ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚIΣ - Ο αστός επαναστάτης- 22 χρόνια απουσίας.

΄΄Γ΄΄

«Πότε θ' ανθίσουνε τούτοι οι τόποι/

 Πότε θαρθούνε καινούργιοι ανθρώποι/

 να συνοδεύσουνε τη βλακεία/

 στην τελευταία της κατοικία;»....

Ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε ο δημιουργός που έβαλε τη σφραγίδα του στον πολιτισμό μας. Κορυφαίος αναμορφωτής του ελληνικού τραγουδιού, το δρομολόγησε σε νέους μουσικούς ορίζοντες. Πρωτοπόρος στην τέχνη του. Και ταυτόχρονα: Ασυμβίβαστος στη ζωή του. Ξένος απέναντι στην όποια κολακεία και στην τακτική της «αναρρίχησης». Εχθρός της σοβαροφάνειας και των παγιωμένων αντιλήψεων. Λάτρης του νέου και της συνεχούς αμφισβήτησης.

(ΟΓιάννης  Τσαρούχης,ο  Μάνος,ο  Κάρολος  Κούν και

  η  Ραλλού  Μάνου)

Ο Μάνος Χατζιδάκις ανέβηκε στην πολυπόθητη «Οδό των ονείρων του» στις 15 Ιουνίου του 1994.
«Θέλω να απαλλαγώ,είχε  πεί από όλες τις εφήμερες και μάταιες απολαύσεις που με έδεναν τόσο καιρό με το χώμα, με τη γη και να πετάξω προς το θάνατό μου. Ίσως πετώντας προς Αυτόν, θυμηθώ τον ξεχασμένο μου προορισμό… την πορεία μου προς τα άστρα. Άδειος και ολόφωτος».

(Ο Μάνος Χατζιδάκις σε χαρακτηριστική φωτογραφία με το τσιγάρο στο χέρι, που κοσμεί ένα από τα πιάνα του. Στο βάθος το Οσκαρ με γυρισμένη την πλάτη, δίπλα στον Καραγκιόζη)

Γεννήθηκε στην Ξάνθη στις 23/10/1925. Ο πατέρας του ήταν από τη Κρήτη και η μητέρα του από την Ανδριανούπολη. . Στα σχολικά έδρανα έχει για συμμαθητή το Μίκη Θεοδωράκη...  Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σιγά-σιγά εντάσσεται στην “ελίτ” των διανοούμενων της γενιάς του μεσοπολέμου (Σεφέρης, Ελύτης, Τσαρούχης, Γκάτσος, Σικελιανός), αρχικά ως μαθητής και στην συνέχεια ως ισότιμος μέλος. 

Είπε " «Βασικές επιρροές είχα από τον Γκάτσο, τον Μακρυγιάννη, τον Σεφέρη, τον Σολωμό... Διαθέτω λιγότερο φιλοσοφική σκέψη και περισσότερο ποιητική. Και αυτό το φανερώνω κάθε δημιουργική στιγμή μου».      
Εγγράφεται στη σχολή του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν: «Ηθοποιός σημαίνει φως». 

    

Το 1949 ιδρύει με τη Ραλλού Μάνου και το ζωγράφο Σπύρο Βασιλείου το Ελληνικό Χορόδραμα, με το οποίο και παρουσιάζει χαρακτηριστικά έργα.  Ανάμεσά τους, διακρίνονται, σε περίοπτη θέση, οι “Έξι λαϊκές ζωγραφιές”, ρεμπέτικα τραγούδια “. Κάτι που θα επαναλάβει πολλές φορές στη πολύχρονη πορεία του. Όπως, δεκαετίες αργότερα, το 1974, με τον ορχηστρικό δίσκο “Ο σκληρός Απρίλης του ‘45”, με παλιά ρεμπέτικα ενορχηστρωμένα “μαγικά” από τον ίδιο.

Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και τα “Πέριξ”, της ίδιας χρονιάς με μαντολίνο και πιάνο και απουσία μπουζουκιού, και την φωνή της Βούλα Σαββίδη .. Έναν δίσκο που ο Χατζιδάκις αφιερώνει στην μνήμη της Μαρίκας Νίνου. Λίγο νωρίτερα, το 1971, είχε παρουσιάσει σε συναυλίες στην Αμερική τα “Λειτουργικά”, εννέα παλιά ρεμπέτικα μεταγραμμένα για φωνή και πιάνο ειδικά για την Φλέρυ Νταντωνάκη που τελικά βγήκαν στην δισκογραφία το 1991: 

Θά υπογράψει ένα μεγάλο κι επιτυχημένο αριθμό τραγουδιών, πολλά από τα οποία υπηρέτησαν θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίας: “Χάρτινο το φεγγαράκι”, “Το φεγγάρι είναι κόκκινο”, “Αγάπη πού ‘γινες δίκοπο μαχαίρι”, “Βγήκανε τ’ άστρα”, “Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι”, “Μη τον ρωτάς τον ουρανό”, “Κάπου υπάρχει αγάπη μου”, “Υμηττός”, “Έλα πάρε μου τη λύπη”, “Γαρούφαλλο στ’ αυτί”, “Τα παιδιά του Πειραιά”, “Αθήνα”, “Ο κυρ’ Αντώνης”, “Το πέλαγο είναι βαθύ”, “Φέρτε μου ένα μαντολίνο”, “Ο ταχυδρόμος πέθανε”, “Μια Παναγιά”, “Αστέρι του βοριά” , “Οδός ονείρων” , “Δεκαπέντε Εσπερινοί” , “Το χαμόγελο της Τζοκόντας”, “Μυθολογία”,  “Όρνιθες”,  “Καπετάν Μιχάλης”,  “Αντικατοπτρισμοί”,"Παράλογα", “Εποχή της Μελισσάνθης” κ.α ,  κ.α  .

(Με  τον Νίκο  Γκάτσο)

Παράλληλα βγαίνει ένα από τα πιο “ιστορικά” έργα της ελληνικής δισκογραφίας,  “Ο Μεγάλος Ερωτικός”, με ποιήματα Ελλήνων ποιητών όλων των εποχών (Ευριπίδης, Σαπφώ, Σολωμός, Καβάφης, Σεφέρης, Ελύτης, Γκάτσος κ.α) είναι ένα  απο τα πιό  ιστορικά  έργα  της  Ελληνικής  Δισκογραφίας. Άλλες εργασίες του που ξεχωρίζουν : “Αθανασία”   και “Τραγούδια για την Ελένη”.

Θα  μιλήσει όμως πολλές φορές  και  για  το “αδιέξοδο” της ντόπιας “σοβαρής” μουσικής: «Η μισή, ντυμένη με κουρέλια, παρίστανε την Ευρώπη, και η άλλη μισή την αθάνατη Ελλάδα».  
Με το κύρος και το ειδικό βάρος του, θα αφήσει την σφραγίδα του και στην κρατική ραδιοφωνία, ως γενικός διευθυντής της ΕΡΤ, και κυρίως στο Γ΄ πρόγραμμα, όπου στην “χατζιδακική” εποχή του χαρακτηρίστηκε για την υψηλή ποιοτική στάθμη και ακροαματικότητά του.

Στη δεκαετία του ΄80, με πρωτοβουλία του πραγματοποιούνται οι “Μουσικοί Αγώνες” στην Κέρκυρα, ενώ ιδρύει το πολιτιστικό περιοδικό “Τέταρτο” και την δισκογραφική εταιρία “Σείριος” που στεγάζουν  ανανεωτικές και “ριζοσπαστικές” τάσεις.

Η τελευταία φορά που ο Χατζιδάκις ανέβηκε στη σκηνή ήταν στις 22 Φεβρουαρίου 1993. Και ήταν για να διευθύνει την Ορχήστρα των Χρωμάτων, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε μια συναυλία αφιερωμένη σε ένα… ...«ανεπίκαιρο» θέμα: Στον αγώνα ενάντια στον ναζισμό και τον φασισμό. Αυτό συνέβη 20 και πλέον χρόνια πριν…

   Στο έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας με τον υπότιτλο «Οι βρικόλακες επιστρέφουν» κατέθετε και τις δικές του «σκέψεις και παρατηρήσεις για το αναζωογονημένο φαινόμενο του Νεοναζισμού».Σχετικο  μικρό  απόσπασμα
παρακατω.

#Ο  Μάνος  θα ζει όσο υπάρχει φως, ήλιος, θάλασσα και αθώα παιδικά βλέμματα… Όσο εμείς, αντίθετα με εκείνον, ελπίζουμε ότι θα ’ρθει μια μέρα που θα  πούμε στον μικρό Κεμάλ(απο  το  σχετικό  τραγούδι): «Αυτός ο κόσμος κάποτε θα αλλάξει! Καληνύχτα, Μάνο…»έγραψε  ένας  μουσικός  σχολιαστής.   #

ΕΧΕΙ  ΠΕΙ   Ο  ΜΑΝΟΣ....


#  «Ποιοι θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη;» τον ρώτησαν όταν η Ελλάδα έμπαινε στην τότε ΕΟΚ. Απάντησε: «Ελπίζω για τους επερχόμενους, μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η άγια κι αποστολική οικογένεια του πρίγκηπος Φρανκενστάιν».

#  Στο  περιοδικό "τέταρτο"  τον  Ιούλιο  του  1985*Τα Παιδιά της γαλαρίας είναι μια φημισμένη ταινία του Καρνέ. Τα δικά μας παιδιά της γαλαρίας είναι κάπως διαφορετικά. Εκείνα της ταινίας υπήρξαν θεατές από ψηλά, από την πιο φτηνή θέση, «εγκλημάτων» που διαδραματίζονταν στη σκηνή του θεάτρου. Τα δικά μας υπήρξαν κι αυτά θ ε α τ έ ς, από ψηλά κι από την ασήμαντη και φτηνή θέση, εγκλημάτων που διαδραματίζονταν στην ελληνική γη, ανίκανα να ορίζουν και ν’ αλλάζουν τη μοίρα των όσων έγιναν και γίνονται στον τόπο....
 ...Τα παιδιά της γαλαρίας σήμερα έχουνε γκρίζα ή άσπρα μαλλιά. Όσα απόμειναν ξέχασαν τα όνειρά τους, έχουν συμβιβαστεί οριστικά με ό,τι ορίζει τη μοίρα τους έξω απ’ αυτούς. Μονάχα μερικοί, μέσα σ΄αυτούς κι εγώ, με πείσμα κι επιμονή θ υ μ ο ύ ν τ α ι και αγνοούν να θ υ μ ί ζ ο υ ν. Κι όσο βαστάξει ετούτο το παιχνίδι. Πόσο ηλίθια ηχούν τα λόγια και τα συνθήματα των αρχηγών στις εκλογές. Πόσα ψέματα για να σκεπάσουν τη μόνη αλήθεια.[...]

# Σε  βιογραφικό  σημείωμα  σε  πρώτο  πρόσωπο*

Αδιαφορώ  γιά  τη  δόξα.Με  φυλακίζει  μέσα  στα  πλαίσια  που  καθορίζει  εκείνη  και  όχι  εγώ.

Πιστεύω  στο  τραγούδι  που  μας  αποκαλύπτει  και  μας  εκφράζει εκ  βαθέων  και  όχι  σε  αυτό  πού  κολακεύει  τις επιπόλαιες  και  βιαίως  αποκτηθείσες  συνήθειές  μας.

Περιφρονώ  αυτούς  που  δεν  στοχεύουν  στήν αναθεώρηση  και  στην  πνευματική  νεότητα,τους  εύκολα  "επώνυμους"  πολιτικούς  και  καλλιτέχνες,τους  εφησυχασμένους  συνομήλικους,την  σκοτεινή  και  ύποπτη  δημοσιογραφία  και  τήν  κάθε  λογής  χυδαιότητα.

Έτσι κατάφερα να ολοκληρώσω την τραυματισμένη από την παιδική μου ηλικία προσωπικότητα, καταλήγοντας να πουλώ "λαχεία στον ουρανό" και προκαλώντας τον σεβασμό των νεοτέρων μου μια και παρέμεινα ένας γνήσιος Έλληνας και Μεγάλος Ερωτικός».

# «Απέφυγα μετά περίσσιας βδελυγμίας ό,τι τραυμάτιζε το ερωτικό μου αίσθημα και την προσωπική μου ευαισθησία».

  ( Συμβολίζει την Ελλάδα που δε λερώνεται από την απρέπεια, από την αμάθεια, από την ευήθεια. Ο Χατζιδάκις είναι εκείνη η Ελλάδα που κάθε σύγκριση της εξουσίας μαζί της αποκαλύπτει πόσο «γυμνός είναι ο βασιλιάς»)

.

# Απο  το  εντυπο  για  την  τελευταία  του  συναυλία  το  1993*«Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο Θάνατος».

ΕΙΠΑΝ  ΓΙΑ  ΕΚΕΙΝΟΝ#  "Μ’ αρέσει ακόμα γιατί λέει τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη χωρίς κανένας να τον ρωτήσει, έτσι, από αντριλίκι κι από αγάπη γι’ αυτή την κοινωνία, που δεν μπορεί να την τινάξει από πάνω του. Μ’ αρέσει και για την αισιοδοξία του, και για την χωρίς όρια αντοχή του, και για τον ισπανό κονκισταδόρ που σέρνει μέσα του".
Νίκος Κούνδουρος

 #  "Κάποτε νόμιζα ότι ο Χατζιδάκις ήταν ένα λαμπρό απομεινάρι της αυτοκρατορίας. Είχα λάθος. Από την αποφασιστικότητά του, το πείσμα του και την τεράστια απήχησή του φαίνεται ότι είναι ο προάγγελος αυτής της αυτοκρατορίας. Από πνευματική άποψη εννοώ, για να εξηγούμεθα".
Διονύσης Σαββόπουλος (Ιούλιος 1995)

#  "Όλη του τη ζωή προσπαθούσε αδιάκοπα να κινήσει όντα και πράγματα μέσα σε μια Ελλάδα βυθισμένη σε εύκολες μουσικές".
Ιάνης Ξενάκης (17 Αυγούστου 1995).

#  Ο  Μίκης Θεοδωράκης για τον Μάνο Χατζηδάκη το 1952:

"Πρέπει να είμαστε (εννοώ εμείς οι Κρητικοί) πολύ περήφανοι για τον εξαιρετικό συνθέτη που σχεδόν δέκα χρόνια τώρα βρίσκεται στην πρώτη σειρά της καλλιτεχνικής δραστηριότητας στην Πρωτεύουσα.

Εκείνο όμως που ανυψώνει σημαντικά τον Μάνο Χατζηδάκη δεν είναι φυσικά το γεγονός της παρουσίας του συνεχώς στο προσκήνιο της μουσικής μας ζωής, όσο η καινούργια ποιότητα που φέρνει στο εμπνευσμένο και πρωτοποριακό του έργο".

# Ο  Γιώργος  Χατζηδάκης σε  συνέντευξη  για  τον  πατέρα  του*

Μεγαλώσατε δίπλα του, αλλά και δίπλα σε μεγάλους πολιτικούς άνδρες που πέρασαν απ’ αυτό το σπίτι.

Όχι, ο Μάνος Χατζιδάκις είχε τη λιγότερη δυνατή σχέση με το σύστημα. Με τον Καραμανλή είχε μια αληθινή προσωπική σχέση, γι’ αυτό και του δινόταν η δυνατότητα να είναι κριτικός απέναντί του. Θεωρούσε ότι ο Καραμανλής, ειδικά της μεταπολίτευσης, είχε χαρισματικές πλευρές. Δεν τον εμπόδιζε, ωστόσο, η φιλία του αυτή να έχει άριστες σχέσεις και με τον Λεωνίδα Κύρκο και με άλλους «αντίθετους» πολιτικούς. Μόνο με τους φασίστες δεν συνδιαλεγόταν. Κι όχι απλώς τους δηλωμένους φασίστες, αλλά κι αυτούς των άλλων κομμάτων, γιατί κι ο αυριανισμός ένα φασιστικό παρακλάδι του ΠΑΣΟΚ ήταν.

Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο
τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο πάν να δουν διυλιστήριο.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι

ποτέ μην ξαναβγείς.

΄΄Γ΄΄