Το ταξίδι προς τα χειμαδιά

Όταν όμως πέρναγε το καλοκαίρι και άρχιζε να «μυρίζει» χειμώνας, με ορόσημο τη γιορτή του Άη Δημήτρη, οι τσοπάνηδες έπρεπε να πάρουν τα κοπάδια τους από τα βουνά και να τα κατεβάσουν στα χειμαδιά, σε μέρη δηλαδή του κάμπου που ο χειμώνας είναι μαλακός και υπάρχει τροφή. .....

Εκεί, ήδη από νωρίτερα, είχαν εξασφαλίσει λιβάδια για βοσκή και είχαν δώσει το κάπαρο στους ιδιοκτήτες. 

Ξεσήκωναν, λοιπόν, όλο το νοικοκυριό τους και όλα τα χρειαζούμενα (μπαγάδια τα λέγανε) και τα φόρτωναν στα γαϊδούρια, τα μουλάρια και τα άλογα. Έπρεπε να είναι όλα έτοιμα αποβραδίς. Πολύ πρωί, με τα χαράματα ξεκινούσαν. Προτού πιάσει η ζέστη έπρεπε να έχουν περάσει διάφορες τοποθεσίες που από χρόνια τις είχαν για σημάδι. Με το κίνημα γινόταν μια οχλοβοή ανεπανάληπτη. Τροκάνια, τσιοκάνια, κουδούνια, κυπριά, μπουζούκες να χτυπάνε, σκυλιά να γαυγίζουν, γιδοπρόβατα να βελάζουν, τσοπάνηδες να σαλαγάνε με δυνατές φωνές και να σφυρίζουν κι από κοντά τους οι νέοι και το παιδομάνι να τρέχουν και να φωνάζουν στα τσοπανόσκυλα και να περιμαζεύουν το κοπάδι. 

Μπροστά πήγαιναν τ’ αλογομούλαρα φορτωμένα τα μπαγάδια (σαΐσματα, μπατανίες, καρδάρια, λεβέτια, σκάφες, τεντζερέδες, κότες κρεμασμένες κατωκέφαλα από τα κολιτσάκια των σαμαριών και μικρά κατσικάκια στα μισογόμια, μπόγοι με ρούχα και κουβέρτες και άλλα χρειαζούμενα). Ακολουθούσαν τα γίδια με τα γκεσέμια μπροστά και παραπίσω τα πρόβατα. Από κοντά και τα τσοπανόσκυλα. Ένας από τους τσοπάνηδες, ο πιο έμπειρος, ξέκοβε τα γκεσέμια μπροστά που γνώριζαν το δρόμο και ακολουθούσαν τα υπόλοιπα. Το κατέβασμα από τα βουνά στα χειμαδιά είχε μια μελαγχολία, αφού ΜΟΝΟ στα βουνά ο τσοπάνης νιώθει ζωντανός κι ελεύθερος και αναπνέει. Ο κάμπος τον ψυχοπλακώνει. Γι’ αυτό και βγάλανε και την παροιμία: «Οι κάμποι θρέφουν άλογα και τα βουνά λεβέντες».

 Το ταξίδι προς τα χειμαδιά δύσκολο και κοπιαστικό, με διανυκτερεύσεις στην ύπαιθρο και στα χάνια και πεζοπορίες εκατοντάδων χιλιομέτρων, μέσα από βλαχόστρατες αλλά και πάνω στη δημοσιά πολλές φορές. Και σαν έφταναν στα μαντριά των χειμαδιών, ξεκινούσαν το μέτρημα των κοπαδιών, τακτοποιούνταν και ξεκινούσαν τη νέα ζωή τους. Οι πεδινοί υποδέχονταν με χαρά τους «ορεινούς» και το «καθιερωμένο Σάββατο» που προηγούταν του Αγίου Δημητρίου «συλλειτουργούνταν» προσφέροντας λίγα κόλλυβα από το «νιό σιτάρι». 

 Καθώς περνούσε ο χειμώνας κι ερχόταν η άνοιξη, οι τσοπάνηδες στα χειμαδιά άρχιζαν να νοσταλγούν τα βουνά. Στους κάμπους η ζέστη δεν υποφέρεται. Ιδιαίτερα τα παλαιότερα χρόνια που υπήρχαν πολλά κουνούπια. Μετά τ’ Αγιωργιού και μέχρι του Αγίου Κωνσταντίνου έφευγαν όλοι από τα χειμαδιά. Ας ακούσουμε τι λέει ένα παλιό δημοτικό τραγούδι της Γορτυνίας:

«Γρήγορα νάρθεις Άνοιξη κι όμορφο καλοκαίρι

Να βγουν οι Βλάχοι στα βουνά να ξεκαλοκαιριάσουν

Να βγουν τα πρόβατα μ’ αρνιά τα γίδια με κατσίκια

Να βγει η Φροσύνη στα βουνά να ξεκαλοκαιριάσει

Να πιεί νερό απ’ τον Αγιολιά κι απ’ τον Αγιοδημήτρη

Να της περάσει η αρρωστιά να της κοπεί κι η θέρμη

Κι ήπιε νερό απ’ τον Αγιολιά κι απ’ τον Αγιοδημήτρη

Κι η αρρωστιά επέρασε κι η θέρμη της εκόπη». 

Πριν ξεκινήσουν για την επιστροφή ψώνιζαν από τα μαγαζιά του κάμπου και από τα διάφορα πανηγύρια ό,τι χρειάζονταν και μετά, με τον ίδιο τρόπο που κατέβηκαν, οργάνωναν και το ανέβασμα στα αγαπημένα τους βουνά. Για τούτο και ο κόσμος τους έλεγε: «ανεβοκατεβάτες». Τον Μάη, με ορόσημο επιστροφής τη γιορτή του Αγιώργη, αφού θυσίαζαν τον «αγιωργίτη» αμνό στον Άγιο, έπαιρναν τον δρόμο του «γυρισμού» στα ορεινά λιβάδια.

Χωριό μου σε Νοστάλγησα