήτρου τής συμμάχου Ιταλίας και του «άξονα». Που έχουν βαριά και ταπεινωτικά τρωθεί απ` τις συνεχείς Ελληνικές νίκες στο Αλβανικό μέτωπο και την επικείμενη πανωλεθρία των Ιταλών με ότι αυτό θα σήμαινε για την προβαλλόμενη ως τότε κραταιά Ιταλία , μοιάζει αναπόφευκτη. 

Πράγματι σε συνάντηση Χίτλερ – Μουσολίνι στις 22/1/41 αποφασίζεται: α) η εισβολή στην Σοβιετική Ένωση για τις 15/5/41 και β) νωρίτερα λίγο η επίθεση των Γερμανικών δυνάμεων στις Βαλκανικές χώρες και βεβαίως στην Ελλάδα που ήδη μήνες τώρα μόνη αυτή πολεμά νικηφόρα κατά του Ιταλικού στρατού στα Αλβανικά βουνά υπό αντίξοες συνθήκες  αφού κι ο χειμώνας του 40` υπήρξε απ` τους βαρύτερους. 

=================================================

Στις  2 Μαρτίου του 41` οι πάνοπλες Γερμανικές Μεραρχίες μπαίνουν στην Βουλγαρία , αφού πρώτα έχουν εισβάλει και εδραιωθεί στην Ρουμάνια. Στις 5/4/41`  Χίτλερ και Μουσολίνι, κηρύσσουν τον πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία  που παρά την ηρωική αντίστασή της , ο Γερμανικός στρατός απελαύνει και μέσω των εδαφών της (κυρίως των σημερινών Σκοπίων), φτάνει στα  Ελληνικά σύνορα στις  6/4 /1941 (ημέρα Κυριακή). Την ίδια εκείνη μέρα, ο νέος τότε  Έλληνας Πρωθυπουργός  Αλέξανδρος Κοριζής (που κατ` εντολή και επίμονη απαίτηση τού τότε Βασιλέως Γεωργίου Β`, και παρά τις αντιρρήσεις του είχε εξαναγκασμένος αναλάβει την Πρωθυπουργία στις 31/1 μετά τον αιφνίδιο θάνατο τού Ιωάννη Μεταξά στις 29/1), επαναλαμβάνει –ως απάντηση σε τελεσίγραφο των Γερμανών-- την άρνηση παράδοσης  της  Ελλάδος  με νέο δεύτερο αποφασιστικό  ΟΧΙ. 

Μετά κι απ αυτό, οι Γερμανοί εκδηλώνουν την προγραμματισμένη επίθεσή τους και εισβάλουν στην Ελλάδα από δύο μέτωπα, Βουλγαρικό και Γιουγκοσλαβικό. Οι Ελληνικές δυνάμεις σκληρά αμυνόμενες, διασπασμένες όμως στα δύο μέτωπα , Αλβανικό και ΒουλγαροΓιουγκοσλαβικό , μάχονται ηρωικά προκαλώντας για μιά ακόμα φορά τον παγκόσμιο θαυμασμό (μη εξαιρουμένων κι αυτών των Γερμανών εισβολέων. Γνωστά άλλωστε τα επαινετικά λεχθέντα κι απ` τον ίδιο τον Χίτλερ!). Αλλά αναγκασμένες απ` τον υπέρτερο εχθρό των ενωμένων Γερμανοιταλικών δυνάμεων (επικουρούμενες πλέον κι από Βουλγαρικές), τελικώς καταβάλλονται. Και στις 21/4/1941 υπογράφεται και το καθοριστικό δεύτερο πρωτόκολλο παράδοσης και της Ελληνικής στρατιάς Ηπείρου – Μακεδονίας απ` τον στρατηγό Γεώργιο Τσολάκογλου (μετέπειτα κατοχικός Πρωθυπουργός διορισμένος απ τους Γερμανούς κατακτητές, γιαυτό και για πολλά άλλα, μεταπολεμικώς το 1945 καταδικάστηκε σε θάνατο από ειδικό Δικαστήριο για προδοτική συμπεριφορά και Εθνική αναξιότητα. Η ποινή αυτή δεν εκτελέστηκε ποτέ, μετετράπη σε ισόβια  δεσμά  που ούτε κι αυτή η ποινή έγινε πράξη). 

===========================================

 Η παράδοση της χώρας είχε πλέον συντελεστεί στις 21/4/1941 με την υπογραφή Τσολάκογλου. Λίγες μέρες μετά, στις 28/4/41 η Γερμανική στρατιά φτάνει στην Αθήνα  υψώνοντας την Γερμανική σημαία. Λίγο πρίν, στις 18/4/1941 ο δοτός Πρωθυπουργός  Α. Κοριζής  έχει αυτοκτονήσει για λόγους ακόμα και ως τώρα αδιευκρίνιστους!  Πράξη επιδεχόμενη πολλές ερμηνείες αφού βρέθηκε με δύο! σφαίρες στην καρδία , μάλλον απίστευτα έως αδύνατον κατορθωτό αυτό για άνθρωπο που αυτοπυροβολείται!!!! 

Εν τω μεταξύ με την υπογραφή παράδοσης την 21/4 και ενώ ο Ελληνικός στρατός ακόμα στα πεδία των μαχών (κυρίως το Αλβανικό), σαστισμένος προσπαθεί να πιστέψει , να εξηγήσει και να συνειδητοποιήσει την δυσάρεστη αυτή τροπή και εξέλιξη. Η ντόπια πολιτική και οικονομική ολιγαρχία. Πρίγκιπες και πριγκίπισσες. Κυρίες των τιμών , αυλικοί και αυλοκόλακες. Υπουργοί και λοιποί συνεργάτες της Βασιλικής παρέας. Την 22/4/41` έντρομοι όλοι αυτοι συνωθούνται μαζί στα «πλοία της φυγής» για την Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο! Την ακριβώς επόμενη μέρα το πρωί 23/4/41 εγκαταλείπει την χώρα και ο Βασιλιάς Γεώργιος Β` συνοδευόμενος από υπασπιστές  του , μερικούς φίλους του και τον διαβόητο αυλικό και έμπιστό του Ιωάννη Διάκο, κουβαλώντας μαζί τους τον χρυσό και το θησαυροφυλάκιο του Ελληνικού Κράτους.   

Είκοσι δύο μέρες μετά την κατάληψη της Αθήνας(28/4), αρχίζει στις 20/5/41 η επίθεση για την κατάκτηση της ελεύθερης ως τότε ακόμα Κρήτης.  Ακολουθούν  ομηρικές μάχες στο περήφανο νησί, με το σύνολο τού ανυπότακτου και γενναιόφρονου Κρητικού Λαού να μάχεται υπέρ βωμών και εστιών με απαράμιλλο ηρωισμό  και με όποιον τρόπο και μέσο είχε στην διάθεσή του, έως αυτοθυσίας  για την ελευθερία του. Αποτελώντας αξεπέραστο παράδειγμα ανδρείας , ψυχικού μεγαλείου , βαθειά ριζωμένης πίστης στην αξία του αγαθού της ελευθερίας καθώς και έμπρακτης αγάπης για την γή των προγονών του και των εστιών του. Οι φονικές μάχες τελειώνουν μετά από 11 ηρωικές μέρες και την 1/6/1941 η Κρήτη καταλαμβάνεται απ` τους Γερμανούς έχοντας οι εισβολείς πολύ μεγάλες απώλειες υλικού και ανθρώπινου δυναμικού τους. Γιαυτό και τα αντίποινα  υπήρξαν  πολύ σκληρά και επώδυνα για τους ηρωικούς Κρήτες.  

=====================================================

Με την κατάληψη και της Κρήτης ολοκληρώνεται η Γερμανική κυριαρχία στην Ελλάδα. Επτά περίπου  μήνες χρειάστηκε ο σιδερόφρακτος , πάνοπλος και πολυπληθής στρατός του «άξονα» με επικεφαλής την Γερμανία του Χίτλερ, να καταβάλει την αντρειοσύνη των Ελληνικών δυνάμεων και να ελέγξει την επικράτεια.  Τόσο , όσο χρειάστηκε για να γίνει ζωντανός μύθος στο νού και στα χείλη της ανθρωπότητας η μοναδική και πρωτοφανής ηρωική Ελληνική αντίσταση στους  κραταιούς εισβολείς τής Ναζιστικής τρόικας. Εισπράττοντας  ο Ελληνικός Λαός και τα ηρωικά στρατευμένα παιδιά του, τον παγκόσμιο θαυμασμό και έπαινο ακόμα και των εχθρών τους , που κατέγραψαν βαρύτατες απώλειες αντιμέτωπες με την αδούλωτη και περήφανη Ελληνική ψυχή. Άλλοι Λαοί κατέρρευσαν σε ελάχιστες μέρες κι άλλοι παραδόθηκαν σε λίγες μόνο ώρες  ή και μερικοί αυτοβούλως ντροπιαστικά σκλαβώθηκαν!!  Η μικρή και φτωχή Ελλάδα μας, αμύνθηκε σθεναρά και αγωνίστηκε αντρειωμένα μέχρι τέλους με τεράστιο αναλογικά κόστος όσο κανείς άλλος Λαός. Πιστή στις πατρογονικές παραδόσεις και στην τρεισχιλιόχρονη και πλέον ιστορία της , κατάμεστη ηρωικών στιγμών και δαφνοστεφανομένων θυσιών και ενδόξων αγώνων. 

Σ` εκείνο το ηρωικό κι ανεπανάληπτο έπος του 40`.  Την δική του συμβολή μαζί μ` ολόκληρο τον  Ελληνισμό, είχε και το ΔΑΔΙ  κι όλη η τριγύρω περιοχή.  Σ` εκείνον τον τιτάνιο μα κι άνισο αγώνα στα Αλβανικά και τα Μακεδονικά Βουνά (αλλά κι αμέσως μετά, στα μαύρα χρόνια της κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης). Το ΔΑΔΙ πρόσφερε κάπως περισσότερα απ` όσα το μέγεθός του δικαιολογούσε. Και σε ανθρώπινο δυναμικό και σε οτιδήποτε άλλο χρειάστηκε. Δυσανάλογο των πραγματικών δυνατοτήτων του το φορτίο αυτό που θέλησε να επωμιστεί. Και το έπραξε συνειδητά καταβάλλοντας και το «τίμημα»  που πάντα απαιτεί η υπεράσπιση της τιμής, της ελευθερίας , των ιερών και οσίων  ενός Λαού σαν τον δικό μας που θεώρει αξίες κι αγαθά σαν αυτά  Α Δ Ι Α Π Ρ Α Γ Μ ΑΤ Ε Υ ΤΑ. 

Μ` αυτό όμως το ιδιαίτερο κεφάλαιο για την ΔΑΔΙΩΤΙΚΗ προσφορά και συμβολή στο ένδοξο έπος του 1940 αλλά και κατά την κατοχική περίοδο 41-44`. Όπως σας προείπαμε θα ασχοληθούμε μεθαύριο στο δεύτερο σημείωμά μας. Συνεχίζοντας με αντικειμενικότητα την παρουσίαση όλων των αξιόπιστων σχετικών στοιχείων  που μας επιτρέπει να έχουμε στην διάθεσή μας  η μακρόχρονη απόσταση απ τα γεγονότα και η διαρκής ιστορική έρευνα των ειδικών όλα αυτά τα χρόνια ως τα τώρα. 

Θανάσης  Παπακωνσταντίνου….  

με ευχαριστίες  πολλές για την ανοχή σας και την καλή σας διάθεση να μας τιμήσετε διαβάζοντας το σημείωμά μας. 

Το επόμενο στις  28-10-2025.