Λαμία 18 Οκτωβρίου 2013: Η πόλη γιορτάζει… αλλά η Δημοτική αρχή θυμάται επιλεκτικά! Της Χαράς Παρμενοπούλου

«Οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν λήθη τη λησμονιά και αν θέλεις να καταστρέψεις τη λήθη και τη λησμονιά να βάλεις μπροστά ένα στερητικό. Και η λήθη θα  γίνει α-λήθη, θα γίνει  αλήθεια».
(Μ. Γλέζος Λαμία, 24/7/07)...

Υπάρχει μια συστηματική προσπάθεια τα χρόνια που ακολούθησαν τον εμφύλιο στη χώρα μας η  ιστορία της Εθνικής Αντίστασης κατά των φασιστικών στρατευμάτων κατοχής  να μουσειοποιηθεί και να ξαναγραφτεί  ώστε  να αμβλυνθεί το επαναστατικό και αντιφασιστικό της περιεχόμενο και να προσαρμοστεί ιδεολογικά στις ανάγκες της άρχουσας τάξης.

Ο γιορτασμός της επετείου της απελευθέρωσης   της Λαμίας την 18 Οκτωβρίου 1944 σαν διπλή γιορτή -εθνική και θρησκευτική- είναι μια  τέτοια προσπάθεια  ιδεολογικής χειραγώγησης  και συσκότισης της ιστορικής αλήθειας. Εδώ η προσπάθεια πηγαίνει πιο πέρα από  μια γενικόλογη και κούφια πατριωτική ρητορική και το ιδεολόγημα της «ενιαίας Εθνικής Αντίστασης». Το εφεύρημα της  υπερφυσικής επέμβασης του Αγίου Λουκά στην απελευθέρωση και σωτηρία της Λαμίας  θα λειτουργήσει ως ο «από μηχανής Θεός» που θα δώσει την δυνατότητα στην κυρίαρχη αφήγηση να αγνοήσει  τη συμβολή των μαχητών του ΕΛΑΣ οι οποίοι    μέχρι τελευταία στιγμή πολεμούσαν με ηρωισμό και αυτοθυσία σφυροκοπώντας τις Γερμανικές οπισθοφυλακές. Η άνωθεν επέμβαση του Αγίου θα βοηθήσει επίσης να αποσιωπηθούν τα ενοχλητικά για την άρχουσα τάξη γεγονότα που ακολούθησαν όπως  η  θριαμβευτική είσοδος του Άρη Βελουχιώτη και των συντρόφων του στην Λαμία και η μεγαλειώδης λαϊκή συγκέντρωση  του ΕΑΜ στην ελεύθερη Λαμία την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου όπου ο Άρης εκφώνησε τον περίφημο «Λόγο της Λαμίας».

Στην πράξη οι θρησκευτικές τελετουργίες  που  συνοδεύουν τον γιορτασμό πατώντας πάνω στο θρησκευτικό συναίσθημα του λαού λειτουργούν σαν μέσο για να υποβαθμισθεί και να ξεχαστεί η προσφορά των Αντιστασιακών και ο πρωταγωνιστικός ρόλος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην απελευθέρωση της Λαμίας. Πολύ περισσότερο που πολλές πλευρές ένοιωθαν άβολα για το γεγονός ότι  η Λαμία έχει την τιμή να είναι πατρίδα του Πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη που λατρεύτηκε από το λαό και με τον  τραγικό θάνατό του έγινε  θρύλος…

Η ιστορία του γιορτασμού της επετείου

Η προσεκτική  μελέτη της διαχρονικής εξέλιξης του γιορτασμού της Απελευθέρωσης της Λαμίας  και των  τροποποιήσεων του επίσημου προγράμματος ανάλογα με την συγκυρία  βοηθά να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για το πως η ιστορία μπορεί να λειτουργήσει σαν ιδεολογικό εργαλείο σύμφωνα με  τις ανάγκες της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων.

Για πρώτη φορά η 18η Οκτωβρίου  ορίστηκε σαν ημέρα τοπικής γιορτής και αργίας ως επέτειος απελευθερώσεως της Λαμίας «εκ του Γερμανικού ζυγού» με το υπ’ αριθμ. 16-31/10/1947  Βασιλικό Διάταγμα. Σ΄ αυτό αναφέρονταν   σαφώς ότι  οι λεπτομέρειες της γιορτής θα ορίζονται από τον εκάστοτε  Δήμαρχο Λαμιέων.

Ένα χρόνο αργότερα, με το 25-6-48 διάταγμα η 18η Οκτωβρίου  ορίστηκε και  σαν  επίσημη θρησκευτική γιορτή  του Αγίου Λουκά.  Τα χρόνια μετά τον εμφύλιο για το  κράτος και παρακράτος της δεξιάς  η απελευθέρωση της Λαμίας  ήταν αδιανόητο να  αποδοθεί στους μαχητές του ΕΛΑΣ  τους οποίους καταδίωκε και έστελνε στο εκτελεστικό απόσπασμα και τις εξορίες.  Για πρώτη φορά  καθορίζεται ότι η ότι  η 18η Οκτωβρίου  θα γιορτάζεται σαν διπλή γιορτή -  επέτειος της γιορτής του Ευαγγελιστή Λουκά και της Απελευθέρωσης της πόλης με την από 24/11/54  τροποποίηση του Β. Διατάγματος .

Η μετατόπιση του κέντρου βάρους προς το θρησκευτικό στοιχείο έγινε μέσω του προγράμματος των  εκδηλώσεων το οποίο καθόριζαν από κοινού η Ιερά Μητρόπολης Φθιώτιδας και ο Δήμος Λαμίας. Αυτό περιλάμβανε  σημαιοστολισμό της πόλης, εσπερινό,   δοξολογία στην εκκλησία του Αγίου Λουκά χοροστατούντος του Μητροπολίτη Φθιώτιδας,  με τη συνοδεία όλου του κλήρου και των τοπικών αρχών και  τη   λιτανεία της εικόνας του Αγίου Λουκά στους δρόμους της πόλης σε πομπή η οποία  κατέληγε στο Μητροπολιτικό ναό. Όλες αυτές οι θρησκευτικές τελετουργίες  που επαναλαμβάνονταν με επισημότητα κάθε χρόνο ήταν απαραίτητες ώστε να  συσκοτίζονται οι νωπές ακόμα αναμνήσεις των ηρωικών αγώνων του ΕΛΑΣ  στην ανταρτομάνα Ρούμελη. Οι εκτελέσεις, οι διώξεις και οι εξορίες των Αντιστασιακών το καθεστώς παρανομίας του ΚΚΕ, η  ήττα του εαμικού κινήματος  και  ο τραγικός θάνατος του Αρη Βελουχιωτη δημιούργησαν το ευνοϊκό έδαφος για να επιβληθούν τα σχέδια της άρχουσας τάξης.

Αλλά ούτε έτσι οι κύκλοι της αντίδρασης έμειναν ευχαριστημένοι και την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας  προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα.  Το 1971 με χουντικό νόμο μετά από εισήγηση του διορισμένου δημάρχου Λαμίας κατηργήθη η  18η Οκτωβρίου  σαν τοπική  «εθνική γιορτή» και παρέμεινε μόνο σαν «αυστηρώς θρησκευτική». Το πρόγραμμα εορτασμού  πλέον δεν το καθόριζε ο Δήμαρχος αλλά η Ιερά Μητρόπολη Φθιώτιδας γιατί  η χουντική δημοτική αρχή θεωρούσε ‘λίαν δυσάρεστη  ανάμνηση το γεγονός της αποχωρήσεως των γερμανικών στρατευμάτων διότι η απελευθέρωσις εμφανίζετο ότι εγένετο υπό των κομμουνιστών’.

Ακόμη  και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης με το λαϊκό κίνημα σε άνοδο  η Μητρόπολη Φθιώτιδας συνεχίζει να αγνοεί την Δημοτική Αρχή και να καταρτίζει  ερήμην της το πρόγραμμα του εορτασμού  κοινοποιώντας το απλώς   στο Δήμαρχο και  τους εκλεγμένους βουλευτές του Νομού. Αυτό προκάλεσε τις αντιδράσεις  της εκλεγμένης πλέον Δημοκρατικής Δημοτικής Αρχής αλλά και των δημοκρατικών πολιτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1975 ο Δήμαρχος Λαμίας Απόστολος Κουνούπης σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την τακτική της Μητρόπολης Φθιώτιδας,  απέχει από το γιορτασμό  της 18ης Οκτωβρίου ζητώντας να γιορτάζεται η επέτειος σαν διπλή γιορτή -εθνική και θρησκευτική και να συμμετέχει η Δημοτική αρχή στον καθορισμό του προγράμματος εκδηλώσεων.

Με την αναγνώριση της καθολικής Εθνικής Αντίστασης (1940-44) με το  ΝΔ 1285/20.9.82  και τη δημιουργία Αντιστασιακών οργανώσεων σε όλη τη χώρα το κλίμα αρχίζει να αλλάζει.  Τα τοπικά παραρτήματα  των  ΠΕΑΕΑ, ΠΣΕΑΕΕΑ και ΠΕΑΕΑ  μαζί με τους δημοκρατική Δημοτική Αρχή  καταβάλουν συστηματική προσπάθεια αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας προβάλλοντας τον   εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα της επετείου και τον πρωταγωνιστικό ρόλο  του ΕΛΑΣ στην απελευθέρωση της Λαμίας .   Ο γιορτασμός της επετείου της 18ης Οκτωβρίου  εντάσσεται στις εκδηλώσεις των  «Φθιωτικών» με ομιλίες , εκθέσεις αντιστασιακού υλικού και πολιτιστικές εκδηλώσεις.  Το 1983 αλλά και το 1984- 50 χρόνια από την απελευθέρωση της Λαμίας- η επέτειος γιορτάστηκε  με λαμπρότητα  με  τη συμμετοχή της ΤΑ, των αντιστασιακών οργανώσεων, των   τοπικών φορέων και την ενεργοποίηση του ντόπιου καλλιτεχνικού δυναμικού.

Την ίδια περίοδο (1984) η τότε Δημοτική αρχή με Δήμαρχο τον Λάμπρο Παπαδήμα προωθεί προς ψήφιση στο Δημοτικό συμβούλιο τη δημιουργία μνημείου Εθνικής Αντίστασης στη Λαμία σύμφωνα με την προεκλογική της δέσμευση η οποία όμως καθυστέρησε να υλοποιηθεί.  Το 1985πάρθηκε  ομόφωνα  απόφαση στο Δημοτικό Συμβούλιο για να στηθεί ο ανδριαντας του Αρη Βελουχιώτη στη Λαμία. Η  υλοποίηση της απόφασης  έγινε με καθυστέρηση το Νοέμβρη του 1991 μέσα σε ένα  διαφορετικό κλίμα (Κυβέρνηση Μητσοτάκη που επιχειρεί να πάρει πίσω τις όποιες κατακτήσεις των Αντιστασιακών και εκβιασμούς από κύκλους της αντίδρασης).

Στην προσπάθεια που έγινε αυτή την περίοδο να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια σχετικά με την Εθνική μας Αντίσταση και να τιμηθεί ο Αρης Βελουχιώτης από την γενέτειρα του έδωσαν την ψυχή τους  αγωνιστές της Αντίστασης όπως  οι Αλέκος Κάϊλας.  Γιώργος Ε. Κοτρωνιάς, Μαρούλα Κοτρωνιά, Αντρέας Μούσης,   Θανάσης Τσαρός, Ζαχαρίας Ραφτόπουλος από την ΠΕΑΕΑ,   οι  Γιώργος Χουλιάρας (Περικλής),   Βασίλης Αποστολόπουλος, Ντίνος  Τσώνης,  Νίκος Αρχοντής από την ΠΣΕΑΕΑ καθώς και αυτοδιοικητικοί όπως  ο πρώην Δήμαρχος Απόστολος Κουνούπης, ο Δήμαρχος Λαμίας Λάμπρος Παπαδήμα,  ο  Αντιδήμαρχος Λαμίας Γιώργος Πολυκανδριώτης και τόσοι άλλοι.

Τα  χρόνια της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ που επανήλθε στην εξουσία αλλά και της συγκυβέρνησης Τζανετάκη και της Οικουμενικής παρά  το ρήγματα που είχε υποστεί το  κυρίαρχο ιδεολόγημα, ο επίσημα καθιερωμένος  διπλός χαρακτήρας της επετείου- εθνικός και θρησκευτικός. Όμως  γίνεται προσπάθεια τόσο από την ΤΑ όσο και από τους Αντιστασιακούς δίπλα από τις θρησκευτικές τελετουργίες να οργανώνονται  παράλληλες εκδηλώσεις που  θα τονίζουν τον εθνικο-απελυθερωτικό και αντιφασιστικό  χαρακτήρα της επετείου.

Βαθμιαία με την άμβλυνση της ιστορικής μνήμης  το θρησκευτικό στοιχείο της επετείου  επιβλήθηκε  στον εθνικό. Αυτό  καθιερώθηκε όχι μόνο σημειολογικά με λιτανεία της εικόνας, ψαλμωδίες, επίσημους κλπ αλλά και ιδεολογικά με γενικόλογους πατριωτικούς λόγους από τη Δημοτική Αρχή και τους πολιτικούς των κομμάτων εξουσίας χωρίς αναφορά στο ρόλο του λαϊκού στρατού και του ΑΡΗ Βελουχιώτη στην απελευθέρωση της Λαμίας.

Η στάση των κομμάτων της Αριστεράς και του κινήματος

Στις αρχές της δεκαετίας του 90 το ΚΚΕ  που έχει πλέον αποχωρήσει από τον ενιαίο Συνασπισμό σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αθέτηση των υποσχέσεων της πολιτείας απέναντι στους αντιστασιακούς και την πλαστογράφηση της ιστορίας παίρνει απόφαση να απέχει από τον επίσημο εορτασμό της απελευθέρωσης της Λαμίας (1991). Εκτοτε μαζί με την   ΠΕΑΕΑ καλούν το λαό της Λαμίας σε ξεχωριστές εκδηλώσεις τιμής και μνήμης  μπροστά από το  άγαλμα του Αρη Βελουχιώτη στην πλατεία Λαού.

Ο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ αρχικά ακολουθεί αμήχανη στάση, έχοντας υποτονική συμμετοχή  ή αποχή από  τις θρησκευτικές εκδηλώσεις της επετείου. Η σαφής διαφοροποίηση της ριζοσπαστικής και ανανεωτικής αριστεράς από  τον επίσημο εορτασμό γίνεται στα μέσα της δεκαετίας του 2000.

Έκτοτε  ο ΣΥΡΙΖΑ Φθιώτιδας αλλά και η δημοτική παράταξη ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΑΜΙΑ με ανακοινώσεις τους καταγγέλλουν τον διπλό   γιορτασμό  με τη μονομερή έμφαση στο θρησκευτικό στοιχείο και έκτοτε οργανώνουν χωριστές εκδηλώσεις μπροστά στο άγαλμα του Άρη Βελουχιώτη.

Το 2011 η Δημοτική αρχή ευρισκόμενη σε αμυντική στάση για να σώσει τα προσχήματα αποφασίζει να  περιλάβει στο επίσημο πρόγραμμα του εορτασμού την κατάθεση στεφάνων στο μνημείο της  Εθνικής Αντίστασης μετά το τέλος των καθιερωμένων θρησκευτικών τελετών.

Είναι όμως η περίοδος του κινήματος των πλατειών και οι «επίσημοι» θα βρεθούν προ εκπλήξεως. Αγανακτισμένοι πολίτες και φοιτητές τους περιμένουν έξω από την εκκλησία με πανό διαμαρτυρόμενοι για τις  μνημονιακές πολιτικές και το σχεδιαζόμενο κλείσιμο του Πανεπιστημίου Στερεάς. Η φιλαρμονική του Δήμου δεν μπορεί να κρύψει τις αποδοκιμασίες και τα  συνθήματα «Ο λαός δεν ξεχνά τους προδότες τους κρεμά» «Άρη ζεις εσύ μας οδηγείς». Λίγο αργότερα μπροστά στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης οι βουλευτές του δικομματισμού είναι άφαντοι.  Ο Δήμαρχος Λαμίας Γιώργος Κοτρωνιάς και ο Περιφερειάρχης Κλέαρχος Περγαντάς καταθέτουν αμήχανοι τα στεφάνια τους εν μέσω αποδοκιμασιών καθώς το  μήνυμα των διαδηλωτών είναι σαφές: «Η με τους προδότες ή με το Λαό»!

Η 18η Οκτωβρίου 2012 βρίσκει τους πολίτες της Λαμίας ξανά στους δρόμους καθώς συμπίπτει με ημέρα Πανελλαδικής απεργίας και κινητοποιήσεων διαμαρτυρίας. Μια  μεγάλη και δυναμική πορεία περνά  μπροστά από το άγαλμα του πρώτου Καπετάνιου του ΕΛΑΣ Αρη Βελουχιώτη  τιμώντας αγωνιστικά  αυτούς που πολέμησαν και θυσιάστηκαν για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ και ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ.

18 ΟΚΤΩΒΡΊΟΥ 2013: Η Δημοτική Αρχή γιορτάζει την επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης με την καθιερωμένη δοξολογία και τη λιτάνευση της εικόνας του Αγίου Λουκά. Παράλληλα οργανώνει εκδηλώσεις μνήμης για την επέτειο των 100 χρόνων  από τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων και των 180 χρόνων από την απελευθέρωση από τους Τούρκους με τίτλο: «Η πόλη γιορτάζει και θυμάται»……. ξεχνώντας την επέτειο της απελευθέρωσης της Λαμίας από τους φασίστες κατακτητές !

 Χαρά Παρμενοπούλου

altpressfthiotida.com