Το έθιμο των δώρων στους τροχονόμους στις γιορτές.

Είναι  σίγουρο πως οι περισσότεροι γνωρίζετε το ωραίο αυτό έθιμο, κατά το οποίο πολίτες της Αθήνας, αλλά και των άλλων πόλεων, λίγο πριν την πρωτοχρονιά αυθόρμητα προσέρχονταν στις σταθερές ...... 

  θέσεις των τροχονόμων και εναπόθεταν δώρα (κυρίως γλυκά) ως αναγνώριση της προσφοράς της Τροχαίας στην ασφαλή ρύθμιση της κυκλοφορίας και στην ομαλή λειτουργία της πόλης. Το έθιμο αυτό διατηρήθηκε ακμαίο ως και στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 και τουλάχιστον.......  προλάβαμε και  το  είδαμε να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας σε κάποια τελευταία σημεία της Αθήνας που υπήρχαν βάθρα για τροχονόμους.

    Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην πρωτοχρονιά του 1936. Την εποχή εκείνη ήδη η Αθήνα είχε μεγαλώσει σημαντικά μετά την ένταξη πολλών Μικρασιατών προσφύγων και διέθετε κάποια λίγα αυτοκίνητα.

    Η κίνηση των αυτοκινήτων στους δρόμους διεξαγόταν με πολύ μεγάλη δυσκολία, καθώς τα αυτοκίνητα αυτά ήταν φτωχά εξοπλισμένα, οι οδηγοί τους δεν είχαν εμπειρία στην οδήγηση, ενώ οι πεζοί δεν ήταν εξοικειωμένοι με την νέα κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας.

   Επίσης οι περισσότεροι οδηγοί δεν ήταν ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με τους πλέον στοιχειώδεις κανόνες οδικής κυκλοφορίας, ενώ και η οδική σήμανση στους Αθηναϊκούς δρόμους βρισκόταν σε πολύ πρώιμο στάδιο, χωρίς φωτεινούς σηματοδότες.

   Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούσαν επιτακτική την παρουσία των τροχονόμων στις κεντρικές αρτηρίες της πόλης, καθώς ρύθμιζαν την κυκλοφορία και ανακούφιζαν τους επαγγελματίες της πόλης.

   Οι συνθήκες εργασίας τους όμως ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνες και κοπιώδεις και λειτουργούσαν υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες σχεδόν με αυτοθυσία.

    Σε μια εποχή που οι αστυνομικοί δεν αντιμετωπίζονταν από την κοινή γνώμη ως εχθροί, οι πολίτες και οι καταστηματάρχες της Αθήνας είδαν με πολλή συμπάθεια την εργώδη προσπάθεια των τροχονόμων, ενώ επαινετικά σχόλια για το έργο τους είχαν γραφτεί και στις περισσότερες εφημερίδες.

   Έτσι, όταν πλησίασαν οι γιορτές των Χριστουγέννων και της πρωτοχρονιάς του 1936, Αθηναίοι καταστηματάρχες και πολίτες συγκέντρωσαν μέσω εράνων ένα σημαντικό χρηματικό ποσό σαν δώρο και το πρόσφεραν στον Αστυνομικό διευθυντή Αλέξανδρο Θεοφανίδη ως πρόσθετη αμοιβή για τους τροχονόμους.

    Ο Θεοφανίδης απέρριψε το χρηματικό αυτό δώρο καθώς το θεώρησε ως έμμεσο τρόπο δωροδοκίας.

   Συνέπεσε όμως τις παραμονές Χριστουγέννων ο Θεοφανίδης να συζητήσει το θέμα με τον Μεγάλο Αυλάρχη Λεβίδη, ο οποίος μετέφερε το συμβάν και σχετικές πληροφορίες στον Βασιλιά Γεώργιο Β΄, ο οποίος έδειξε ενδιαφέρον για το ζήτημα.

    Την παραμονή πρωτοχρονιάς του 1936 οι διαβάτες των κεντρικών δρόμων της Αθήνας αιφνιδιάστηκαν από την απρόσμενη παρουσία του ίδιου του Βασιλιά στην πλατεία Ρηγίλλης.

  Ο Βασιλιάς πλησίασε το σταθερό βάθρο του τροχονόμου που βρισκόταν σε υπηρεσία, του ευχήθηκε δια χειραψίας καλή χρονιά ενώ ο οδηγός του Βασιλιά εναπέθεσε μπροστά στο βάθρο του κουτιά με γλυκά και φιάλες με κρασί.

   Ο Βασιλιάς επανέλαβε την ίδια χειρονομία σε όλες τις κεντρικές διασταυρώσεις που βρίσκονταν σταθερά βάθρα τροχονόμων γνωρίζοντας την επιδοκιμασία και τις ζητωκραυγές από όλους τους τυχαία παριστάμενους.

   Σύσσωμος ο Τύπος της εποχής σχολίασε επαινετικά την χειρονομία του Βασιλιά και από την στιγμή εκείνη θεσμοθετήθηκε άτυπα το έθιμο της προσφοράς δώρων στους τροχονόμους τόσο από αυτοκινητιστές όσο και από καταστηματάρχες αλλά και από απλούς πολίτες.

   Από την Απελευθέρωση και μετά τα δώρα στους τροχονόμους έχουν επικρατήσει ως έθιμο. Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οι τροχονόμοι που ρυθμίζουν την κυκλοφορία στην Αθήνα, δέχονται δώρα από περαστικούς.

   Αυτοί στέκονται όρθιοι, ευθυτενείς και με καινούργιες γυαλιστερές στολές στο κυκλικό γαλαζιο-άσπρο κουβούκλιο στη μέση του δρόμου. Εκείνα τα χρόνια το κουβούκλιο ήταν μόνιμα τοποθετημένο στους δρόμους.

   Γιατί οι τροχονόμοι στέκονταν πολλές ώρες όρθιοι και έπρεπε να προστατεύονται από τα τροχοφόρα.  Ένα από αυτά τα κλασικά κουβούκλια βρίσκεται σήμερα στην Πλατεία Πλατάνου της Κηφισίας. Η ύπαρξή του διατηρεί το ιστορικό τοπόσημο "Στον τροχονόμο της Κηφισιάς".

  Παραμονές πρωτοχρονιάς λοιπόν, και το κουβούκλιο του τροχονόμου στο κέντρο της Αθήνας γέμιζε από δώρα των γειτονικών επαγγελματιών ή περαστικών που άφηναν κάτι "για το καλό".

  Μετά  το `50 το έθιμο είχε πάρει έντονο χαρακτήρα σε σημείο όπου μεγάλες εταιρείες συναγωνίζονταν ποια θα δώσει τα περισσότερα προκειμένου να επιτύχει δωρεάν διαφήμιση στους δρόμους μέσα από τα δώρα της!.

   Σταδιακά, κυρίως από την επταετία και μετά, το έθιμο αρχίζει να εξασθενεί. Τους συμπαθείς τροχονόμους επισκέπτονταν εθιμοτυπικά μονάχα πολιτικοί και αξιωματικοί της αστυνομίας προσφέροντας μικρο-δωράκια και ανταλλάσσοντας ευχές.

   Χάριν εντυπωσιασμού μερικά από αυτά τα κυκλικά κουβούκλια τροχονόμου τοποθετούνται για λίγες ώρες στο κέντρο της Αθήνας. Οι φωτογραφίες από το παρελθόν μένουν ίσως γλυκεία ανάμνηση της άλλοτε γιορτινής Αθήνας και των  αυθόρμητων εθίμων.