Στον καιρό της "Ρωμιοσύνης" και του "Μαουτχάουζεν"

   Ν. Καζαντζάκης: "Χωρίς ελπίδα πολεμώ – μου αρέσει".

Τα  δύο  έργα θα  ακούσετε  και θα  δείτε,  μέσα από εικόνες και  βίντεο επιλογής μας ,  παρακάτω.

Γράφει  ο  Δημήτρης  Γκιώνης

Στην  φωτογραφία τίτλου ο Μίκης   τραγουδά με  το  Γρηγόρη  Μπιθικώτση τη "Ρωμιοσύνη".

Ενενήντα ετών αισίως φέτος ο συνθέτης, ο οποίος μετά την πτώση της δικτατορίας απολαμβάνει την ελεύθερη διακίνηση του έργου του που είχε δοκιμαστεί άγρια ώς τότε (...."μίασμα". "Θοδωράκη  Βούλγαρε" και  άλλα  πολλά...").

Ευκαιρία να θυμίσω τι γινόταν σ’ αυτόν τον τόπο πριν από 50 χρόνια…...

Γράφει ο Φώντας Λάδης (στιχουργός της σειράς «Γράμματα από τη Γερμανία», που έχει μελοποιήσει ο συνθέτης) στο βιβλίο του «Μίκης Θεοδωράκης – Το χρονικό μιας επανάστασης» (εκδ. Εξάντας, 2001):

«Θεοδωράκη, Βούλγαρε!»

«Εξη του Γενάρη 1966. Στο λιμάνι του Πειραιά η τελετή του αγιασμού των υδάτων κι εφέτος με τη συμμετοχή του βασιλιά και της κυβέρνησης. Ομως ο (καταργημένος ένα χρόνο πριν από τον Κωνσταντίνο πρωθυπουργός) Γ. Παπανδρέου δήλωσε ότι θα παραστεί κι εκείνος στην τελετή.

Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να πάει με τους επίσημους… λίγο πιο κει, στο Τουρκολίμανο. Στη μια τελετή, δεκάδες χιλιάδες κόσμου. Στην άλλη μερικοί υπουργοί (από την κυβέρνηση των αποστατών) και κάπου διακόσια άτομα.

»Στο κεντρικό λιμάνι, γύρω στις 11, έφτασε και ο Μίκης Θεοδωράκης με την αντιπροσωπεία της ΕΔΑ [του κόμματος της, ενωμένης τότε, Αριστεράς].

Οταν ο μητροπολίτης άρχισε να ψέλνει την καθιερωμένη δέηση για τη μακροημέρευση της βασιλικής οικογένειας, ένα μυριόστομο ρυθμικό σύνθημα σκέπασε τη φωνή του, την μπάντα που παιάνιζε και τις σειρήνες των καραβιών: “Κάτω το διάγγελμα!” (Εννοούσαν το πρωτοχρονιάτικο διάγγελμα του Κωνσταντίνου, στο οποίο αποκαλούσε τον κομμουνισμό μίασμα). Σε λίγο ένα τεράστιο, αυθόρμητο συλλαλητήριο είχε δημιουργηθεί. Μπροστά μπροστά ο Μίκης Θεοδωράκης: “Δημοκρατία! 1-1-4! Εκλογές!”

»Ενας υπαστυνόμος ούρλιαξε: “Ακούς να μην πάνε στον βασιλιά και να ‘ρθούνε όλοι στον Παπανδρέου και την ΕΔΑ!” Αρχισε η επίθεση της αστυνομίας. Επεφταν με λύσσα σ’ όποιον έβρισκαν στο πέρασμά τους.

Ρίχτηκαν πάνω στον Μίκη. Τον τραυμάτισαν. Ενας αρχιφύλακας ούρλιαξε με τη σειρά του: “Θεοδωράκη, Βούλγαρε!” Ο “Βούλγαρος” γύρισε στο σπίτι του τρέμοντας από οργή και συγκίνηση. “Εφτασε η ώρα της Ρωμιοσύνης!” σκέφτηκε. Οι στίχοι τον περίμεναν. Εκείνη την ημέρα δεν έφυγε από το σπίτι, ούτε έφαγε. Αρχισε και τέλειωσε τη σύνθεση της Ρωμισύνης».

Αυτά από τον Φώντα Λάδη.

Από τη συναυλία του 1992 στο Ηρώδειο,τρία τραγούδια από τον κύκλο τραγουδιών με τίτλο "Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν" σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη.

Άσμα Ασμάτων, Ο Αντώνης, Όταν τελειώσει ο πόλεμος.Τραγουδά η Νένα Βενετσάνου.

Και ο Ιάκωβος  Καμπανέλης(που έγραψε  το έργο)  το  1943 συνελήφθη από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε και κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν μέχρι το 1945, οπότε και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις ......

Μία μέρα αργότερα, 7 Ιανουαρίου, δόθηκε προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου του συνθέτη για ένα νέο του έργο, το «Μαουτχάουζεν», σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη, από το ομότιτλο αφήγημά του με τα όσα είχε βιώσει (και ως εκ θαύματος γλίτωσε) στο ναζιστικό κολαστήριο.

«Μετά τα χθεσινά γεγονότα στο Πειραιά, άρχισα να δουλεύω πάνω σε εννέα ποιήματα από τη “Ρωμιοσύνη” του Γιάννη Ρίτσου» είπε ο συνθέτης. «Το είχα από καιρό, αλλά δεν καταπιανόμουν. Τα γεγονότα με ενέπνευσαν. Είναι ο καιρός της Ρωμιοσύνης. Ο λαός μας έχει ανάγκη από αδρά μουσική. Πρέπει να του μιλήσουμε άμεσα και η “Ρωμιοσύνη” έχει αυτά τα στοιχεία».

Μίασμα…

Το παλάτι και η κυβέρνηση των αποστατών αντιδρούν. Πέντε ημέρες αργότερα, στις 12 Ιανουαρίου, απαγορεύεται η μετάδοση όλων των τραγουδιών του Θεοδωράκη από τα κρατικά ραδιόφωνα (έτσι κι αλλιώς δεν υπήρχαν άλλα), προκαλώντας την έντονη αντίδραση του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου. Και φυσικά του ίδιου του συνθέτη:

«Οι σκοτεινές δυνάμεις της υποτέλειας σπεύδουν να υλοποιήσουν το βασιλικό διάγγελμα του μίσους. Ομως, ό,τι και να κάνουν δεν θα μπορέσουν να πείσουν έστω και έναν Ελληνα ότι τα τραγούδια μου είναι… μίασμα […] Θα αντιδράσω δημιουργικά. Θα κάνω εξόρμηση καλλιτεχνική. Θα οργώσω σπιθαμή προς σπιθαμή τις συνοικίες και τα χωριά. Θα επικοινωνήσω με το λαό και τη νεολαία…»

Πράγμα που έκανε, με μύρια προσκόμματα από τους ενάντιους, ώς την επιβολή της δικτατορίας, οπότε τα τραγούδια του, απαγορευμένα και με χουντική «βούλα», απέκτησαν μεγαλύτερη διάσταση, συμπεριλαμβανομένης φυσικά και της διαχρονικής «Ρωμιοσύνης»:

«Αυτά τα δέντρα δεν βολεύονται με λιγότερο ουρανό / αυτές οι πέτρες δεν βολεύονται κάτω από ξένα βήματα / αυτά τα πρόσωπα δεν βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο / αυτές οι καρδιές δεν βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο»…

Ο Γιάννης  Ρίτσος  απαγγέλλει την Ρωμιοσύνη του  και  συνοδεύει  με  την  κιθάρα  του  ο  Νότης  Μαυρουδής.

Από την εκπομπή της ΕΡΤ τραγούδια που έγραψαν ιστορία το επεισόδιο με την Ρωμιοσύνη και η διήγηση του Μίκη Θεοδωράκη, του Γρηγόρη  Μπιθικώτση του Γιάννη Ρίτσου για το πως γράφτηκαν σχεδόν όλα τα τραγούδια μέσα σε μια ημέρα.

Και όλόκληρο το έργο  από τους ,  Μίκης  Θεοδωράκη  και  Γρηγόρη  Μπιθικώτση........

Στο πλαίσιο

Τέλος του χρόνου και, ως είθισται, απολογισμός. Στην προκειμένη περίπτωση, πολιτιστικός. Που όσο κι αν παιδεύομαι, δεν μπορώ να σταθώ σε κάτι θετικό, πλην μερικών, μοναχικών κυρίως, περιπτώσεων που πασχίζουν να κρατηθούν και να κρατήσουν ό,τι είναι δυνατό να κρατηθεί σ’ αυτή την εποχή της απροσδιόριστης διάρκειας ύφεσης και κρίσης. Με κουμανταδόρο μια, για πρώτη φορά, αριστερή κυβέρνηση…

Και τι να πρωτομπαλωθεί μ’ αυτό το ισχνότατο 0,2% που αναλογεί στον πολιτισμό από τον κρατικό προϋπολογισμό σε μια χώρα που καυχιέται για τον πολιτισμό της… 0,5% ήταν επί Μελίνας που πάσχιζε –ματαίως– να το διπλασιάσει. Και τι να καταλάβει και τι να μπαλώσει ο εκάστοτε υπουργός Πολιτισμού – τέσσερις άλλαξε μέσα σ’ ένα χρόνο αυτό το υπουργείο…

Κι άλλο τίποτα από εκκρεμότητες… Η Λυρική Σκηνή οδεύει φέτος προς το Φάληρο, στο κτίριο που ετοιμάζει το Ιδρυμα Νιάρχου, με δυο ερωτήματα: Πώς θα τα βγάλει πέρα οικονομικά και πώς θα φτάνει ώς εκεί το μιας κάποιας ηλικίας κοινό της; Είναι έπειτα το Μέγαρο Μουσικής που περνάει στα χέρια του κράτους, με τα τεράστια οικονομικά που φορτώνεται, την ίδια στιγμή που το ετοιμαζόμενο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης –κρατικό κι αυτό– πελαγοδρομεί. Θα τα διαβάζετε…

Να βάλω και την έλλειψη προσωπικού στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους. Αλλά και το πρόβλημα που έχει προκύψει με τα οικονομικά του Ελληνικού Φεστιβάλ και τον καλλιτεχνικό διευθυντή του, για τον οποίο προσωπικά (όντας άμοιρος περί τα οικονομικά) διατηρώ, ας μου επιτραπεί, θετική εικόνα.

ΚΑΙ… Ν. Καζαντζάκης: «Χωρίς ελπίδα πολεμώ – μου αρέσει». Αν είσαι Καζαντζάκης

efsyn.gr

                                     ΤΗΝ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ  ΜΗΝ  ΤΗΝ  ΚΛΑΙΣ...............

Τη ρωμιοσύνη μην την κλαις

εκεί που πάει να σκύψει

με το σουγιά στο κόκκαλο

με το λουρί στο σβέρκο

Νάτη πετιέται απο ξαρχής

κι αντριεύει και θεριεύει

και καμακώνει το θεριό

με το καμάκι του ήλιου