Σεπτεμβριανά: Το μεγάλο πογκρόμ στην Κωνσταντινούπολη

Στις 6 Σεπτεμβρίου του 1955 η είδηση της έκρηξης αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, το οποίο στεγάζεται μέχρι και σήμερα, στο σπίτι που γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ......
ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους, αποτελεί την αφορμή για το προγκρόμ κατά της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης – μια σειρά γεγονότων που έμειναν γνωστά ως τα «Σεπτεμβριανά». 

Αποτέλεσμα του προγκρόμ της 6^ης και 7^ης Σεπτεμβρίου του 1955 ήταν να συρρικνωθεί σταδιακά ο πληθυσμός των 100.000 Ελλήνων που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη. Ο αριθμός των Ελλήνων στην Πόλη σήμερα δεν ξεπερνά τις 2.000.

Από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μικρές υλικές ζημιές, παρόλα αυτά ο τούρκικος τύπος υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης του Δημοκρατικού Κόμματος του Αντνάν Μεντέρες, διαστρεβλώνουν το περιστατικό με τίτλους όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ». Το αποτέλεσμα ήταν ένας κατευθυνόμενος όχλος να κυνηγά τον ελληνικό πληθυσμό.

Στις 5 το απόγευμα, το μαινόμενο πλήθος των 50.000 ατόμων στράφηκε κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν. Μεγάλος αριθμός διαδηλωτών μεταφέρθηκε από τη Δυτική Μικρά Ασία δωρεάν, αντί αμοιβής 6 δολαρίων, που ουδέποτε τους δόθηκε. 4.000 ταξί τους μετέφεραν στον χώρο των ταραχών, ενώ φορτηγά του Δήμου της Κωνσταντινούπολης είχαν αναπτυχθεί σε επίκαιρα σημεία της Πόλης, φορτωμένα με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, αξίνες, σφυριά, σιδερένιους λοστούς και μπιτόνια βενζίνης.

Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου.

Τα χαράματα της 7^ης Σεπτεμβρίου, οι ταραχές μεταφέρθηκαν στην Σμύρνη με τους Τούρκους να καίνε το ελληνικό περίπτερο στην Διεθνή Έκθεση της Σμύρνης.

Η αρχική αιτιολογία της κυβέρνησης Μεντέρες ήταν πως το προγκρόμ πραγματοποιήθηκε από τους κουμουνιστές. Παρόλα αυτά τα συνεχή τηλεγραφήματα των ξένων πρέσβεων στην Άγκυρα προς τις κυβερνήσεις τους διέψευδαν αυτόν τον ισχυρισμό.

Το πογκρόμ κατά της ελληνικής κοινότητας της Πόλης προκάλεσε:

• τον θάνατο 16 Ελλήνων και τον τραυματισμό 32
• τον θάνατο ενός Αρμένιου
• τον βιασμό 12 Ελληνίδων
• τον βιασμό αδιευκρίνιστου αριθμού ανδρών (εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή)
• την καταστροφή:
4.348 εμπορικών καταστημάτων,
110 ξενοδοχείων,
27 φαρμακείων,
23 σχολείων,
21 εργοστασίων,
73 εκκλησιών,
περίπου 1000 κατοικιών, όλα ελληνικής ιδιοκτησίας.

Το οικονομικό κόστος των ζημιών ανήλθε σε 150 εκατομμύρια δολάρια και χιλιάδες Έλληνες ομογενείς μετανάστευσαν στην Ελλάδα.

Με τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και υπό το ευρωπαϊκό όραμα της Τουρκίας, μια σειρά Τούρκοι διανοούμενοι ασκούν πλέον ανοικτά κριτική στην πολιτική της χώρας τους απέναντι στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Η σκηνοθέτης Τομπρίζ, γυρίζει μια ταινία με θέμα το πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων στα «Σεπτεμβριανά» του 1955. Ο εκδότης Ραγκίπ Ζαράκολου εκδίδει ένα ακόμη βιβλίο για την κουλτούρα των Ποντίων – τα προηγούμενα του στοίχισαν  δικαστικές διώξεις και μια βομβιστική επίθεση που κατέστρεψε τον εκδοτικό του οίκο. Ο δημοσιογράφος και συγγραφέαςΡιτβάν Ακάρ, έγραψε ένα πολύκροτο άρθρο που είχε τον τίτλο «Συγγνώμη Κώστα». Ζητάει συγγνώμη, για τις διώξεις κατά τις ελληνικής μειονότητας στην διάρκεια του 20ου αιώνα.

tvxs

BINTEO ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΣΚΟ, 12 ΜΗΝΕΣ, ΤΟΥ ΕΞΑΙΡΕΤΟΥ ΣΥΝΘΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΕΝ ΖΩΗ, ΒΑΣΙΛΗ ΚΟΥΜΠΗ. ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΗ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΞΕΚΑΘΑΡΑ, ΑΛΛΑ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΑ ΤΟΥ 1955, ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΙΣΑΝ ΤΗΝ ΖΩΗ ΣΕ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 3000 ΕΛΛΗΝΕΣ. ΥΠΟΚΙΝΗΤΕΣ Η ΑΓΓΛΙΑ ΚΑΙ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ, ΚΑΘΩΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΗ ΤΟΥ 1955, ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΑΔΕΡΦΟΙ, ΑΠΑΙΤΟΥΣΑΝ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΜΑΛΙΣΤΑ ΤΟ ΜΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΛΗΘΟΣ ΔΟΛΟΦΟΝΩΝ, ΥΠΟΧΡΕΩΝΕ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΝΑ ΦΩΝΑΖΟΥΝ , Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥΡΚΙΚΗ. ΠΙΘΑΝΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΗΚΑΝ ΣΤΙΣ 29 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΣΕ ΣΥΣΚΕΨΗ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ, ΜΕ ΠΑΡΟΝΤΕΣ ΑΓΓΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ( ΓΙ ΑΥΤΟ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΑΦΕΡΕΙ " ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ ΑΥΓΟΥΣΤΗ" ).

Είπε πως είμαστε γνωστοί
και γύρευε να μ' έυρει
τον έλεγαν Σεπτέμβρη
Σεπτέμβρη Αυγουστή
κέρασε κι όλα τα παιδιά
νεράτζι και βανίλλιες
κι έβαλε δυο για τσίλιες
στου βράχου την ποδιά

Έτσι με πρόδωσαν Σεπτέμβρη μήνα
εχθροί και φίλοι μες στην Αθήνα

Κι όταν εβγήκα για νερό
απ' την παλιά κρυψώνα
μια μαύρη χελιδόνα
τινάζει το φτερό
κι ως είχα κρύψει στην πηγή
δροσιά να πιω στο χέρι
γλύστρησε το μαχαίρι
μου πήρε την ζωή

Έτσι με σκότωσαν Σεπτέμβρη μήνα
εχθροί και φίλοι μες στην Αθήνα