ΤΑ ΣΑΡΑΝΤΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ

Του Παναγιώτη Δημάκη

Το δημοτικό αυτό κλέφτικο τραγούδι, αποτελεί έναν ακόμη Θούριο, του Απελευθερωτικού Αγώνα. Λόγω του ρυθμού, της μελωδίας και του μέτρου, τόσο αγαπήθηκε ώστε διαδίδεται σ όλη την Ελλάδα, μέχρι την Κύπρο, καθίσταται δε διαχρονικό, μέχρι τα νεώτερα χρόνια, που ακούστηκε από τον Παπασιδέρη, Κάβουρα, από τους αντάρτες του Δ.Σ., ακόμη και ο Μάνος Χατζηδάκης, μαγεμένος αναφέρεται στα σαράντα παλληκάρια. .....

 Οι επαναστατημένοι Έλληνες κατά την Τουρκοκρατία, ήσαν οργανωμένοι, σε ομάδες, με αρχηγούς τους πλέον ικανούς, ενώ δεν είχαν κανενός είδους τακτικό στρατιωτικό σχηματισμό, όπως είχαν οι Βυζαντινοί η οι Αρχαίοι Έλληνες. Ο αριθμός των ανδρών, πού τελούσαν υπό τις διαταγές ενός καπετάνιου, ήταν απροσδιόριστος και οι Έλληνες, οργάνωσαν καλύτερα τα αρματολίκια, μόνο όταν η τουρκική κυβέρνηση απέδωσε σε μερικούς πασάδες τον τίτλο του δερβεντζή. 

Στα αρματολίκια πού διατηρούσαν την ανεξαρτησία τους, όταν κατάλαβαν ότι οι Τούρκοι, ήθελαν να τους πάρουν, ακόμα και τα λημέρια, τα οποία, ήσαν νησίδες ελευθερίας, τότε ακούστηκαν, σαν βροντές και καταιγίδες, ακόμη μια φορά τα πολεμικά τραγούδια, πού ανήγγειλαν την οριστική αφύπνιση της Ελλάδας. 

Τότε ήταν, που έδωσαν όρκο, να μήν εγκαταλείψουν, ο ένας τον άλλο, σε ώρα κινδύνου. Τώρα ίσως, εμφανίζεται και ο μυστικός, αριθμός τών Σαράντα κλεφτών, σύμβολο ανάλογο των Σαράντα Μαρτύρων, πού αναλάμβαναν την υποχρέωση να στηρίξουν ο ένας τον άλλον. 

Κατά την εορτή των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων,* πού μαρτύρησαν, στην αρχή της Άνοιξης, με τους αναγεννητικούς συμβολισμούς της, όπου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, το παλιό δημοτικό τραγούδι, αρχίζει το "Σεφέρι", αρχίζουν οι συγκρούσεις, ο πόλεμος. ... 

Σαράντα κλέφταις ήμασταν, σαράντα χαραμίδες. 

Είχαμ’ αρνιά και τρώγαμε και ρίφια σουβλισμένα. Είχαμεν και γλυκό κρασί απο το μοναστήρι. Κάμαμεν όρκο στο σπαθί και στ’ Αγιον Ευαγγέλιον. Αν αρρωστήσει και κανείς, όλοι να τον συντρέξουν. Μα θελ’ ο Θεός κι αρρώστησεν, ο πρώτος καπετάνιος. Σαράντα ‘μέραις τον βαστούν, σαράντα δυο ‘βδομάδες. Και σάπισαν οι ώμοι του κι έπεσαν τ’ άρματά του. Σύν τρείς σύν τρείς συνομιλούν, σύν τρείς, σύν τρείς και λένε «Ελάτε νά τόν πάρωμεν σε μιά ψηλή ραχούλα. Νά μήν τόν φάγουν τα θεριά, και τ’ άγρια τ’ αγρίμια» «Πάρτε μ’ αδέλφια, πάρτε με, σε μια ψηλή ραχούλα, νά μή μέ φάγουν τα θεριά και τ’ άγρια τ’ αγρίμια». Ο μαγικός αριθμός σαράντα, επαναλαμβάνεται στο άσμα αυτό, που χάνεται, στα βαθειά και σκοτεινά χρόνια, της σκλαβιάς, όπως και ο αριθμός τρία, τρείς φορές, όπως και το πασίγνωστο "Σαράντα παλληκάρια από την Λιβαδειά.." που όλοι κάποια στιγμή οι Έλληνες, έχουν τραγουδήσει η σιγοψιθυρίσει

1. Τα Σαράντα παλληκάρια, σε σημείωμα δια χειρός Ν.Γ. Πολίτη, με ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, επάνω στους στίχους του τραγουδιού, πού εκφράζουν και τις απόψεις του, επί των προσθαφαιρέσεων, που έχει υποστεί, από τόπου εις τόπον και από στόμα σε στόμα, από τις τοπικές κοινωνίες πού είχαν προσαρμόσει γλωσσικά, τοπικά, με τα δικά τους μέτρα τον Θούριο αυτόν, πού ήταν τόσο οικείος, τόσο αγαπητός, ώστε αγκάλιαζε, με τον ήχο του, τον ρυθμό και το νόημα του, όλα τα συναισθήματα ενός βασανισμένος λαού και έτσι πρέπει νά το δούμε.

 Η εκδοχή του Ν Γ Πολίτη γιά τήν Τοπολιτσά, αντί γιά Τριπολιτσά, αφήνει μιά εκδοχή ανοικτή, άν τό επεισόδιο αφορά στη Τοπόλια-Κάστρο πού ευρίσκεται επίσης στό ευρύτερο χώρο των Θηβών. Αυτό, όμως δεν αποτελεί στόχο της παρούσης εργασίας, πού είναι μιά σύνοψις δεδομένων, ενός Θουρίου, πού αποτέλεσε και αποτελεί αγαπημένο διαχρονικό Δημοτικό τραγούδι. 

Η εικόνα αυτή προκαλεί, όσους θέλγονται, να συνδέουν ασθενείς ιστορικούς κρίκους, ίσως με νοητικά υπερβατικά άλματα, με συναρπαστικά πραγματικά δεδομένα, όπως εδώ, τον υπαρκτό, Πύργο Θηβών, τα Σαράντα Παλληκάρια, την πολιορκία, σ ένα χώρο, πού είναι μέσα, στα γεωγραφικά όρια, πού έδρασαν, και, τόσο πολύ τραγουδήθηκαν και αγαπήθηκαν, από τον Ελληνικό λαό.
Ο αριθμός Σαράντα έχει και μία αποκρυφιστική, διαχρονική σημασία, αφού απαντάται στα τα ιερά βιβλία ως … παρά μία τεσσεράκοντα, … Σαράντα Μάρτυρες, Σαράντα Εκκλησίες, Σαραντάπηχος, Σαρανταυγάς, Σαρανταύλι, εγέρασα μωρέ παιδιά σαράντα χρόνους κλέφτης και πλήθος άλλων.

* Οι Σαράντα Μάρτυρες, ήσαν επίλεκτοι Ρωμαίοι στρατιώτες που αρνήθηκαν να απαρνηθούν τον Χριστό, όντας ήδη κρυφοί χριστιανοί και ερρίφθησαν στην παγωμένη λίμνη της Σεβάστειας, που μαρτύρησαν, πριν διαμελισθούν και αποτελούν τους προστάτες, και, συνάμα το πρότυπο, των κλεφτών, που παραμένουν, αρματωμένοι, αδελφωμένοι στους βραχόπυργους, του Παρνασσού και της Πίνδου.

** Αν ληφθεί υπ' όψιν, ως δεδομένο, ότι πολεμικές συγκρούσεις το 1833 δεν υπάρχουν, επίσης ότι οι ενδυμασίες τών πολιορκητών και πολιορκημένων, είναι εποχής, με τους Βαυαρούς λογχοφόρους ιππείς και τους Έλληνες φουστανελάδες, μπορεί να υποθέσει κανείς, ότι πρόκειται, για επαναστάτες μίας άγνωστης τοπικής μάχης, αρκετά όμως σημαντικής, ώστε να φθάσει στην Κεντρική Ευρώπη, ο απόηχος και να εμπνευστεί, ο προικισμένος καλλιτέχνης να την ζωγραφίσει. Με δεδομένο ότι η Θήβα είναι μία, και, ο Πύργος ένας επίσης, είναι ευτυχές ότι διασώζεται μία καλή εικόνα του, εκτός εάν πρόκειται για πύργο στην περιφέρεια Θηβών. 

Υπάρχουν, αδιαμφισβήτητα πολλές αναντιστοιχίες, χρονολογικές και άλλες, αφού ο Georg Mel. Kraus απεβίωσε το 1806 και ο πίνακας αναφέρεται στο 1833, ενώ υπάρχει η πιθανότητα, να είναι έργο, ενός άλλου Kraus, τού Gustav, που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα, τα χρόνια του Όθωνα, αλλά το τοπίο, παραμένει θολό, και, δεν είναι στους στόχους της εργασίας αυτής, η περαιτέρω διερεύνηση του. Όμως, η συναρπαστική μεγάλη Ιστορία τών Θηβών, προκαλεί το ενδιαφέρον, των φιλιστόρων αναγνωστών, αφού περιβάλλεται, από μαγευτικούς μύθους και θρύλους, από την απώτατη αρχαιότητα. Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν, ότι οι τότε απεικονίζοντες, πολεμικές συγκρούσεις, δεν κατείχαν πάντα τεκμηριωμένα, ιστορικά στοιχεία, αφού το κοινό ζητούσε, με συναισθηματικά κριτήρια, αυτού του είδους, φιλελληνικές εικόνες ηρωισμού.