Αλήθειες και μύθοι για τον καρκίνο

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου σήμερα 4 Φεβρουαρίου και φέτος είναι αφιερωμένη στις λανθασμένες αντιλήψεις που επικρατούν για μία από τις μεγαλύτερες απειλές της υγείας μας....


Σε συζήτηση με τον ακαδημαϊκό Δημήτριο Τριχόπουλο, καθηγητή Επιδημιολογίας και Πρόληψης του Καρκίνου στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στη Βοστώνη, ξεδιαλύναμε ορισμένους μύθους.

• Τι πιθανότητες έχουμε να νοσήσουμε από καρκίνο και να πεθάνουμε εξαιτίας του;

Κάθε άνθρωπος έχει 40% πιθανότητες να εμφανίσει καρκίνο κάποια στιγμή στη ζωή του αλλά 20% πιθανότητες να πεθάνει εξαιτίας του – και αυτό είναι ενδεικτικό τού ότι δεν είναι πλέον η επάρατη νόσος που πολλοί επιμένουν να τον θεωρούν.
Η Ιατρική έχει εξελιχθεί πάρα πολύ, τόσο σε επίπεδο πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης όσο και θεραπείας, και έτσι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς ξεπερνούν τον καρκίνο και συνεχίζουν ανεμπόδιστα τη ζωή τους.

• Είναι αναπόφευκτη η εμφάνισή του;

Οχι βέβαια, ακόμη και αν κάποιος έχει ιδιαίτερα βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό, γεγονός σπάνιο. Η αλήθεια είναι ότι τουλάχιστον ο ένας στους τρεις καρκίνους δεν θα εμφανιζόταν εάν δεν υπήρχαν καρκινογόνες συνήθειες, όπως το κάπνισμα, η κακή διατροφή, η καθιστική ζωή και η συνακόλουθη παχυσαρκία και ορισμένες, ευτυχώς σπάνιες πια, επαγγελματικές και περιβαλλοντικές εκθέσεις.
Ολα τα στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας συνηγορούν ότι τουλάχιστον ένα στα τρία περιστατικά καρκίνου οφείλεται σε παράγοντες του τρόπου ζωής που μπορούμε να αλλάξουμε εάν το θελήσουμε.

• Ο καρκίνος είναι κληρονομικός;

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων όχι. Μόλις το 5%-10% όλων των καρκίνων έχει σαφή κληρονομική συνιστώσα, όλοι οι άλλοι θεωρούνται «σποραδικοί», δηλαδή εμφανίζονται σε ανθρώπους δίχως οικογενειακό ιστορικό.
Ούτε ο καρκίνος του μαστού είναι κληρονομικός όπως οι περισσότεροι νομίζουν: είναι σποραδικός σε περισσότερο από το 90% των περιπτώσεων.
Για να είναι κληρονομικός ο καρκίνος πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένες γενετικές βλάβες (μεταλλαγές) στο DNA του πάσχοντος ή των γονέων, που θα μεταδοθούν στα παιδιά τους.
Αυτό αντανακλάται μερικές φορές στην ύπαρξη δύο ή περισσότερων συγγενών πρώτου βαθμού (μητέρας, πατέρα, αδελφών) που πάσχουν από συγκεκριμένη μορφή καρκίνου και όχι από πολλές και διαφορετικές.
Για αρκετές μορφές κληρονομούμενου καρκίνου, οι υπεύθυνες μεταλλαγές έχουν εντοπιστεί και μπορεί να εντοπισθούν με εξειδικευμένες αναλύσεις.

• Είναι αλήθεια ότι κάποια τρόφιμα, όπως το μπρόκολο, προστατεύουν από τον καρκίνο;

Δεν υπάρχει επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση για οποιοδήποτε συγκεκριμένο τρόφιμο. Αντίθετα, υπάρχουν ισχυρά επιδημιολογικά δεδομένα που στοιχειοθετούν οφέλη από την προσήλωση σε φυτικά τρόφιμα και στην παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή.
Υπολογίζεται ότι σχεδόν 10% των καρκίνων θα μπορούσε να αποφευχθούν εάν όλοι τρώγαμε παραδοσιακά ελληνικά και αποφεύγαμε την παχυσαρκία.

• Αληθεύει ότι οι ηλεκτρονικές συσκευές (λ.χ. τα κινητά τηλέφωνα) και τα προϊόντα ατομικής υγιεινής (λ.χ. αποσμητικά) προκαλούν καρκίνο;

Τα έως τώρα δεδομένα δείχνουν πως δεν ισχύει κανένα από τα δύο. Η χρήση των κινητών και η πιθανή συσχέτισή της με τον καρκίνο – όχι μόνο του εγκεφάλου αλλά και άλλων οργάνων – έχει διερευνηθεί σε μεγάλες πληθυσμικές μελέτες (κυρίως στις σκανδιναβικές χώρες που έχουν τα καλύτερα μητρώα υγείας στον κόσμο) και για χρήση επί σχεδόν δύο δεκαετίες και δεν φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση.
Αντίστοιχα για τα προϊόντα υγιεινής, μεγάλες και προσεκτικά σχεδιασμένες μελέτες δεν έχουν βρει να συσχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού που είναι και η κύρια ανησυχία.

• Γιατί δεν μπορεί να βρεθεί η θεραπεία του καρκίνου;

Θεραπείες έχουν βρεθεί για διάφορες μορφές καρκίνου, γι’ αυτό και έχουν βελτιωθεί δραματικά τα ποσοστά ιάσεως σε πολλές μορφές καρκίνου – όπως ορισμένες λευχαιμίες, καρκίνοι των όρχεων, του μαστού κ.λπ.
Μία μοναδική, θαυματουργή θεραπεία για τον καρκίνο, έτσι όπως θα την ήθελε πολύς κόσμος, είναι αδύνατον να βρεθεί, διότι ο καρκίνος δεν είναι μία ενιαία νόσος αλλά περιλαμβάνει περισσότερους από 100 διαφορετικούς τύπους.

• Αιτίες

Περισσότερα από ένα στα τρία θανατηφόρα κρούσματα καρκίνου οφείλονται σε τροποποιήσιμους παράγοντες του τρόπου ζωής, που συχνά συνευθύνονται για την πρόκληση της νόσου. Πιο συγκεκριμένα:
20% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται στο κάπνισμα
8% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται στην κακή διατροφή (λ.χ. ελλιπή κατανάλωση φρούτων/λαχανικών, υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος και προϊόντων του)
5% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται στην παχυσαρκία
4% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται στην κατάχρηση αλκοόλ
4% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται σε έκθεση σε χημικές ουσίες στον χώρο εργασίας (κυρίως αμίαντο)
3% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται στην έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου
10% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται σε χρόνιες λοιμώξεις (ηπατίτιδες Β και C, HPV, ελικοβακτηρίδιο πυλωρού)
2% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται στην ιονίζουσα ακτινοβολία
2% των κρουσμάτων καρκίνου οφείλονται στην καθιστική ζωή
Χρόνιες λοιμώξεις
Πάνω από 95% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας οφείλονται στον ιό HPV
60% των καρκίνων του ήπατος οφείλονται στους ιούς της ηπατίτιδας Β και C
70% των καρκίνων του στομάχου οφείλονται στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού

• Κάπνισμα

Είναι το σημαντικότερο καρκινογόνο για τον άνθρωπο. Εκτός από τον καρκίνο του πνεύμονα, είναι η σημαντικότερη αιτία για τουλάχιστον άλλες 10 μορφές καρκίνου (στόματος, λάρυγγα, φάρυγγα, οισοφάγου, ήπατος, παγκρέατος, στομάχου, νεφρού, ουροδόχου κύστεως και παχέος εντέρου), ενώ εμπλέκεται και σε πολλούς άλλους.

• Κληρονομικότητα

Μόλις 5-10% όλων των καρκίνων είναι κληρονομούμενοι. Ειδικότερα:
10% των καρκίνων των ωοθηκών είναι κληρονομούμενοι
5-10% των καρκίνων του μαστού είναι κληρονομούμενοι
5-10% των καρκίνων του προστάτη είναι κληρονομούμενοι
5% των καρκίνων του παχέος εντέρου είναι κληρονομούμενοι
1,7% των καρκίνων του πνεύμονος είναι κληρονομούμενοι

• Τι να κάνετε

1. Μην καπνίζετε και μην εισπνέετε τους καπνούς των άλλων.
2. Εντάξτε το περπάτημα στην καθημερινότητά σας, επί τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα.
3. Διατηρήστε το βάρος σας στα κανονικά για το ανάστημά σας επίπεδα.
4. Να ακολουθείτε την παραδοσιακή ελληνική διατροφή.
5. Να αποφεύγετε την υπερκατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, κυρίως αν είστε καπνιστές ή γυναίκες (μην υπερβαίνετε τα 1-2 ποτά ημερησίως οι γυναίκες και τα 2-3 οι άνδρες).
6. Μην κάνετε υπερβολές στην ηλιοθεραπεία
7. Nα κάνετε σεξ με προφυλακτικό
8. Μην αμελείτε τις προληπτικές εξετάσεις (λ.χ. τεστ Παπανικολάου, μαστογραφία, κολονοσκόπηση κ.λ.π.), σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας.
9. Να κάνετε τα εμβόλια για την ηπατίτιδα Β και τους ιούς HPV, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας.
10. Διδάξτε στα παιδιά σας έναν τρόπο ζωής «ασπίδα» στον καρκίνο
ΠΗΓΕΣ: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Εθνικό Ίδρυμα Καρκίνου (ΗΠΑ), Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, Πανεπιστήμιο Harvard
Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ