Του Σκορδά το Χάνι - Άρθρο του Γιάννη Σκορδά

 Ένα από τα πιο γνωστά Χάνια στον Ελλαδικό χώρο, εδώ και διακόσια χρόνια τουλάχιστον, είναι του Σκορδά το Χάνι. Έχει μείνει μέχρι σήμερα η έκφραση «Καλή αντάμωση στου Σκορδά το Χάνι», που αποδίδεται στον Οδυσσέα Ανδρούτσο από την περίοδο της Επανάστασης του 1821..... Η έκφραση αυτή λέγεται μεταξύ φίλων, όταν ο ένας από αυτούς αποχωρεί, για να ξανασυναντηθούν σε γνωστό και πολυσύχναστο μέρος.

Χάνια λέγονταν τα πανδοχεία, οι ξενώνες δηλαδή σε παλαιότερες εποχές, οι οποίοι είχαν κατασκευαστεί επάνω σε οδικούς άξονες και προσέφεραν εκτός από το κατάλυμα, φαγητό για τους ταξιδιώτες και σταύλο και τροφή για τα ζώα τους. Η λέξη προέρχεται από την περσική λέξη «Χάν» (Khan) που σημαίνει πανδοχείο την περίοδο της τουρκοκρατίας και διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 20 ου αιώνα.

Η θέση, όπου ήταν το ιστορικό Χάνι του Σκορδά, έχει αναζητηθεί από πολλούς ερευνητές. Πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι ήταν στην περιοχή του Λιδορικίου, κοντά στη συμβολή του Μόρνου με τον παραπόταμό του Κόκκινο ποταμό, δίπλα στη διασταύρωση του παλιού δρόμου Λιδορικίου - Ναυπάκτου με το δρόμο προς τα χωριά Διακόπι και Δάφνο. Το Χάνι αυτό περιήλθε αργότερα στον Καραπιστόλη, που είχε και το παρωνύμιο Ντακουΐνος. Σήμερα είναι ένα από τα κτίσματα που σκέπασε η λίμνη του Μόρνου.

Υπάρχουν αρκετές αναφορές σύμφωνα με τις οποίες το Χάνι βρισκόταν στην περιοχή που προαναφέραμε.

Ο Νικόλαος Κασομούλης στο έργο του «ενθυμήματα στρατιωτικά» γράφει ότι: «Ο Δήμος Καλτσάς, Γεώργιος Κίτζος, Γεωργάκης Βαλτινός, Αναγνώστης Καραγιάννης, καθώς και ο Γενικός Έφορος των στρατευμάτων της Στερεάς Γ. Αινιάν ευρίσκοντο τοποθετημένοι ταις περισσότεραις φοραίς κατά το Κλίμα και Σκορδά το Χάνι, και είχαν προκατειλημμένον το γεφύρι υποκάτω του Λιδορικίου θέσιν εις την οποίαν πολεμήσαντες με τους εχθρούς, πολλάκις τους ενίκησαν».

Ο συγγραφέας Γεώργιος Καψάλης στο έργο του «Η Φωκίδα στο 1851» αναφέρει: «Ο Κιουταχής μετά τη νίκη του στο Μεσολόγγι θέλησε να ξεμπερδεύει μια και καλή και με τη Δωρίδα και αποφασίζει να κτυπήσει στα ορεινά από Πενταγιού και πάνω…. Έγινε μάχη φοβερή στις 30 Ιουλίου 1926, όπου οι Τούρκοι αποδιώχτηκαν προς το ποτάμι Κόκκινος και σταμάτησαν στου Σκορδά το Χάνι, το γνωστό στις μέρες μας και Χάνι Καραπιστόλη».

Στην εφημερίδα «Ο Ρουμελιώτης» στις 8 Ιουνίου 1929 δημοσιεύεται άρθρο, σύμφωνα με το οποίο επιβάλλεται η τροποποίηση της χάραξης του δρόμου Δωρίδας - Ναυπάκτου ώστε να περάσει από το ιστορικό Χάνι του Σκορδά. Το άρθρο αυτό έχει ως εξής:

Η ΟΔΟΣ ΔΩΡΙΔΟΣ - ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

ΕΠΙΒΕΒΛΗΜΕΝΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΟΚΚΙΝΟΝ

όχι εις του Αγά την Βρύσιν, αλλά εις το ιστορικόν Χάνι του Σκορδά.

«Από της θέσεως «Αγά Βρύσης» βαδίζοντες επί ημισείαν ώραν επί εδάφους ομαλωτάτου φθάνομεν εις την ιστορικήν θέσιν «Σκορδά Χάνι» ένθα και μόνον έπρεπε να σταματήση ο οφθαλμός των μηχανικών … Δια της μικράς ταύτης παρεκκλίσεως η οδός θα διέλθη της ιστορικωτάτης θέσεως την σπουδαιότητα της οποίας αποθανάτισεν ο αθάνατος Σκορδάς με το Χάνι του, το οποίον ήτο το εντευκτήριον των οπλαρχηγών της Στερεάς Ελλάδος και το ορμητήριον του Διάκου, Σκαλτσά και λοιπών οπλαρχηγών…».

Εκτός από το Χάνι αυτό που βρισκόταν στην περιοχή του Λιδορικίου, υπήρχε και το «Χάνι του Σκορδά» στο Δαδί. Βρισκόταν κοντά στην Κάτω Πλατεία, δίπλα στην εθνική οδό, που τότε περνούσε από εκεί. Επρόκειτο για ένα ισόγειο μακρόστενο κτίσμα που είχε στέγη με κεραμίδια και ήταν στην είσοδο της πόλης. Λειτούργησε από τον 19ο αιώνα μέχρι της δεκαετία του 1940.

Ο Λουκάς Σαγιάς, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην ίδια γειτονιά, στο ποίημά του «Η παιδική μου γειτονιά» που δημοσίευσε στην εφημερίδα «Αμφίκλεια» μας δίνει μια σαφή εικόνα για το Χάνι και τις ικανότητες του μπάρμπα - Γιώργη του Σκορδά:

«..Δίπλα ακριβώς μεσοτοιχιά με το γέρο-Κομνά

ήταν το περίφημο το Χάνι του Σκορδά.

Ήτανε τότε ξακουστό αυτό το πανδοχείο

το σύγχρονο της εποχής καλό ξενοδοχείο.

Άνθρωποι, κάρα και άλογα έβρισκαν φιλοξενία

και κούρνιαζαν με ανθρωπιά σε τούτη τη γωνιά.

Ο μπάρμπα - Γιώργης ο Σκορδάς ήταν πολύ αγαπητός

θυμόσοφος και εργατικός, καλαμπουρτζής και πρακτικός.

Δίπλα στο Χάνι έστησε ποδηματοποιείο

των τετράποδων βέβαια τρανό πεταλουργείο

Και ήταν ο μοναδικός και άριστος τεχνίτης

που όλοι τον παραδέχονταν πως ήταν αετονύχης…»

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αυξήθηκε πολύ η κυκλοφορία των αυτοκινήτων, ενώ αντίθετα οι άμαξες με τα ζώα έπαψαν να κυκλοφορούν. Τα χάνια που εξυπηρέτησαν για πολλούς αιώνες τους ταξιδιώτες δεν είχαν πλέον λόγο ύπαρξης.

Ο Ιωάννης Σκορδάς γεννήθηκε στην Αμφίκλεια, όπου και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του.

Αποφοίτησε από την Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών Και εργάστηκε για πολλά χρόνια στη Διεύθυνση Γεωργίας στην Άμφισσα.

Συνταξιοδοτήθηκε το 2007 και διαμένει μόνιμα στην Ιτέα Φωκίδας. Είναι ερευνητής και συγγραφέας βιβλίων αναφερομένων στην ιστορία της γενέτειράς του.

Από την εφημερίδα Εν Δελφοίς