Αποτυχία στις Πανελλήνιες Εξετάσεις: Ένα Αναπτυξιακό Ορόσημο και Όχι Τελικός Προορισμός

Γράφει η Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού, MA, MSc*

Η αποτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις αποτελεί ένα ζήτημα που απασχολεί χιλιάδες μαθητές, οικογένειες και εκπαιδευτικούς κάθε χρόνο. Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι για πολλά νέα παιδιά η πρώτη μεγάλη μάχη της ζωής τους...... Όταν, λοιπόν, το αποτέλεσμα δεν είναι το επιθυμητό, υπάρχει η αίσθηση πως ο κόσμος καταρρέει. Απογοήτευση, θυμός, ντροπή ακόμα και φόβος για το μέλλον είναι μερικά απ’ τα συναισθήματα που κυριαρχούν.

 Το ερώτημα «Και τώρα τι;» βασανίζει το μυαλό. Αλλά, ας σταθούμε λίγο εδώ: μια αποτυχία δεν ορίζει όλη τη ζωή. Οι πανελλήνιες εξετάσεις δεν είναι ούτε το τέλος, ούτε το παν. Σημαντικές μεν, όχι τα πάντα δε. Αντιθέτως, αυτή η αποτυχία μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό κίνητρο αυτογνωσίας, προσωπικής ωρίμανσης και επαναπροσδιορισμού στόχων. Μπορεί να λειτουργήσει ως ένα «αναστοχαστικό σοκ», ωθώντας τον νέο άνθρωπο να επανεξετάσει τα κίνητρα και τις επιθυμίες του.

Η νευροεπιστήμη έχει δείξει ότι ο εγκέφαλος μαθαίνει και αναδιοργανώνεται συνεχώς (νευροπλαστικότητα), ειδικά όταν έρχεται αντιμέτωπος με προκλήσεις. Έρευνες έχουν δείξει ότι η διαχείριση της αποτυχίας ενισχύει τον προμετωπιαίο φλοιό – το κέντρο του ελέγχου των συναισθημάτων, της κρίσης και της επίλυσης προβλημάτων (Davidson & McEwen, 2012). Εφόσον το άτομο επεξεργαστεί την αποτυχία με υποστηρικτικό τρόπο, αυξάνει τις δεξιότητες ψυχικής ανθεκτικότητας, ένα χαρακτηριστικό που είναι πιο ισχυρός δείκτης μελλοντικής επιτυχίας από την ευφυΐα καθεαυτή (Masten, 2001).

Το να μην πετύχει ένα παιδί σε μια εξέταση δεν σημαίνει ότι «δεν μπορεί» ή ότι «δεν αξίζει». Σημαίνει απλώς ότι σε μια συγκεκριμένη στιγμή, κάτω από πίεση, δεν βγήκε το αποτέλεσμα που υπήρχε ως στόχος. Αυτό μπορεί να αλλάξει. Οι επιλογές είναι περισσότερες απ’ όσες έχουμε συνήθως στο μυαλό μας. Υπάρχει η ευκαιρία το παιδί να ξαναδώσει εξετάσεις. Να κυνηγήσει άλλες σχολές ή επαγγελματικές διεξόδους. Μπορεί να εργαστεί, να ταξιδέψει ένα διάστημα, να σκεφτεί τι πραγματικά θέλει. Μπορεί να σπουδάσει σε δημόσια ή ιδιωτική σχολή ακόμα και να δημιουργήσει κάτι δικό του π.χ. επιχείρηση. Δίνω αυτές τις επιλογές γιατί είναι καλό να θυμόμαστε γονείς και παιδιά ότι η ζωή δεν ακολουθεί ένα μόνο μονοπάτι. Υπάρχουν παράδρομοι, στενά και εθνικές.

Η αποτυχία στις Πανελλήνιες εξετάσεις δεν αποτελεί ούτε στίγμα ούτε αποτυχία ζωής. Μην ξεχνάμε τη διεθνή βιβλιογραφία όπου εκεί αποτυπώνονται παραδείγματα ανθρώπων που βρήκαν την επιτυχία μέσω εναλλακτικών διαδρομών, ενισχύοντας τη θέση ότι η «αποτυχία» σε έναν συγκεκριμένο διαγωνισμό δεν περιορίζει το συνολικό δυναμικό του ατόμου (Gladwell, 2013). 

Οι επιτυχίες είναι σπουδαίες αλλά οι αποτυχίες διδάσκουν και δυναμώνουν. Σίγουρα, τα παιδιά απογοητεύονται και λυπούνται. Είναι φυσιολογικό. Περνώντας, όμως, τα πρώτα έντονα συναισθήματα, έρχεται η ωριμότητα και η ετοιμότητα για το επόμενο βήμα. 

Τα όνειρα είναι πάντα εκεί, ξαναχτίζουμε, προσαρμοζόμαστε και ξεκινάμε γιατί η αποτυχία είναι μέρος της διαδρομής. 

Βιβλιογραφία

Davidson, R. J., & McEwen, B. S. (2012). Social influences on neuroplasticity: Stress and interventions to promote well-being. Nature Neuroscience, 15(5), 689–695.

Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227–238.

Gladwell, M. (2013). David and Goliath: Underdogs, Misfits, and the Art of Battling Giants. Little, Brown.

*Η Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού είναι πτυχιούχος Αγγλικής Φιλολογίας και Ψυχολογίας από το State University of New York/Empire State College των ΗΠΑ.

Συνέχισε τις σπουδές της σε μεταπτυχιακό επίπεδο, αποκτώντας Master of Arts στην Αγγλική και Συγκριτική Λογοτεχνία στις ΗΠΑ και Πιστοποιητικό Εξειδίκευσης στη Διδασκαλία της Αγγλικής ως Ξένης Γλώσσας (TEFL) από την Ελληνοαμερικανική Ένωση στην Ελλάδα.

Έλαβε Δίπλωμα στη Συμβουλευτική Ψυχολογία από το City Unity College στην Ελλάδα και αργότερα απέκτησε Master of Science στην Ψυχολογία από το University of East London της Μεγάλης Βρετανίας.