Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΔΡΟΜΟΥ - Του Γιάννη Σκορδά

Ο κυριότερος εμπορικός δρόμος στην Αμφίκλεια, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και τη δεκαετία του 1980, ήταν η οδός Αθανασίου Ευταξία. Παρόλο που η περίοδος της ακμής της ιστορίας του αρχίζει λίγο πριν το τέλος της δεκαετίας του 1880, σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα ο συγκεκριμένος δρόμος έγινε το κέντρο της οικονομικής δραστηριότητας των κατοίκων της πόλης.....

Η δημιουργία του συμπίπτει με την διάνοιξη του πρώτου αμαξιτού δρόμου, που συνέδεσε την πόλη της Αμφίκλειας με την Λειβαδιά και την Αθήνα, ο οποίος ως γνωστόν πέρασε από την πλατεία 25^ης Μαρτίου (Κάτω Πλατεία). ΄Όπως προκύπτει από αναφορές κυρίως στον Τύπο αυτής της περιόδου, ο δρόμος από τη Λειβαδιά μέχρι την Αμφίκλεια δεν ολοκληρώθηκε σε μία φάση συνέχειας, αλλά τμηματικά ξεκινώντας από τη Λειβαδιά.

Στην εφημερίδα ΩΡΑ, στο φύλλο της 6/1/1881, αναγράφεται ότι: «Επερατώθη και παρεδόθη εις την κυκλοφορίαν η οδός από Λεβαδείας εις Αταλάντην…». Ο δρόμος αυτός, ως γνωστόν, περνάει από το παλαιό βενζινάδικο «Λεβέντη» και συνεχίζει λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από την Ελάτεια. Στην ίδια εφημερίδα, στο φύλλο της 15.10.1881 αναφέρεται ότι: «Εξεδόθη εις μειοδοτικήν δημοπρασίαν η κατασκευή του από Δραχμάνιον εις Παλαιοχώριον τμήματος της Εθνικής Οδού  από Λεβαδείας εις Λαμίαν». Στις 11/9/1884 και πάλι στην εφημερίδα ΩΡΑ αναφέρεται ότι: «Εγκρίθηκε ποσό 130.000  δραχμών δια την κατασκευήν δρόμου από την θέσιν “Χάνι Κατοίκου” μέχρι την θέσιν “Λεύκα”». Το “Χάνι Κατοίκου” είναι πλησίον  του παλαιού βενζινάδικου «Λεβέντη» και η θέση «Λεύκα» είναι δίπλα στο γεφύρι του Κηφισού, στον δρόμο προς το Μόδι.

Μετά την ολοκλήρωση του τμήματος αυτού ακολούθησε η διάνοιξη του νέου  τμήματος, που περνούσε μέσα από τη θέση «Βρυλιά», έφθανε στην Αμφίκλεια και συνέχιζε προς τη Λαμία. Ο δρόμος μέχρι τη Λαμία, όπως αναγράφει η Μ. Συναρέλλη, στο έργο της «Δρόμοι και λιμάνια στην Ελλάδα 1830- 1880», ολοκληρώθηκε το έτος 1892.

Ο ιστορικός ερευνητής Δημήτριος Κατοίκος αναφέρει στις μελέτες του ότι σύμφωνα με μαρτυρίες ηλικιωμένων κατοίκων της Σουβάλας, τον Μάϊο του 1888 που έγιναν στην Γραβιά τα εγκαίνια του μνημείου για τη γνωστή μάχη του 1821, «κουρνιάχτισε» ο χωμάτινος δρόμος στη θέση Μεγαλοκύρι από τις άμαξες των επισήμων που ήλθαν στη Γραβιά από την Αθήνα για να παραστούν στη τελετή. Πιθανότατα το έτος 1888 οι άμαξες αυτές να ήταν οι πρώτες που έκαναν την ολοκληρωμένη διαδρομή Αθήνα-Αμφίκλεια-Γραβιά και για το λόγο αυτό είχαν παραμείνει  στη μνήμη των κατοίκων της περιοχής.

Σε έγγραφο του Επάρχου Παρνασσίδος, στις 23/8/1891, προσδιορίζεται η ημερομηνία έναρξης της κατασκευής του δρόμου από το Παλιοχώρι προς τη Λαμία και αναφέρεται η αποζημίωση κτηματία για εξαγορά χωραφιού, με σκοπό τη διάνοιξη του δρόμου αυτού.

Από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι το 1888, ο κύριος ημιονικός δρόμος, που συνέδεε την Αμφίκλεια με τις περιοχές προς τα ανατολικά και τα δυτικά της, περνούσε από τη σημερινή οδό Φιλίας, στην πλατεία Παρνασσού (Άνω Πλατεία) και από την οδό Καραμερτζάνη. Διέσχιζε το ρέμα Κεραμιδιού, έφτανε στη θέση Φτελιά και συνέχιζε προς τα σημερινά Κάτω Καλύβια και τα χωριά της κοιλάδας του Κηφισού. Το 1888, μετά την διάνοιξη του αμαξιτού δρόμου που πέρασε από τη θέση Βάτος, τη σημερινή Πλατεία 28^ης Οκτωβρίου (Κάτω Πλατεία), έγινε η σύνδεση του δρόμου αυτού με  αμαξιτό δρόμο από τη θέση Βάτος μέχρι την περιοχή της Πλατείας Παρνασσού. Ο δρόμος αυτός είναι η σημερινή οδός Αθανασίου Ευταξία, που δημιουργήθηκε στη θέση μικρού ρέματος, το οποίο ξεκινούσε από τη θέση «Πλάι» και έφτανε μέχρι τον Κηφισό ποταμό.

Όπως προκύπτει από μαρτυρίες ηλικιωμένων αλλά και από την τεχνοτροπία των κτιρίων, το 1888 στη σημερινή οδό Αθανασίου Ευταξία υπήρχε μόνο το οίκημα του Οδυσσέα Κουρέπη, στη γωνία της οδού αυτής με την οδό Φιλίας. Υπήρχαν επίσης τα χάνια του Σκουρολιάκου και του Καλιακούδα (Βιτούλη), που ήταν μικρές πρόχειρες κατασκευές στη θέση των σημερινών οικημάτων Σκουρολιάκου και Παναγιωτόπουλου, καθώς και το Χάνι του Σκορδά,  κοντά στην Κάτω Πλατεία.

Τη δεκαετία του 1890, και κυρίως μετά το 1900, χτίστηκαν σταδιακά πολλά κτίρια και από τις δύο πλευρές του δρόμου. Το 1900 χτίστηκαν τα οικήματα Αρ. Κουρέπη και Γ. Κομνάκου, καθώς και το οίκημα Ι. Σαγιά στην Κάτω Πλατεία. Και τα τρία ήταν εντυπωσιακά νεοκλασσικά κτίσματα, σοφατισμένα εξωτερικά, έχοντας ωραίες διακοσμήσεις στις πόρτες και στα παράθυρα. Τα οικήματα Γ. Κομνάκου και Ι. Σαγιά σώζονται μέχρι σήμερα, ενώ το οίκημα Αρ. Κατσάνου κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1970 και στη θέση του κατασκευάστηκε το ξενοδοχείο «Λεωνίδας».

Στο ισόγειο του οικήματος Αρ. Κατσάνου λειτουργούσε από το τέλος του 19^ου αιώνα ένα εξοχικό κέντρο που ονομαζόταν «Βάτος». Μπροστά από το οίκημα, στη θέση του σημερινού υποσταθμού της ΔΕΗ, υπήρχε βρύση με τρεχούμενο νερό, που έφτανε εκεί με φυσική ροή από τα υπόγεια των σημερινών κτηρίων νότια του οικήματος Αρ. Κατσάνου. Στη βρύση αυτή, όπως αναφέρει η τοπική ιστορία, δροσίστηκε ο βασιλιάς Γεώργιος την άνοιξη του 1904, όταν πέρασε από την Αμφίκλεια κατά τη διάρκεια ασκήσεων του στρατού, που διεξήχθησαν στην περιοχή των Κάτω Καλυβίων. Στη περιοχή του Βάτου υπήρχαν μεγάλες λευκές λεύκες, δύο από τις οποίες κόπηκαν την δεκαετία του 1970.

Σε άρθρο της εφημερίδας ΣΚΡΙΠ, στο φύλλο της 7 Αυγούστου 1907, μεταξύ άλλων διαβάζουμε τα εξής για το εξοχικό αυτό κέντρο:

«Το εξοχικόν καφενείον ΒΑΤΟΣ κέντρον εσπερινών περιπάτων.

  Δαδίον 4 Αυγούστου (του ανταποκριτού μας).

  Το εξοχικόν καφενείον Βάτος συγκεντρώνει καθ’ εκάστην εσπέραν

  υπό τας πανυψήλους  και ασετυλινοφώτους λεύκας πλήθος

  κόσμου  εκ της εκλεκτής κοινωνίας μας, ως και τους πολυπληθείς

  ξένους οίτινες ιδιαιτέρως εφέτος έχουσι κατακλύσει την πόλιν

   μας,  ελκυώμενοι  υπό του διαυγούς λιακουρίσιου ύδατος…».

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις 11 Νοεμβρίου 1904 η Αμφίκλεια είχε καθημερινά σιδηροδρομικά δρομολόγια από και προς την Αθήνα. Επίσης, από το 1908, σε διάφορα σημεία της πόλης, είχαν τοποθετηθεί και λειτουργούσαν τις νυκτερινές ώρες φανοί δημοτικού φωτισμού, ενώ λίγα χρόνια αργότερα η πόλη απέκτησε δίκτυο φωτισμού από ιδιωτική ηλεκτρική εταιρεία.

Λίγο μετά το 1900 άρχισαν να χτίζονται σταδιακά οικήματα δεξιά και αριστερά της οδού Αθανασίου Ευταξία. Από τα πρώτα οικήματα που χτίστηκαν ήταν τα Ζαχαρέικα και του Σακελλαρίου, όπως και των Σακκέτα και Αρ. Μαργιόλα, στην Κάτω Πλατεία. Εκεί άραζαν οι άμαξες του Αρ. Μαργιόλα και Ι. Μερμήγκα, που μετέφεραν τους επιβάτες από και προς τον Σιδηροδρομικό Σταθμό. Το 1904 χτίστηκαν: το οίκημα Κατσαρού στην διασταύρωση των οδών Αθανασίου Ευταξία και Παπαλουκά, στο οποίο στεγάστηκε η Τράπεζα Αθηνών μέχρι την ενοποίησή της με την Εθνική Τράπεζα, το οίκημα Αγγέλη και τα οικήματα Κουρέπη-Δρέλλα στην Κάτω Πλατεία. Το 1907 κατασκευάστηκε το οίκημα Πολυζώη-Νικαλέξη, ενώ κοντά στο 1910 χτίστηκαν τα οικήματα Καθούλη (σήμερα Ζανιά), Καραπετσάνου-Λιακόπουλου (σήμερα Δημοτικό οίκημα), Πολιτικού (Ζέλφου) και Ταξιάρχου. Τα επόμενα χρόνια χτίστηκαν τα υπόλοιπα οικήματα ώστε γύρω στο 1920 όλος ο δρόμος να είναι σχεδόν πλήρης κτισμάτων.

Μετά το 1920, στα ισόγεια των κτισμάτων του δρόμου λειτουργούσαν στο σύνολό τους εμπορικά καταστήματα. Αποτελούσε μαζί με την περιοχή της Άνω Πλατείας και την οδό Καραμερτζάνη το εμπορικό κέντρο της πόλης. Τα καταστήματα των οδών Μητροπόλεως και Αγίου Βλασίου το ένα μετά το άλλο έκλειναν ή μετέφεραν τις δραστηριότητές τους κυρίως στην οδό Αθανασίου Ευταξία. Στο δρόμο αυτό, όπως αναφέρθηκε διεξαγόταν πλέον το σύνολο της εμπορικής δραστηριότητας μέχρι τη δεκαετία του 1980. Τα καταστήματα που λειτούργησαν κατά περιόδους όλο αυτό το μακρύ χρονικό  διάστημα ήταν:

Αρτοποιεία:  (Ν. Παναγιωτόπουλος, Σκορδάς)

Βιβλιοπωλεία: (Σπαθάρας, Κατσαρός, Ευσταθίου, Φωτιάδης)

Εμπορικά: (Καρούμπης, Κομνάκος, Ζάχαρης, Ι. Πολιτικός, Λ. Πολιτικός,

Κολοφούσης, «Ελληνίδα», Χαλβατζής, Βήτας, Αδελφοί Γκιώνη).

Ζαχαροπλαστείο: (Μπακαστάμος)

Καρροποιείο: (Θεοδωρίδης)

Καφενεία: (Κατσάνος-Μπούρχας-Ζυγούρος, Μαργιόλας, Κουρέπης,

                  Λιακόπουλος, Παναγιωτοπούλου, Κίσσα)

Κουρεία: (Λυκαυγέρης, Ζανιάς)

Κρεοπωλείο: (Αυγερινός)

Εστιατόρια-Ταβέρνες: (Σεφερλής, Σπανός, Κατσαρός )

Ραφεία: (Στρογγυλάκος, Παπαγεωργίου-Γαρουφαλής, Σκουρολιάκος,

               Ρεστέμης, Χριστοδούλου)

Σιδηρουργεία: (Τσιτσιπής, Δ. Ταξιάρχου, Λ. Ταξιάρχου, Πήλιουρας)

Φανοποιεία: (Λ. & Ι. Κοντός, Αφοί Σκανιακού)

Ηλεκτρολογεία: (Καπετανάκος, Σκουρολιάκος, Χρυσικός, Σεφερλής, 

                           Κίσσας- Μανίκας )

Ωρολογοδιορθωτής – Χρυσοχόος: (Ι. Πλαστήρας)

Υποδηματοποιεία: (Τσαπές, Λόης, Μπακάλης, Παπαϊωάννου, Χρυσικός,

                               Στρωτός)

Παντοπωλεία: Ζυγούρος, Ρεντίφης, Μιχαλόπουλος, Μπαλωμένος)

Ποτοποιεία:  (Φ.-Ν., Δ, Ι. Κρίνος, Ζάχαρης)

Στεγνωκαθαριστήρια:  (Αυγέρης, Ζανιάς )

Είδη κιγκαλερίας-Χρώματα: (Γιαμάκος, Κοντός, Χρυσικός, Στρωτός, Ψαρρός)

Στιλβωτήριο:  (Δημητριάδης)

Κομμωτήρια: (Νίκα, Στιβαχτή )

Τράπεζες:  (Αθηνών, Εθνική, Αγροτική, Πειραιώς )

Φαρμακεία: (Ξηρομερίτης, Μαγγίνη )

Οδοντιατρεία: (Ασημακοπούλου, Οινονόμου, Φούσιας )

Συμβολαιογραφεία: (Καλπίρη, Μπαρμπερίου )

Γραφεία : (Οργανισμού Καπνού, Ένωσης Γεωργ. Συνεταιρισμών, Μεσιτικό,      

                  Ηλεκτρικής Κρόκου – Μουζέλης , Ασφάλειες Μιμίδη, Ανανίκα,

                  Πούλου, ΟΣΔΕ, ΠΡΟΠΟ, ΙΚΑ, Σχολή Οδηγών, Περιβαλλοντικών Μελετών

                  Ι.Ξ. Πανουργιάς)

           

Από τη δεκαετία του 1960 με την επιδεινούμενη μείωση του πληθυσμού της πόλης και την συνταξιοδότηση πολλών καταστηματαρχών χωρίς να υπάρχει διάδοχη κατάσταση, ένα – ένα τα καταστήματα έμειναν άδεια και μέχρι σήμερα τα περισσότερα παραμένουν κλειστά. Περνώντας κανείς από το δρόμο αυτό βλέπει αρκετές παλιές πινακίδες καταστημάτων να είναι στη θέση τους και να θυμίζουν στους παλαιότερους το δρόμο, με τα πάμπολλα καταστήματα, που κάποτε έσφυζε από ζωή. 

Γιάννης Σκορδάς