Σπύρος Παπαλουκάς - «Προσωπογράφος» της ελληνικής υπαίθρου

Ο Σπύρος Παπαλουκάς γεννήθηκε στη Δεσφίνα Παρνασσίδας το 1892. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1909 - 1916), κοντά στους Γεώργιο Ροϊλό και Γεώργιο Ιακωβίδη.....Την περίοδο της φοίτησής του στην ΑΣΚΤ, κέρδισε επτά πρώτα βραβεία. Από το 1916 έως το 1921, συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι στην ακαδημία Julian και σε άλλες σχολές καλών τεχνών. Το 1921 επέστρεψε στην Ελλάδα και ακολούθησε τον ελληνικό στρατό στη Μικρά Ασία ως επίσημος εικονογράφος της εκστρατείας. Δυστυχώς, η καλλιτεχνική του παραγωγή εκείνης της εποχής, με 500 έργα, κάηκε στο τρένο που τα μετέφερε στη Σμύρνη τις μέρες της καταστροφής.

Το 1923 ο Σπ. Παπαλουκάς ζωγραφίζει στην Αίγινα, ενώ με το φίλο του Στρατή Δούκα έμεινε στο Άγιο Όρος τη χρονική περίοδο 1923-'24, φιλοτεχνώντας μια από τις αντιπροσωπευτικότερε ενότητες της δουλειάς του. Το 1924 πραγματοποιεί την πρώτη του ατομική έκθεση στη Θεσσαλονίκη, στο Λευκό Πύργο. Το 1927 του ανατίθεται η αγιογράφηση της Μητρόπολης της Άμφισσας. Το 1928, μετά από πρόσκληση του Άγγελου Σικελιανού, συμμετείχε στην προετοιμασία των Δελφικών Εορτών μαζί με τον Δημήτρη Πικιώνη, ενώ το 1932 - 1933 χρωματίζει την πολυκατοικία του αρχιτέκτονα Κ. Παναγιωτάκου στα Εξάρχεια (γνωστή από τότε ως «Μπλε πολυκατοικία»). Τα χρόνια 1935 - 1937 συνεργάζεται με τους Ν. Χατζηκυριάκο - Γκίκα, Δ. Πικιώνη, Στρ. Δούκα κ.ά. στην έκδοση του περιοδικού «Το 3ο Μάτι». Τρία χρόνια αργότερα (1940), διορίζεται διευθυντής της Δημοτικής Πινακοθήκης, ενώ το 1956 εκλέγεται καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.

Το τοπίο, κυρίως, η προσωπογραφία και η νεκρή φύση αποτελούν τις βασικές θεματικές ενότητες του έργου του. Χωρίς να ασπάζεται αβασάνιστα τις ξένες καλλιτεχνικές τάσεις και θεωρίες, οι επιρροές του από τη βυζαντινή τέχνη, από τον Π. Σεζάν και τα κινήματα του μοντερνισμού εκδηλώνονται πολύτροπα στη ζωγραφική του.

Αυτοπροσωπογραφία

Όπως σημειώνει η καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, «ο Σπύρος Παπαλουκάς κατάγεται από τη Δεσφίνα, ένα ορεινό χωριό της Ρούμελης όχι μακριά από τους Δελφούς. Το επιβλητικό τοπίο και τα "ζωντανά αγάλματα", που είχε ξεθάψει πριν λίγα χρόνια η αρχαιολογική σκαπάνη, ήταν αρκετά για να αναφλέξουν την κρυμμένη σπίθα του επίδοξου δημιουργού. Αυτό το δίπολο Φύση και Τέχνη θα ορίσει το αισθητικό και πλαστικό πεπρωμένο της τέχνης του Παπαλουκά... Ο Παπαλουκάς, αντίθετα από τους αστούς καλλιτέχνες, είναι λόγω καταγωγής, όπως παρατήρησε δίκαια ο Νίκος - Γαβριήλ Πεντζίκης, "καλλιτέχνης με συνείδηση χωρικού". Αυτό εξηγεί την ιδιαίτερη σχέση του με τη φύση. "Σαν ήμουν στο χωριό μου, γνώρισα από μικρός τον τόπο μου μ' όλες τις λεπτομέρειες. Περπάτησα στις λαγκαδιές, στα μονοπάτια, στα βουνά του, με τις χαράδρες του και τις νεροσυρμές, με τα χιόνια και τις βροχές". Η σχέση του με τη φύση είναι βιωματική, σωματική. Γι' αυτό θα παραμείνει ένας από τους πιο πιστούς "προσωπογράφους" της ελληνικής υπαίθρου. Η τοπιογραφία θα διατηρήσει το πρωτείο στην ευάριθμη άλλωστε θεματική του ζωγράφου και θα καταγράψει με τις μεταμορφώσεις της όχι μόνο την ιδιομορφία του κάθε τόπου που μελετά αλλά κυρίως τη βαθμιαία ωρίμανση και τις διακυμάνσεις της πλαστικής του αναζήτησης».

«Ο Σπύρος Παπαλουκάς είναι κατ' εξοχήν τοπιογράφος», συνεχίζει. «Σ' ένα κείμενό του δίνει το κλειδί για να εννοήσουμε τον τρόπο που αντιλαμβάνεται το τοπίο: "Το τοπίο είναι αντικείμενα σε διάφορες αποστάσεις, που χαρακτηρίζονται με χρώματα, σε διάφορες πλοκές, οριζόντιες, κάθετες, διαγώνιες, κ.τ.λ." Το όραμά του είναι τόσο δυσκολότερο να το συλλάβουμε, όσο μεγαλύτερη είναι η πλοκή του. Η δραματική εμφάνιση ενός τοπίου είναι η στιγμή που τα σχήματα και τα χρώματα βρίσκονται στο σημείο ακριβώς που πλησιάζει το ένα το άλλο επειδή το χρώμα μεταβάλλεται, έξω από την απόσταση και από το φως, από την ποσότητα και τη θέση που βρίσκεται».

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ

  

                Ο    Σπύρος  Παπαλουκάς    στη  Λέσβο.                                                   

 

Ο  Σπύρος  Παπαλουκάς  μπροστά στο έργο του  Καφενείο Μυτιλήνης

                                                                                                                                  

          Ο   Σ   Παπαλουκάς  πήγε  στη Λέσβο την  άνοιξη  του  1925.   

Για έξι              μήνες               ζωγραφίζει    ακούραστα

γοητευμένος   από  το ήπιο  τοπίο  του νησιού, τις   πλαγιές  και  τα παραδοσιακά  χωριά  με την ιδιότυπη  αρχιτεκτονική τους . Το κοινωφελές  στοιχείο  αυτής  της  περιόδου  είναι ο τρόπος  που  ο  ζωγράφος δουλεύει  την  παλέτα του.

  Το χρώμα παρουσιάζεται  πιο πυκνό  πιο πλούσιο σε  σχέση με τα προγενέστερα  έργα του .                                

Ο   Παπαλουκάς  προχωρά  σ΄  έντονες  χρωματικές  αντιθέσεις, με κυρίαρχο  χρώμα το  βαθύ  κόκκινο   στις  στέγες  των  σπιτιών.  Παράλληλα, η ερμηνεία  του  χώρου  συνιστά βασικό άξονα των αναζητήσεων του  στη Λέσβο. Τα  στοιχεία του πίνακα εντάσσονται  σε μια δομημένη σύνθεση, σε  μια  κατάσταση στιβαρή με  αυστηρή  ιεραρχία.                                                                       



Ο ζωγράφος  στο ατελιέ του.

  Τα  έργα  που ζωγράφισε  στη  Λέσβο  είναι 1)  Καμένο χωριό(κάρβουνο  σε χαρτί)  2)  Καμένο  χωριό (κάρβουνο με μολύβι σε χαρτί ) . 3) Σπίτια σε πλαγιά Καμένου χωριού.  4)Καμπαναριό και κόκκινες  στέγες.

5) Στέγες σπιτιών. 6) Βρύσες.  7)  Χωριό  Λέσβου. 8) Σπίτια  Μυτιλήνης . 9)  Σοκάκι  Μυτιλήνης.  10)  Χαγιάτι Μυτιλήνης. 11) Στέγες . 12)Χαγιάτι. 13)  Σπίτι  με λεύκες. 14)Άποψη χωριού Μυτιλήνης. 15)  Αγροτικό  Μυτιλήνης.  16) Δένδρα.  17)  Δρόμος  Αγιάσου.  18)  Σπίτια  Αγιάσου.  19)  Μονή στη  Μυτιλήνη.  20)  Κόλπος   Μυτιλήνης.  21)   Άποψη  χωριού Μυτιλήνης  . 22)  Σπίτι με φιγούρες.  23)  Καφενείο  Μυτιλήνης. 

24)  Πρόσοψη σπιτιού.  25)   Σπίτια  χωριού  Μυτιλήνης.  26)  Κόκκινος  πύργος.  27)  Αγιασώτισσα  28)  Αγιασώτισσες  29)  Νέος μέ  τραγιάσκα.    Όλα  αυτά  τα   έργα  είναι  λάδια  σε   χαρτόνι

(49Χ57)  και  30)   Καφενείο   στη Μυτιλήνη  ( λάδι  σε  λινό πανί  1929,  100Χ121)  Τ΄ άλλα έργα τα  ζωγράφισε το 1925.                                                                                                                                            

Ο  Σ. Παπαλουκάς  έχει ξεχωριστή  θέση  ανάμεσα  στους  κορυφαίους  Έλληνες  ζωγράφους  του περασμένου αιώνα .  Διαμόρφωσε  το προσωπικό  του  εικαστικό ιδίωμα , ισορροπώντας  ανάμεσα  στην  παράδοση του τόπου του  και τις πρωτοποριακές  ιδέες που άνθιζαν  στα ευρωπαϊκά  κέντρα  καλλιτεχνικής

δημιουργίας  .



Καφενείο  Μυτιλήνης ( Σκόπελος  Γέρας)

 

Καφενείο  Μυτιλήνης   λάδι σε λινό  πανί  100Χ121    1929



Καμένο  χωρίο ( Μεγαλοχώρι) λάδι

Καμένο χωρίο  κάρβουνο σε χαρτί.

Νέος  με τραγιάσκα 49Χ57  λάδι.

Αγόρι  με τιράντες  λάδι  σε χαρτόνι  

Σπίτια με φιγούρα .



Αγιάσος  λάδι σε χαρτόνι.



Ορεινό χωρίο  Μυτιλήνη.

 

 

Σπίτια στη πλαγία .

  

                                                                                                 Καμπαναριό και κόκκινες  στέγες λάδι.

Άποψη του χωριου  Πλαγία Λέσβου.

Σπίτια  στη Μυτιλήνη.



Τοπίο Μυτιλήνης



Πορτραίτο του  Στρατή  Δούκα .

                                                                   http://eikastikadokimia.blogspot.gr