Η ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ Ι. ΝΑΟ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΛΕΥΤΩΝ ΕΛΑΤΕΙΑΣ

Παναγιώτης Δημάκης

Ο Ναός κείται στο κέντρο τών ερειπίων της αρχαίας Ελατείας. Πρόκειται για μνημείο εξαιρετικής σημασίας και κάλλους, κτισμένος με το οικοδομικό υλικό τών διαδοχικών ιστορικών φάσεων τού Άστεως, πού υπήρξε από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια έδρα Επισκόπου*......

Η σημασία της δε, ώς ισχυρού θρησκευτικού κέντρου, επικυρώνεται με την εύρεση, στις αρχαιολογικές ανασκαφές το 1884, τού Λίθου της Κανά πού αποτελεί ένα από τα ελάχιστα προσκυνήματα, πού αναφέρονται κατ’ ευθείαν, στον κύριο ημών Ιησού Χριστό, απόκειται δε στο Βυζ. και Χριστ. Μουσείο Αθηνών. Η πρόσβαση και η επίσκεψη στον ναό, είναι εύκολη και ευχάριστη.

Ο επισκέπτης τού Ναού, από τον αύλειο χώρο,με τα διάσπαρτα αρχαία σπόλια και αποτμήματα, θα θαυμάσει αναπαυόμενος στα λίθινα θρανία, από όπου η θέα, είναι αβίαστη και ελεύθερη, τον δικόρυμβο Παρνασσό, τον Καλλίδρομο και τα γύρωθεν όρη, πού περικλείουν την πολυπαραγωγική κοιλάδα τού Κηφισού. 

Αίσθηση πνευματικής ανάταξης, μέσα από ένα ενεργειακό χώρο,όπου θρησκευτικές και αισθητικές συνδηλώσεις, μπορούν να οδηγήσουν σε περισυλλογή και αυτογνωσία, ιδιαίτερα στις σκληρές σύγχρονες ημέρες όπου η καταναλωτική μανία μας έχει οδηγήσει σε αδιέξοδα.

Σ’αυτό θα βοηθήσει ο διάλογος πού υποβάλλουν,τα σημαινομένα τού εικονογραφικού προγράμματος, πού έχει ιστορηθεί, από ένα ανώνυμο, εξαίρετο μαΐστορα του 17ου αιώνα. 

Ιδιαίτερα η τοιχογραφία της Γεννήσεως, μέσα σ’ ένα σύνολο κατάγραφο, ξεχωρίζει με την σιγουριά και την σοβαρότητα τής σύνθεσης, από ένα άρτιο καλλιτέχνη, πού αποπειράται μία θεολογική συνομιλία, με τον θεατή,προτάσσοντας την άποψή του, με σημειολογικές αναφορές και σημαινόμενα, βασιζόμενος σε παλαιότερα πρότυπα, αλλά επιχειρώντας και την προσωπική του συμβολή, στην ανανέωση της Βυζαντινής ακαμψίας, μάς κατέλιπεν αυτό το έργο, μεγάλης θεολογικής και αισθητικής αξίας.

Το βλέμμα τού θεατή, συναντά την σκηνή της Γεννήσεως, χαίρεται την διάταξη και την φόρμα τού έργου, σε προσεκτικότερη ανάγνωση, θα προχωρήσει την αποκρυπτογράφηση, τών μυστικών και σημαινόντων, πού διαφέρουν, κατά πρόσληψη και κατ’ άτομο και είναι μία πνευματική άσκηση.

Το πλάσιμο των μορφών, τα απαλά ρόδινα χρώματα πού φαιδρύνουν την εικόνα, πού προβάλλει μέσα από το σκοτεινό φόντο, το Άστρο πού οδηγεί τους Μάγους, το οκτάκτινο σημαίνον κόσμημα, που επικρέμαται της οδηγητικής ακτίνας, υποδεικνύει, την νεογέννητη ελπίδα του καινούργιου κόσμου.

Η θεολογική επάρκεια του ζωγράφου, παρά τα συγγνωστά λάθη προοπτικής, τον σύρει, στην συνομιλία με τον προσεκτικό θεατή, στον Γέροντα-πειρασμό,με την στρεβλή βακτηρία και τον υπέροχα ιστορημένο πτυχωτό χιτώνα, με την υπαινικτικη οφιοειδή έρπουσα απόληξη, τον Μνήστορα Ιωσήφ, αλλά και τους αγραυλούντες ποιμένες με τα περίεργα σκιάδια, να εορτάζουν με το άλογο ποίμνιο, την ξεχωριστή στιγμή.

 Η σκηνή των ποιμένων δεν λείπει και σήμερα ώς πραγματικότητα στα βοσκήματα, γύρωθεν τού ναού, όμως ώς ιδεατή εικόνα, απεικονίζεται εναργότερα.

* Ο εκ τών επισκόπων Ελατείας υπογράφει το 347 μ. Χ. μεταξύ τών πατέρων στη Σύνοδο της Σαρδικής (βλ. Regia T III Labbe r. II Harduinus T. I). Ο Αλέξανδρος υπογράφει στη Σύνοδο της Επαρχίας της Κορίνθου το 419 μ.Χ. τις επιστολές πού απευθύνονται στον Αυτοκράτορα Λέοντα. Επίσης βλ. ΝΟΤΙTIAE EPISCOPATUUM ECCLESIAE Const. J DARROUZES PARIS, 1881, Τ. ΙΙΙ, σελ. 679-702 «Επαρχία Ελλάδος Αθήνα Μητρόπολις… Ο Θερμοπύλων, ο Σκαπφείας, ο Ελατίας» Hier 643.8 ΕΛΑΤΙΝΑ) κ.λπ. CODEX PARISINUS 1555a.

Υ. Γ. Η Γέννησις του Χριστού, στον Άγιο Αθανάσιο Λεύτων Ελατείας, πού σημαίνει και την αναγέννηση και την ανανέωση τού Κόσμου, τελείται εν σιωπή και κατανυξει κάθε έτος, με πλήρωμα τούς παραχειμάζοντες ποιμένες και αγροδιαιτους, πού μετέχουν στο μυστήριο αυτό, ακουωντας τους ήχους τών αγραυλουντων και τών αγγέλων....