Δίστομο: Η ιστορία ενός βασανισμένου τόπου

Στον νομό Βοιωτίας βρίσκεται μια ημιορεινή κωμόπολη, η οποία ονομάζεται Δίστομο. Χτισμένη σε υψόμετρο 460 μέτρων, η περιοχή απέχει ελάχιστα από την ακτή του νομού, στην οποία έχει δημιουργηθεί ένας οικισμός με την ονομασία Άσπρα Σπίτια,....

καθώς και από την πρωτεύουσα της χώρας, γεγονός που κάνει εύκολη την πρόσβαση στο Δίστομο για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Η ονομασία της ιστορικής αυτής κωμόπολης κατά την αρχαιότητα ήταν  Άμβροσσος ή Άμβρωσσος ή Άμφρυσσος, στην πορεία όμως άλλαξε σε Δίστομο, επωνυμία που προέκυψε κατά τον 13ο αιώνα, εξαιτίας της ύπαρξης μιας πηγής, το νερό της οποίας περνούσε μέσα από τις κεφαλές δύο μαρμάρινων λεόντων. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του Διστόμου είναι περίπου 1.600 κάτοικοι. 

Η Ιστορία του Διστόμου.

Η Άμβροσσος, όπως ονομαζόταν, οφείλει την ίδρυση της στον ομώνυμο ήρωα, ο οποίος και αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο της ιστορικής της εξέλιξης. Το Δίστομο αποτέλεσε μια από τις πόλεις, οι οποίες καταστράφηκαν ολοσχερώς από τον περσικό στρατό, με αρχηγό τον Ξέρξη. Στη συνέχεια, καταλήφθηκε από τα στρατεύματα του Φιλίππου του Β’ του Μακεδόνα κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα π.Χ.. Την περίοδο εκείνη ισοπεδώθηκαν και τα διπλά τείχη, τα οποία είχαν δημιουργηθεί με σκοπό να προστατεύσουν τον πληθυσμό της περιοχής. Σύντομα όμως και λίγο πριν τη μάχη της Χαιρώνειας, τα τείχη ανοικοδομήθηκαν. Η περιοχή του Διστόμου κυριεύτηκε και πάλι, αυτή τη φορά από Ρωμαίους. Στοιχεία της περιόδου εκείνης αντλούμε από το έργο του Παυσανία, σύμφωνα με τον οποίο, κάθε τέσσερα χρόνια πραγματοποιούνταν στο Δίστομο γυμναστικοί και ιππικοί αγώνες. Επιπλέον, η καλλιέργεια αμπελιών μαρτυρείται ήδη από εκείνη την εποχή, και συνεχίζει έως και τις μέρες μας. 

Το Δίστομο κατά τα βυζαντινά και νεότερα χρόνια. 

Κατά τη βυζαντινή εποχή, το Δίστομο εξακολουθούσε να κλυδωνίζεται από επιδρομές διαφόρων λαών όπως είναι οι Σλάβοι, οι Ούννοι και οι Γότθοι. Η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης, που έλαβε χώρα το 1204, επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τα φύλα που κυριάρχησαν στην περιοχή. Ενετοί, Φράγκοι, Καταλανοί, Τούρκοι ήταν μερικοί από τους λαούς που κατά περιόδους άσκησαν την κυριαρχία τους στο Δίστομο. Παρ’ όλες όμως τις διαρκείς επιδρομές που συνέβαιναν αλλά και τις επιρροές που δέχονταν οι ντόπιοι από τα διάφορα φύλα που τους εξουσίαζαν, κατόρθωσαν να διατηρήσουν ανέπαφη τη γλώσσα τους, γεγονός που προκάλεσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους περιηγητές εκείνης της εποχής. Επιπλέον, αντιθέτως με τους κατοίκους άλλων περιοχών της Ελλάδας που δεχόντουσαν επίσης επιδρομές, δεν εγκατέλειψαν σε καμία φάση της ιστορικής τους εξέλιξης, τον τόπο τους. Πέραν αυτών των στοιχείων, αντλούμε επίσης από τους περιηγητές,  σημαντικότατες πληροφορίες σχετική με τα ήθη και τα έθιμα των κατοίκων της περιοχής, με τον αριθμό των κατοικιών, με τις συνήθειες των ανθρώπων κλπ..

Στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, πραγματοποιήθηκαν δύο σημαντικότατες μάχες, το 1825 και το 1827. Η πυγμή όμως των ντόπιων κατοίκων εκδηλώθηκε τόσο κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, όσο και την εποχή της Μικρασιατικής καταστροφής το 1922, καθώς μέρος του ανδρικού πληθυσμού προσέφερε πολύτιμη βοήθεια και υπηρεσίες, όπου υπήρξε η ανάγκη. 

Η σφαγή του Διστόμου.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η περιοχή του Διστόμου αποτέλεσε έδρα ακραίων φρικαλεοτήτων εκ μέρους των Γερμανών. Πιο συγκεκριμένα στις 10 Ιουνίου 1944, ο γερμανικός στρατός ανακαλύπτει την ύπαρξη ανταρτών σε ένα χωριό κοντά στο Δίστομο. Αποτέλεσμα της ανακάλυψης αυτής είναι η μεγάλη σφαγή του Διστόμου, που αριθμούσε 228 νεκρούς, εκ των οποίων και αρκετά ανήλικα παιδιά, γυναίκες βιασμένες και σκοτωμένες, υπερήλικες βασανισμένοι, σπίτια καμένα, ζωές ρημαγμένες. Απεσταλμένος του Ερυθρού Σταυρού την περίοδο εκείνη, μίλησε για την ύπαρξη πολύ μεγαλύτερου αριθμού από αυτόν που δηλώθηκε (περίπου 600). Το μένος όμως των γερμανικών δυνάμεων δε σταματάει εκεί. Στις 24 Ιουνίου του ίδιου έτους, οι Γερμανοί επιστρέφουν στο Δίστομο, για να ολοκληρώσουν τις απερίγραπτες ακρότητες, τις οποίες είχαν ξεκινήσει μόλις λίγες μέρες νωρίτερα. Σ αυτή τη δεύτερη προσπάθεια εξόντωσης του πληθυσμού της περιοχής όμως, οι Γερμανοί στάθηκαν άτυχοι, καθώς όλοι οι εναπομείναντες κάτοικοι του Δίστομου, πρόλαβαν να κρυφτούν στις γύρω περιοχές.

Κατά την ανάκριση που πραγματοποιήθηκε μετά το τέλος των γεγονότων, η γερμανική πλευρά υποστήριξε πως η σφαγή ήταν ένας τρόπος άμυνας απέναντι στις επιθέσεις των ανταρτών. Στο στρατοδικείο που ακολούθησε, η παραπάνω ψευδή κατάθεση χρησιμοποιήθηκε ως υπερασπιστική γραμμή των Γερμανών, ενώ δεν κλήθηκε κανένας Έλληνας μάρτυρας!

Το Δίστομο σήμερα

Πλέον το Δίστομο κάνει σημαντικές προσπάθειες να επουλώσει τις –νωπές ακόμα- πληγές του πολέμου. Οι επισκέπτες της περιοχής μπορούν να θαυμάσουν τα διάφορα αξιοθέατα που βρίσκονται εκεί όπως είναι η Ακρόπολη της Αμβρόσσου και η Αρχαιολογική συλλογή Διστόμου, να γευτούν παραδοσιακές γεύσεις καθώς και προϊόντα που παράγονται στην περιοχή όπως το κρασί, ο τραχανάς, το μέλι κλπ., όμως πάντοτε πίσω από κάθε τοπική ιστορία, πίσω από κάθε ζεστό βλέμμα κάποιου φιλόξενου ντόπιου και σε κάθε μεριά αυτής της κωμόπολης, θα βρίσκονται οι τραγικές μνήμες που στιγμάτισαν για πάντα την ιστορία αλλά και το μέλλον αυτού του τόπου. Για την αποφυγή της ιστορικής λήθης, λειτουργούν στην περιοχή το μουσείο Θυμάτων Ναζισμού στο χώρο του παλιού Δημοτικού Σχολείου, καθώς και το μαυσωλείο των θυμάτων της 10ης Ιουνίου 1944 στο λόφο Κάναλες, έτσι ώστε να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι το βαρύ ιστορικό φορτίο που κουβαλάει το Δίστομο.

---

Πηγές:

• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%86%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%94%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%8C%CE%BC%CE%BF%CF%85
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%BF
• http://www.diakopes.gr/destinations/sterea/voiotia/distomo/?cid=44389
• https://www.maxmag.gr/agnosti-ellada/distomo-viotias-o-topos-i-idia-i-istoria

Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου

maxmag.gr