Το Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ και οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Στέφανος Σταμέλλος

Πολλοί είναι αυτοί που αναφέρονται με όχι καλά λόγια - αν όχι με τα χειρότερα - για το Ειδικό Χωροταξικό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). ....

Η κυβέρνηση όμως συνεχίζει να το χρησιμοποιεί και να μην προχωράει στην αναθεώρηση του. Η λογική τι λέει: μια χώρα που σέβεται και θέλει να αξιοποιεί σωστά τις παραμέτρους, που συνθέτουν τη βιώσιμη ανάπτυξη/πρόοδο, παρακολουθεί διαρκώς τις εξελίξεις και αναθεωρεί τα δεδομένα, κατά τακτά διαστήματα, με βάση την εμπειρία και τα συμπεράσματα της επιστήμης και της κοινωνίας.

Τα λέω αυτά γιατί η ρίζα των κακών και του προβλήματος με τους Αιολικούς Σταθμούς, που έχει ξεσηκώσει ποικίλες αντιδράσεις σε όλη τη χώρα, φαίνεται ότι είναι τελικά το Ειδικό Χωροταξικό. Ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό του; Θεωρεί ως αποκλειστικό κριτήριο της χωροθέτησης το αιολικό δυναμικό. Αγνοεί έτσι μια σειρά άλλες παραμέτρους, όπως είναι οι αναπτυξιακές παράμετροι, αλλά και οι πολιτιστικές και οι κοινωνικές της κάθε περιοχής.  Αγνοεί το ανάγλυφο χωροθετώντας σε υψόμετρα μεγαλύτερα των 2.000 μέτρων!.  Αγνοεί τις επιπτώσεις στο τοπίο και τις Διεθνείς Συμβάσεις για το Τοπίο. Αντιγράφει τις πρακτικές άλλων χωρών χωρίς να τις εξειδικεύει στις ελληνικές τοπικές συνθήκες, αγνοώντας παράλληλα τις πρακτικές τους σε ό, τι αφορά στα υψόμετρα, ενώ υπάρχει άφθονη ευρωπαϊκή εμπειρία. Επιτρέπει την εγκατάσταση σε δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις αγνοώντας το άρθρο 24 του Συντάγματος και το πολύ γνωστό σε όλους: «άπαξ δάσος, πάντα δάσος», προκρίνοντας το «δημόσιο συμφέρον» έναντι της φύσης!. Ένα δημόσιο συμφέρον, που γίνεται λάστιχο κάθε φορά, κυρίως με βάση τα οικονομικά, και μόνο, συμφέροντα των εταιρειών. Δεν εξετάζει τις πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις σε μια περιοχή με την ύπαρξη και άλλων Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ), επιτρέποντας αυτό που λέμε “σκόπιμο κατακερματισμό” των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). 

Και τέλος, το σπουδαιότερο, επιτρέπει την εγκατάσταση αιολικών σταθμών σε περιοχές NATURA και σε Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά αγνοώντας τις καταγγελίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κακοδιαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών και της Βιοποικιλότητας. 

Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Οι ΜΠΕ των έργων ΑΣΠΗΕ συνήθως εμφανίζουν ελλειμματική έως μηδενική γνώση των τοπικών συνθηκών, λες και αυτό είναι κάτι το ασήμαντο. Κατά κοινή επίσης ομολογία, οι περισσότερες ΜΠΕ είναι αντιγραφές και συρραφές από άλλες ήδη εγκεκριμένες. Απουσιάζει η ουσιαστική αξιολόγηση του τοπίου και η εξειδικευμένη ανάλυση της ιδιαιτερότητας του περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων. Έτσι εμφανίζονται προβληματικές μελέτες τοπογραφικές και γεωλογικές, και ψεύτικοι ισχυρισμοί που πολλές φορές προσβάλλουν και την κοινή λογική. Το σημαντικό βέβαια είναι ότι όλα αυτά γίνονται κάτω από το πρίσμα της πολιτικής χειραγώγησης - ιδιαίτερα σήμερα - και της πίεσης, η οποία ασκείται ποικιλοτρόπως, σε συνδυασμό με την ολιγωρία σωστού ελέγχου εκ μέρους των αρμοδίων υπηρεσιών. Αυτά τα φαινόμενα θα ενταθούν το επόμενο διάστημα, αν λάβουμε υπόψη μας το περιεχόμενο του περιβόητου Περιβαλλοντικού Νομοσχεδίου, που ολοκληρώνεται εν μέσω κορωναϊού.

  

Έτσι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων υποτιμούνται. Υποτιμάται το γυμνό αλπικό τοπίο με τον ισχυρισμό ότι αυτό έχει ασήμαντη περιβαλλοντική και αισθητική αξία. Αγνοούνται οι κλίσεις του εδάφους, η αστάθεια των εδαφών και το ανάγλυφο, ιδιαίτερα για τα έργα οδοποιίας –με πλάτος δρόμων πάνω από 10 μέτρα- και τα άλλα συνοδά έργα.  Αγνοούνται οι επιπτώσεις από τις γραμμές μεταφοράς.

Ένα σημαντικό στοιχείο των επιπτώσεων, που αγνοείται επίσης, αφορά στην υδρολογία και τη διαχείριση του υδάτινου πλούτου της περιοχής. Τα έργα στις ορεινές αυτές εκτάσεις και στα υψόμετρα, αναμφισβήτητα αναστατώνουν και ανατρέπουν την κίνηση του νερού και την αποθήκευση στον υπόγειο υδροφόρο. Η οδοποιία, η τσιμεντοποίηση μιας σημαντικής έκτασης για τις βάσεις των α/γ και η δημιουργία μακροχρόνια νέων ρεμάτων με νέες κοίτες, αντικειμενικά ανατρέπουν τα υδρολογικά δεδομένα της περιοχής, όσο κι αν θέλουν οι αρμόδιοι να αποφεύγουν να αναφέρονται σ’ αυτά. Αυτά όλα συνοδεύονται με την κοπή χιλιάδων δέντρων για τα έργα οδοποιίας και των γραμμών μεταφοράς. Εν κατακλείδι, έχουμε μια δραστική αλλαγή χρήσεων της γης μειώνοντας την προστιθέμενη αξία του περιβάλλοντος σε σχέση με της ήπιες μορφές ανάπτυξης. 

Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: ΓΙΑΤΙ; Γιατί καθυστερεί η αναθεώρηση και γιατί δεν ξεκινάει η συζήτηση του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΑΠΕ; Ποιες είναι οι σκοπιμότητες και τι θέλουν να εξυπηρετήσουν;

Λαμία, Απρίλης 2020

Στέφανος Σταμέλλος

http://www.e-ecology.gr

https://www.facebook.com/stefanos.stamellos

Υ.Γ. Αξίζει να διαβάσει κανείς τη γνωμοδότηση, το 2007, της Γενικής Δ/νσης Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, του αείμνηστου δασάρχη Γιώργου Ντούρου, στο σχέδιο, τότε, του Εθνικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α – ΑΠΕ). Είναι η αρμόδια αρχή για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στα δάση και στις δασικές εκτάσεις.  Οι απόψεις της αγνοήθηκαν είναι αλήθεια. Κάπως έτσι φθάσαμε και ως εδώ.  

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ                   Αθήνα 19/03/2007

ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΑΣΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ                Αρ. Πρωτ: 89906/1615

Δ/ΝΣΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΔΑΣΩΝ

ΔΡΥΜΩΝ ΚΑΙ ΘΗΡΑΣ

ΤΜΗΜΑ Α’

Ταχ. Δ/νση:     Χαλκοκονδύλη 31                                      ΠΡΟΣ: Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε

Ταχ. Κώδικας: 101 64 Αθήνα                                                           Δ/νση Χωροταξίας

Πληροφορίες: Γ. Ντούρος                                                                Αμαλιάδας 17

Τηλέφωνο:      210 2124707                                                             Αθήνα

Fax:                 210 5242663

ΘΕΜΑ: Απόψεις για το Εθνικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου   

               Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. – Α.Π.Ε.)

Οι απόψεις μας για την υποστηρικτική μελέτη του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. – Α.Π.Ε. και του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος είναι οι εξής:

   Α) Ως προς την μεταφερόμενη εμπειρία άλλων ευρωπαϊκών χωρών για το ζήτημα της χωροθέτησης εγκαταστάσεων Α.Π.Ε. επισημαίνουμε ότι οι αναφερόμενες χώρες είναι κατά πλείστον πεδινές (Δανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία) ή λοφώδεις (Ην. Βασίλειο, Ισπανία) και δεν υπάρχουν αναφορές για χωροθέτηση εγκαταστάσεων Α.Π.Ε. σε ορεινές χώρες ή ορεινά τμήματα των ανωτέρω χωρών (π.χ. Γαλλικές και Γερμανικές Άλπεις, Γαλλικά και Ισπανικά Πυρηναία) θα ήταν χρήσιμο να είχαμε ειδικότερα την εμπειρία των άλλων κρατών (μεταξύ των οποίων και χωρών της Βόρειας Αμερικής) για τις ορεινές περιοχές δεδομένου ότι η χώρα μας είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό ορεινή.  Σε όλες τις αναφερόμενες χώρες οι επιπτώσεις στο τοπίο αποτελούν το σπουδαιότερο κριτήριο για τη χωροθέτηση ενώ στη χώρα μας θεωρείται υποκειμενικό ζήτημα και υποεκτιμάται η σημασία του.

   Σε όλες τις χώρες η αποδοχή των εγκαταστάσεων Α.Π.Ε. από την τοπική κοινωνία αποτελεί σημαντική προϋπόθεση. Στη χώρα μας απλώς λαμβάνεται υπόψιν. Εξαίρεση αποτελεί το Ην. Βασίλειο όπου ο εθνικός σχεδιασμός μπορεί να επιβληθεί όταν οι αντιρρήσεις δεν είναι τεκμηριωμένες. Αλλά και στην περιοχή του Ην. Βασιλείου οι αντιδράσεις είναι μεγάλες και μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να υπάρχουν πολλές εγκαταστάσεις Α.Π.Ε. (ιδιαίτερα αιολικών).

    Β) Το χρονικό διάστημα δημοσιοποίησης είναι περιορισμένο και η διακίνηση του σχεδίου μόνο με το διαδίκτυο δεν εξασφαλίζει επαρκή ενημέρωση του κοινού και κατανόηση του σχεδίου.

    Γ) Σε ότι αφορά τα αιολικά:  Προσδιορίζεται η φέρουσα ικανότητα μόνο στις Π.Α.Π. και συγκεκριμένα: 480 τυπικές Α/Γ στην Π.Α.Π. 1, 1619 τυπικές Α/Γ στην Π.Α.Π. 2 ΚΑΙ 438 τυπικές Α/Γ στην Π.Α.Π. 3, ή συνολικά 2587 τυπικές Α/Γ σε όλες τις Π.Α.Π., χωρίς να υπάρχει αναφορά για τις Π.Α.Κ. και μάλιστα η φέρουσα ικανότητα αντιμετωπίζεται ως δυναμική έννοια που μπορεί και να αυξηθεί στις Π.Α.Π. αλλά και στις Π.Α.Κ. Οι Π.Α.Π και οι Π.Α.Κ δεν διαφέρουν και πολύ ως προς την πυκνότητα των Α/Γ αν ληφθούν υπόψιν τα κριτήρια κάλυψης (8% της επιφάνειας των Ο.Τ.Α. ή 1,05 Α/Γ ανά 1000 στρέμματα για τις Π.Α.Π και 5% της επιφάνειας των Ο.Τ.Α. ή 0,66 Α/Γ ανά 1000 στρέμματα για τις Π.Α.Κ.)

   Αν ληφθεί υπόψιν ότι οι ζώνες αποκλεισμού είναι στην πραγματικότητα σημεία και όχι περιοχές, ωσάν να μην υπάρχουν περιοχές άξιες διατήρησης στη χώρα μας, το όλο σχέδιο χάνει τον χωροταξικό του χώρο σε επίπεδο χώρας.

   Σε ότι αφορά στα μικρά υδροηλεκτρικά επίσης δεν εντοπίζεται κανένα υδατόρεμα ως άξιο διατήρησης και ο προτεινόμενος κανόνας σύμφωνα με τον οποίο τα ½ του μήκους των ρεμάτων μπορεί να καλύπτεται με μικρά υδροηλεκτρικά, προδιαγράφει πολύ μεγάλη πυκνότητα.

   Δ) Ειδικότερα διαφωνούμε με τη χωροθέτηση της Π.Α.Π. 2 σε ότι αφορά τις ορεινές περιοχές Αγράφων, Ευρυτανίας, Σπερχειάδας, Ορεινής Ναυπακτίας Οίτης, Βαρδουσίων, Γκίωνας, Παρνασσού, Δίρφης και τμήματος της Όχης που εμπίπτει στην περιοχή NATURA, καθώς και με την Π.Α.Π. 3 σε ότι αφορά τις νότιες απολήξεις του Πάρνωνα μέχρι και το Χιονοβούνι όπου εμφανίζεται το νοτιότερο όριο εξάπλωσης της ελάτης. Οι ανωτέρω περιοχές θα μπορούσαν να είναι περιοχές αποκλεισμού σύμφωνα με την αιτιολογία που έχουμε προτείνει στο 109775/11/25-1-2006 έγγραφο μας. Για την ορεινή περιοχής Στερεάς Ελλάδας το σχέδιο έρχεται σε αντίθεση με το χωροταξικό σχέδιο της Στερεάς Ελλάδας το οποίο δεν θα πρέπει να τροποποιηθεί ως προς την επισήμανση ευαίσθητων περιοχών που πρέπει να διατηρηθούν. Επισυνάπτουμε ενδεικτικά τις 90221/5095/10-1-2003, 10343/2462/18-6-2003, 

105652/3338/17-7-2003 και 90970/124/3-2-2004ν γνωμοδοτήσεις μας επί Μ.Π.Ε. για αιολικά πάρκα στο όρος Οξυά και για χιονοδρομικό κέντρο στην περιοχή Βαρδουσίων.

   Ε) Η προσέγγιση των θεμάτων του τοπίου με τον προτεινόμενο κανόνα αξιολόγησης του τοπίου μόνο ως προς τα συγκεκριμένα σημεία ενδιαφέροντος δεν είναι επαρκής αν ληφθεί υπόψιν ότι το τοπίο γίνεται αντιληπτό και από πολυσύχναστες διαδρομές και ότι σήμερα υπάρχει μεγάλη κινητικότητα στις ορεινές περιοχές από το πυκνό δίκτυο των δασοδρόμων και ότι οι ορεινές περιοχές αποτελούν ήδη περιζήτητο τουριστικό προορισμό. Για τον ίδιο λόγο δεν μπορεί να μην αξιολογούνται οι επιπτώσεις στο τοπίο από εγκαταστάσεις μη ορατές από τα σημεία ενδιαφέροντος. Αλλά και ο προτεινόμενος κανόνας ένταξης των αιολικών στο τοπίο σύμφωνα με τον οποίον στο 20% περίπου του ορίζοντα από σημεία ενδιαφέροντος μπορεί να εγκατασταθούν Α/Π προδιαγράφει σημαντική αλλοίωση στον οπτικό ορίζοντα. Για παράδειγμα ο οικισμός της Αρτοτίνας ευρισκόμενος σε πλαγιά βουνού έχει οπτικό ορίζοντα 180⁰ και όχι 360⁰  και απέναντι του έχει μια μεγαλειώδη εικόνα των Βαρδουσίων ( που συνιστά το συγκριτικό του πλεονέκτημα αυτού του οικισμού. Το 20% του ορίζοντα στην προκειμένη περίπτωση είναι 40% του ωφέλιμου ορίζοντα που ισοδυναμεί με πλήρη αναίρεση του συγκεκριμένου τοπίου σε περίπτωση χωροθέτησης Α/Π στα Βαρδούσια, χωρίς να ληφθούν υπόψιν τα συνοδά έργα πρόσβασης και διασύνδεσης με το δίκτυο δια μέσου δασών. Η περίπτωση αυτή είναι συνήθεις σε ορεινούς οικισμούς επί κλιτύων ορέων.

Ο Προϊστάμενος της Γεν. Δ/νσης Δασών & Φ.Π. α.α.

ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ

     Ο ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ

ΓΡΑΦ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΗΣ                             ΣΤ. ΣΑΓΡΗΣ

     ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ

                 Γ. Τζανετόπουλος