ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΑΝ. Γ. ΔΗΜΑΚΗΣ ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ

Ο Παναγιώτης Δημάκης γεννήθηκε το 1934 στην Ελάτεια Λοκρίδος, ασχολείται συστηματικά με την ιστορική έρευνα για τα χωριά της Κοιλάδας του Κηφισσού εδώ και αρκετά χρόνια.......

Με ιεραποστολικό ζήλο, ανέσυρε στο φως, αρκετά λησμονημένα έργα, ονομαστών ιστορικών και περιηγητών της περιόδου της Τουρκοκρατίας, παλαιές εφημερίδες και περιοδικά πανελλήνιας ή τοπικής εμβέλειας, αρχεία των αγωνιστών του 1821 λησμονημένα στην Εθνική Βιβλιοθήκη ή στα Γενικά αρχεία του Κράτους στην Αθήνα. Ο Π.Δ. δεν επαναπαύεται στις γραπτές πηγές, αλλά αναζητεί την επιβεβαίωσή τους στις συζητήσεις, με ηλικιωμένους κατοίκους των χωριών που περιγράφει. Φωτογραφίζει τον χώρο στον οποίο αναφέρεται. Περιγράφει και συνδέει με τον εξαίσιο αυτό τρόπο, τις γνώσεις που απέκτησε με προϋπάρχουσες ιστορικές γνώσεις. Με βλέμμα διεισδυτικό και νηφάλια ιστορική προσέγγιση, συνδέει ξένα – με πρώτη ματιά – ιστορικά στοιχεία και δημιουργεί μια τοιχογραφία, της ιστορίας των χωριών της περιοχής του Παρνασσού και των «Ελατικών πεδίων» (ονομασία από την αρχαία Ελάτεια) όπως συνηθίζει να αποκαλεί την εύφορη κοιλάδα του Κηφισσού. Με σπάνια και άγνωστα στοιχεία, για τους περισσότερους, στοιχεία που χάνονται στην αχλύ του μύθου, που τα συνδέει με την ζωντανή ιστορία.

            Στο καλαίσθητο αυτό βιβλίο «Μύθοι και Ιστορίες του Παρνασσού», περιλαμβάνονται σύντομες μελέτες και άρθρα που εφιλοξενήθηκαν στο «Λαμιακό Τύπο», Ιστορικά συνέδρια για τα χωριά της Λοκρίδος. Αποτέλεσμα αξιέπαινης έρευνας που πραγματοποίησε με νεανικό ζήλο.

            Το βιβλίο στην πρώτη του ενότητα, αρχίζει μεν με το ιερό βουνό του Παρνασσού. Τον Παρνασσού των μύθων, της ιστορίας, τον Παρνασσό σύμβολο για τους σημερινούς κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Κατά το συγγραφέα, αν ο Όλυμπος εθεωρείτο η κατοικία των θεών, ο ιεροπρεπής Παρνασσός έχει ενσωματώσει στη φυσιογνωμία του, την αρχαία εκδοχή της κοσμογονίας για τα γένη των ανθρώπων, μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και τη δημιουργία από τους λίθους του (δηλ. τα οστά της μητέρας γης) του νέου κόσμου.

            Μία νέα δημιουργία μετά την καθαρτήρια καταστροφή του παλαιού αμαρτωλού γένους. Οι πόλεις της Φωκίδας κατά τους ιστορικούς χρόνους με θρησκευτικό κέντρο το Πανελλήνιο ιερό των Δελφών και Πολιτική έδρα την Ελάττεια, απολάμβαναν τις ομορφιές και τον φυσικό πλούτο του Παρνασσού και την γόνιμη πεδιάδα του Κηφισσού. Οι πόλεις αυτές εμπλούτισαν τον πολιτισμό και την τοπική παράδοση από την αρχαιότητα έως σήμερα. Ο Π.Δ. θέτει ένα ερώτημα στους σημερινούς απογόνους των αρχαίων αυτών πόλεων για το τι σημαίνει σήμερα ο Παρνασσός. Μία ιδέα όχι σαν ευχή αλλά με ελπίδες για την ευόδωσή της. Αξίζει να διαβάσουμε το ανάλογο κείμενο στο οποίο με ένα πλούσιο λεξιλόγιο και με ποιητικές εκφράσεις μας λέει: «Τι σημαίνει σήμερα ο Παρνασσός για τους πληθυσμούς στα πέριξ αλλά και στα γύρωθεν χωριά του Καλλιδρόμου όρους με τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο συμπαγές σύνολο. Ένα δύσκολο ερώτημα με δύσκολη απάντηση στην οποία θα παραθέσουμε απλώς τον δασικό πλούτο, την υδάτινη επάρκεια, το φυσικό περιβάλλον αλλά και την παρακαταθήκη των παραδόσεων, μύθων αφηγήσεων. Η ελπίδα ότι η αναμόχλευση αυτή του φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος θα προσελκύσει την προσοχή των αρμοδίων, για την ήπια εκμετάλλευση των δυνατοτήτων και βεβαίως των κυριότερων ιδιαιτεροτήτων που συνθέτουν την μοναδικότητα ενός χώρου, δυσκολόχρηστου από την φύση του, από το τεράστιο βάρος του ως παγκόσμιου κέντρου πολιτισμού. Όσοι έχουμε απολαύσει τις χαρές του βουνού οφείλουμε να ανακαλέσουμε τα χρώματα του Παρνασσού στη μνήμη μας. Το πράσινο των δασών, τα τεφρά κυανά χρώματα των βράχων, τα ιώδη των γύρωθεν ορέων σαν ένα λυτρωτικό ξέπλυμα, σε ένα κυανό γαλάζιο φως, από τα λασπόλουτρα και τα λύματα που μας λούζουν καθημερινά. Αν η τέφρα από την σκόνη της ιστορίας, μανδύας που καλύπτει την χώρα των Φωκέων ανασυρθεί, αν συγκεντρωθούν τα πολύτιμα αποκόμματα και σπαράγματα, τεκμήρια ενός ένδοξου παρελθόντος και ανασυνταχθούν και αποτελέσουν μια εννοιολογική ενότητα, θα διαβάσουμε το παρελθόν μας καλύτερα και οι επόμενοι με περισσότερες βάσεις δεδομένων, θα σχεδιάσουν ένα δίκαιο μέλλον, αντάξιο των αξιών του παρελθόντος. Η παρουσίαση μερικών από τους μύθους του Παρνασσού είναι η οιωνεί επίδειξη μέρους των τιμαλφών και των πολιτιστικών θησαυρών του θεϊκού βουνού».

            Η επόμενη συνεχίζει με μια σύνδεση των δύο Οδυσσέων. Του ομηρικού Οδυσσέα, βασιλιά της Ιθάκης και του ήρωα της μάχης στο χάνι της Γραβιάς κατά την επανάσταση του 1821, Οδυσσέα Ανδρούτσου. Στην μελέτη αυτή δεν επιχειρείται βιογράφηση των δύο προσώπων, ούτε φιλολογική ανάλυση του ποιητικού αριστουργήματος του Ομήρου, αλλά η σύνδεση των δύο Οδυσσέων με τον χώρο του Παρνασσού και της Φωκίδας. Ο ομηρικός Οδυσσέας τραυματίσθηκε στο πόδι κατά το κυνήγι αγριογούρουνου στον Παρνασσό. Από το τραύμα αυτό τον αναγνώρισε η πιστή υπηρέτριά του Ευρύκλεια. Ο Οδυσσέας της Ιθάκης, ουδέποτε ελησμόνησε τους δεσμούς με τον Παρνασσό, ούτε τα θεραπευτικά βότανα του βουνού. Ο Οδυσσέας ήρωας του μεγάλου σηκωμού του Γένους, γιός του Κλεφταρματολού Ανδρέα Ανδρούτσου, από τις Λειβανάτες της Λοκρίδας, γεννήθηκε στην Ιθάκη και έλαβε το βαπτιστικό του όνομα από τον ομηρικό βασιλιά.

            Το μεγαλύτερο μέρος της στρατιωτικής του δράσης κινήθηκε γύρω από το χώρο του Παρνασσού, όπου ήταν αγαπητός στα λαϊκά στρώματα. Ο συγγραφέας περιλαμβάνει θέματα με αρκετές σελίδες για την δράση του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Κατά τον γνωστό εκπαιδευτικό – συγγραφέα από την Λαμία Γιάννη Μακρή, η άριστη γνώση της βιβλιογραφίας γύρω από τον ήρωα του 1821, μας δίδει το δικαίωμα να ονομάσουμε τον Π.Δ. έναν εκ των καλυτέρων βιογράφων του Ο.Α. Ενδεικτικά, ή παράθεση μερικών κεφαλαίων είναι χαρακτηριστική, όπως τα τιμαλφή και κειμήλια του Ο.Α., η σπάθα, το φέσι. Η μαύρη τρούπα, της Βελίτσας (σπηλιά του Ανδρούτσου), η άγνωστη απόπειρα απαγωγής του, οι διενέξεις του με τον Άρειο Πάγο (τοπική κυβέρνηση της Αν. Στερεάς). Εντυπωσιάζει το κεφάλαιο: «Περί παιδείας» του Ο.Α. και η επιστολή του προς τον «διδάσκαλο του Γένους», τον φωτισμένο αγωνιστή κληρικό Νεόφυτο Βάμβα και δάσκαλο του Οδυσσέα στα Γιάννενα. Το κεφάλαιο αυτό μας μαρτυρεί, ότι ο Οδυσσέας εν αντιθέσει, με την συντριπτική πλειοψηφία των αρματολών και οπλαρχηγών, του αγώνα, ήταν μορφωμένος και αρκετά καλλιεργημένος. Ο συγγραφέας σωστά τον διακρίνει για το «ένστικτο της καλαισθησίας, τον σεβασμό των προγονικών κληροδοτημάτων και της αρχαιότητας ευσεβούς και ενάρετου χριστιανού ορθοδόξου».

            Ο Παρνασσός του Π.Δ. δεν εξαντλείται στους μύθους, στους θρύλους ή στην ιστορία, αλλά μας αποκαλύπτεται και για την πλούσια και μαγευτική πανίδα και χλωρίδα του την άγρια μορφολογία των βράχων του, με τις απάτητες και χιλιοτραγουδισμένες κορυφές του – την Λιάκουρα και τον θρυλικό Γεροντόβραχο.

            Ο συγγραφέας στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου του ξεθάβει ειδήσεις άλλων καιρών, όπως για την επιβολή διοδίων κατά το έτος 1885. Συγκεκριμένα όπως αναφέρει η «Εφημερίς της Κυβερνήσεως» της εποχής εκείνης «Επί ιππασίμων φορτηγών και υποζυγίων ζώων των διαβαινόντων το από Λεβαδείας εις Κηφισσόν Ποταμόν και τ’ ανάπαλιν τμήμα της εθνικής αμαξιτής οδού από Λεβαδείας εις Αταλάντην» ή για τα έσοδα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους από την αλιεία στο ποταμό Κηφισσό.

            Ο Φωκικός Κηφισσός, ονομασία που προτιμά ο συγγραφέας, υπήρξε για τους κατοίκους των παρακείμενων χωριών ιχθυοτρόφος. Αναφέρονται ονόματα κατοίκων που περιστασιακά ασκούσαν το επάγγελμα του ψαρά, γυρίζοντας με τα άλογα στα γύρω χωριά.

            Το ενδιαφέρον του Π.Δ. για την τοπική ιστορία, είναι ένα κίνητρο για τον αναγνώστη και τον μελετητή, να αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία της περιοχής. Εκείνο όμως που καθιστά σημαντικό αυτό το βιβλίο, είναι η βιβλιογραφία που παραθέτει ο συγγραφέας η οποία δεν περιορίζεται στα στενά Ελλαδικά όρια, αλλά διευρύνεται και σε ξένους τίτλους βιβλίων.

Λουκάς Θεοχαρόπουλος