Περί την καταγωγήν των Ανδρουτσαίων

Λέγοντες καταγωγή των Ανδρουτσαίων δεν εννοούμε εκείνη την με στενά όρια αφετηρία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, αλλά εκείνη των προγόνων του, οι οποίοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στις Λιβανάτες Λοκρίδος.....

Πότε-πότε ακούγεται ότι υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ Ανδρουτσαίων και της Εύβοιας. 

Από το τελευταίο βιβλίο του κυρίου Δημήτρης Σταμέλου:

 <<Το λιοντάρι της κλεφτουριάς», όπου πραγματεύεται τα του βίου του πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ο συγγραφέας σημειώνει: «Μυθιστορηματική βιογραφία, ιστορικά και βιβλιογραφικά τεκμηριωμένη, (έκδοση 1977), παίρνουμε από τη σελίδα 26, ¨ενώ σε γράμμα του Κουρτ Αχμέτ Πασά, (10 του Μάρτη 1787), σημειώνεται πως από την Εύβοια κατάγεται>>,

 δηλαδή ο πατέρας του Οδυσσέα. 

Όποιος ασχολήθηκε με το θέμα  -και δεν ήταν λίγοι -, εμπλέκεται γύρω από τα επώνυμα Αντρίτσου, Βερούσης, Μουτζανάς κλπ. Στέκεται σε ένα από αυτά και με καλή πίστη προσπαθεί να βρει κάποια εξήγηση. Αλλά από το θλιβερό εκείνο Βερούση Μουτζανά, που βρέθηκε στο δρόμο του καπετάν Αλέξανδρου Κριεζή όταν πέρασε αυτός από το Τρίκερι, διακρίνεται καθαρά το πρώτο κληρονομικό επώνυμο. Το δεύτερο με τον καιρό έγινε Μουτζανάς ή και Μουτσιανάς. 

Αλλά πώς εκφέρονται ως λέξεις τα τοπικά ιδιώματα, δηλαδή εκείνα της Λοκρίδος όπως και στα προσεγγίζοντα γεωγραφικά, μα και κατά την ομιλία.

Το «ε» εν τω μέσον της λέξεως εκφέρεται ως «η» ενώ εις τα «εις» - «ης» παροξύτονα και προπαροξύτονα το «η» ακολουθεί τον γενικό κανόνα του «η» άτονου και αποβάλλεται, έτσι ο Βερούσης γίνεται -σήμερα τουλάχιστον- Βηρούησ’ το δεύτερο «η» μόλις που ακούγεται.

Ουδεμία αμφιβολία πρέπει να υπάρχει ότι δηλαδή αρχικά οι Ανδρουτσαίοι είχαν σαν επίσημο επώνυμο το «Μουτζανάς» ή και «Μουτσιανάς» και ότι τα άλλα επώνυμα πήραν κάποια μορφή την εποχή του πατέρα του Οδυσσέα και παγιώθηκαν την εποχή αυτή (δηλαδή του Οδυσσέα) με την φήμη την οποία απέκτησε, από οποιαδήποτε πλευρά και αν πάρει κανένας την περίπτωση. 

Στις λαϊκές τάξεις η λέξη «Ανδρούτσος» λαμβάνει την έννοια ως ο ισχυρός άνδρας, ο άνδρας ο διαθέτων ακατάβλητης σωματική ρώμην. Καλώς εχόντων των πραγμάτων και εφόσον δεν υπάρχει ειδικός λόγος για τον λογοπλάστη λαό προέρχεται από την λέξη «άνδρας».

Παράγωγα της λέξεως στα ιδιώματα «άντρακλας», «αντρακλαράς», «αντρούτσος» και «αντρούτσαρος». 

Από τις κοινές λαϊκοπρόφερτες λέξεις «Αντρίκος» και «Ανδρίκους», «Αντρέας» και «Ανδρέας» σχηματίζονται τα παράγωγα «Αντρικάκ-ς», «Αντριάς» και τέλος «Αντρικάνος». Φαίνεται λοιπόν ολοκάθαρα ότι ο «Αντρούτσος» βγήκε από τη λέξη «άνδρας».

Αλλά πώς σχηματίστηκε η ιδέα περί της καταγωγής του «Αντρούτσου» από την Εύβοια; 

Όλοι οι Μουτσανάδες που κατήγοντο από τις Λιβανάτες φαίνεται ότι ήταν ζωηρά και απείθαρχα στοιχεία, κατά φυσικόν λόγον η σκιά της εξουσίας δια της παρακολουθήσεως κάλυπτε κάθε κίνησή τους.

Κάποτε δύο αδελφοί Μουτσανάδες βρέθηκαν στην ανάγκη και προτιμήσαν τον εκπατρισμό ίσως και για άλλους λόγους, οικονομικούς κλπ. 

Έτσι μεταξύ 1730 και 1750 κατά χονδρικό υπολογισμό οι δύο αυτοί αδελφοί Μουτσανάδες, άγνωστοι στα μικρά τους ονόματα, ανέβηκαν προς τη Στυλίδα. Δεν πρέπει να είναι τυχαίο το ότι ο Βερούσης Μουτσανάς βρέθηκε νυμφευμένος στο Τρίκερι της Μαγνησίας, τόσο κοντινό στη Στυλίδα την εποχή της επαναστάσεως. Εγκαταστάθηκαν σε κάποιο χωριό στα περίχωρα της Στυλίδας που όπως έλεγαν από την παράδοση οι ίδιοι Μουτσανάδες της Εύβοιας το έλεγαν «Κουρουμουρσαλί». 

Αυτό το χωριό σήμερα δεν υπάρχει, αλλά και πάλι για άγνωστους λόγους αναγκάστηκαν να εκπατρισθούν. Αυτή τη φορά πέρασαν στην Εύβοια και εγκαταστάθηκαν σε ένα κεφαλοχώρι της εποχής που το έλεγαν, αλλά και σήμερα λέγεται «Αμέλαντες». Εδώ με τον καιρό πρόκοψαν. 

Με την επανάσταση 1821 οι απόγονοι των δύο Μουτσανάδων έσπευσαν να υποδεχθούν για να δώσουν κάποια γνωριμία, τον Βερούση Μουτσανά - απόδειξη ότι είχαν επίγνωση των συγγενικών τους δεσμών - όταν αυτός επί κεφαλής των επαναστατών πέρασε από την Αγία Άννα με κατεύθυνση τον Άγιο και την Χαλκίδα.

Μετά την επανάσταση οι Μουτσανάδες από τους Αμέλαντες, προοδευτικά κατέβηκαν στην Αγία Άννα, όπου και σήμερα απαντώνται σαν μόνιμοι κάτοικοι.

Αυτή είναι η εξήγηση γύρω από τους Μουτσανάδες της Εύβοιας. 

Δεν είχα το δικαίωμα, νομίζω, να κρατήσω για τον εαυτό μου κάτι που μια ανησυχία με οδήγησε ως το 1730.

Πιστεύω ότι θα είναι χρήσιμη μια γενική επανεξέταση του θέματος σε όλες τις προεκτάσεις, για να δοθεί η οριστική και τελεσίδικη απάντηση σε ενδοιασμούς και αμφιβολίες.

ΕΥΑΓΓ. Δ. ΙΩΑΝΝΟΥ

Ταξίαρχος ε.α.

Αμαρούσιον – Αθηνών

¨ΠΑΝΕΥΒΟΪΚΟΝ ΒΗΜΑ¨

Πέμπτη 20 Μαρτίου 1980