Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΔΑΔΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ

 Το Δαδί υπήρξε μία από τις πρώτες ελληνικές πόλεις, που αναζήτησε την ανεξαρτησία από την σχεδόν τεσσάρων αιώνων βάρβαρη σκλαβιά των Τούρκων κατακτητών. ....΄Ήδη  το 1770 κατά την Επανάσταση της Πελοποννήσου, που  άρχισε με την υποκίνηση των Ρώσων και αρχηγούς τους αδελφούς Ορλώφ, οι Δαδιώτες ξεσηκώθηκαν μαζί με πολλούς άλλους Έλληνες της Στερεάς Ελλάδας. Η κακώς σχεδιασμένη και με ελάχιστα μέσα αυτή κίνηση πνίγηκε στο αίμα. Όπως αναφέρουν οι Μιχ. Σταματελάτος και Φωτεινή Βάμβα - Σταματελάτου στο έργο τους «Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας», «το 1772 κατέστρεψαν την Αμφίκλεια οι Αλβανοί».

 Ως γνωστόν αυτή την περίοδο 12000 Αλβανοί επέδραμαν από  τα βόρεια διαμερίσμα-τα της ηπειρωτικής Ελλάδας προς την Πελοπόννησο, λεηλατώντας και καίγοντας κάθε τι που έβρισκαν στο δρόμο τους. Τα υπολείμματα αυτών των επιδρομέων, όπως αναφέρει ο Θ. Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του, κατέληξαν στο Δαδί με καταστροφικές για  την πόλη συνέπειες.    

         Το 1808 έγινε μια ακόμα απόπειρα ξεσηκωμού των Ελλήνων, στην οποία συμμετείχαν και πάλι οι Δαδιώτες. Οι Τούρκοι όμως εύκολα την κατέστειλαν, σκοτώνοντας πολλούς κατοίκους και καίγοντας για μια ακόμα φορά την πόλη. Ο Αργύρης Φιλιππίδης, που πέρασε από το Δαδί στις 21-6-1815, στο έργο του που διέσωσε ο Θ. Σπεράντζας  με τίτλο « Τα περισωθέντα έργα του Αργύρη Φιλιππίδη», μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής για το Δαδί αυτής της περιόδου: «Αυτή η χώρα πρώτον ήταν μια πλουσιωτάτη και ονομαστή παντού. Πλην προ δεκαπέντε και είκοσι χρόνια, ήλθαν εις αυτήν ζορμπάδες και την εκούρσεψαν μίαν και δύο φορές, και έκαυσαν την μισή και την ερήμωσαν». Ασφαλώς αναφέρεται στους δύο παραπάνω ξεσηκωμούς που προηγήθηκαν της Επανάστασης του 1821 και είχαν τις γνωστές συνέπειες.

         Στα τέλη Μαρτίου 1821 επαναστάτησαν η μια μετά την άλλη όλες οι πόλεις της Ελλάδας. Ο ξεσηκωμός των Δαδιωτών, όπως αναφέρει ο Δημ. Βασιλείου στο έργο του «1821-1822. Τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου», έγινε στις 31 Μαρτίου 1821. Την ημέρα αυτή στην πλατεία της Χορευταριάς ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης μαζί με 80 παλληκάρια, που είχε μαζί του, κάλεσε τους Δαδιώτες στην Επανάσταση.

Οι ιστορικοί δεν μας έχουν διασώσει περισσότερα στοιχεία για την έναρξη της Επανάστασης στο Δαδί. Περιγράφουν συνήθως τις πολιορκίες των Κάστρων που κατείχαν οι Τούρκοι και τις απελευθερώσεις των πόλεων, όπως των Σαλώνων, της Λιβαδειάς, της Μουντουνίτσας κ.α. μετά από τον αγώνα που έδωσαν οι Έλληνες. Στο Δαδί όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρχαν ελάχιστοι Τούρκοι. Προΐστατο ο αγάς που είχε όλες τις εξουσίες  και φρόντιζε για την τάξη, καθώς και μια τουρκική φρουρά  μαζί με διοικητικούς υπαλλήλους, που κρατούσαν τους καταλόγους  των κατοίκων για την είσπραξη των φόρων. Όλοι αυτοί βλέποντας  ότι η Επανάσταση είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα, προφανώς για την ασφάλειά τους, έφυγαν από το Δαδί και πήγαν σε ασφαλέστερη γι αυτούς  κοντινή περιοχή, όπως ήταν το Ζητούνι (Λαμία) ή το Τουρκοχώρι. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι Δαδιώτες δεν χρειάστηκε να δώσουν κάποιον αγώνα για να μείνει η πόλη ελεύθερη.

Ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία ήταν «υπέρ πίστεως και πατρίδος». Η εκκλησία ήταν παντού  παρούσα και οι ιερωμένοι πρώτοι σήκωσαν τη σημαία της Επανάστασης. Το Δαδί ήταν έδρα επισκόπου από τα μέσα του 18ου αιώνα. Την περίοδο της Επανάστασης επίσκοπος στο Δαδί ήταν ο Ιωαννίκιος. Ο Ιωαννίκιος, που είχε τον τίτλο «Επίσκοπος Λιδωρικίου» με έδρα το Δαδί διαδέχτηκε τον επίσκοπο Διονύσιο τον Απρίλιο του 1808. Πιθανότατα ήταν αυτός που σήκωσε τη σημαία της Επανάστασης στο Δαδί μαζί με τον Δυοβουνιώτη, τα παλληκάρια του και τους Δαδιώτες. Τον επίσκοπο αυτόν τον βλέπουμε να παρευρίσκεται στη συνέλευση των Σαλώνων στις 15 Νοεμβρίου του 1821 και να υπογράφει τη «Νομική Διάταξη της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος» μαζί με τους επισκόπους Ταλαντίου Νεόφυτο και Μουντονίτσας  Διονύσιο, καθώς και πολλούς άλλους οπλαρχηγούς και εκπροσώπους πόλεων, μεταξύ των οποίων ο Πρωτόπαπας και ο Αθανάσιος Τζούτζος από το Δαδί.

Σε επιστολή του προς τον Αλεξ. Μαυροκορδάτο στις 1 Σεπτεμβρίου 1822 ο επίσκοπος Ιωαννίκιος αναφέρει την προσφορά του προς τους Έλληνες, λέγοντας μεταξύ άλλων ότι: «Εβοήθησα εις το γένος ημών πέρυσιν εκ του υστερήματος και με σιτάρι, και με κρασί, και με πρόβατα, και με άχυρα, και με  εί τι ηδυνάμην. Ο αυτάδελφός μου πολεμών εθανατώθη εν τω κατά των εχθρών πολέμω καταλιπών εμοί την εαυτού γυναίκα μετά τεσσάρων ορφανών. Τα εν τω Δαδίω οσπίτιά μου ενεπρήσθησαν υπό των εχθρών και εις απορίαν γενόμενος και αυτών των προς το ζήν…».  Είναι  πολύ πιθανόν ο εμπρησμός των σπιτιών του επισκόπου να έχει σχέση με τη συμμετοχή του στον ξεσηκωμό των  Δαδιωτών.

Στις 7 Απριλίου  1821 ο Αθανάσιος Διάκος με τα 500 παλληκάρια του, αφού είχαν ήδη ελευθερώσει την Λιβαδειά, αναχώρησαν για τη Μουντουνίτσα περνώντας από το Δαδί. Στο Δαδί, στην πλατεία της Χορευταριάς, ο Διάκος στρατολόγησε πολλούς Δαδιώτες, οι οποίοι στη συνέχεια έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες κυρίως στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα. Ο πίνακας του ζωγράφου  Πέτερ φον Ες, που βρίσκεται στην πινακοθήκη του Μονάχου, απεικονίζει τη διέλευση του Διάκου από το Δαδί και τον ασπασμό του Λάμπρου Στρογγύλη στο μικρό παιδί του δίπλα στη βρύση της Χορευταριάς.

Πρέπει να αναφερθούν τα παλληκάρια από το Δαδί, που είναι γνωστά κυρίως από τους φακέλλους Αριστείων, που βρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, και που έλαβαν μέρος  σε μάχες, όπως στο Χάνι της Γραβιάς, στα Βασιλικά, στο Δαδί, στο Μάνεσι, στην Αράχωβα, στο Δίστομο, στην Αλαμάνα, στο Αλιβέρι, στη Θήβα, στην Άμπλιανη, στα Τριζόνια, στη Ναύπακτο, στους Μύλους Ναυπλίου και σε πολλά  άλλα μέρη. Με τον αγώνα τους αυτόν συνέβαλαν αποφασιστικά στην εδραίωση της Επανάστασης και στην τελική απελευθέρωση της Ελλάδας από τους κατακτητές. Οι Δαδιώτες, που μας είναι γνωστό ότι συμμετείχαν ενεργά στην Επανάσταση  του 1821 είναι οι παρακάτω:

Παπα-Λουκάς Αυγερινός

Παπα-Ιωάννης Αγραφιώτης

Παπά-Γιώργης Πρωτόπαπας

Παπά-Δημήτρης Λουκά

Ιωακείμ μοναχός

Αγραφιώτης (ή Δαδιώτης) Ευστάθιος

Αγραφιώτης Ιωάννης

Αδαμόπουλος (ή Γκενεράλης) Λουκάς

Ανανίκας Αυγερινός του Αναγνώστη

Ανανίκας Γεώργιος του Δημητρίου

Ανδρικόπουλος (ή Δαδιώτης) Γεώργιος

Ανδρίτζου Γκόλφης

Ανδρίτσος Γεώργιος

Ανδρίτσος Ιωάννης του Ευσταθίου

Βαφιάς Αθανάσιος

Βαφιάς Δημήτριος του Αθανασίου

Βαφιάς Ιωάννης 

Βίτας Διονύσιος του Ιωάννη

Βίτας Παναγιώτης του Ιωάννη

Γαβρίλης Ευστάθιος

Γαλιούρης Ιωάννης του Δημητρίου

Γιαχαράς

Γκαβέλας Παναγιώτης

Γκέκας Ευστάθιος

Γκιώνης

Γκόλφης Ιωάννης

Γκρινιάτσος Αθανάσιος

Δαδιώτης Γεώργιος

Δαδιώτης Λουκάς

Δημητρίου Αναστάσιος

Δημητρίου Θωμάς

Δημητρίου Ιωάννης

Ζαφειράκος

Ζήρος Λουκάς

Ζυγούρος Ιωάννης

Ζυγουράκος

Θεοδοσίου Γεώργιος 

Θεοδωράκος Κώστας

Θεοφανόπουλος Κων/νος

Ιωάννου Αθανάσιος

Ιωάννου Δημήτριος

Ιωάννου Ευστάθιος

Καβέλας (Γκαβέλας;) Λιάκος του Ιωάννου

Κανέλος Γιαννάκης

Καραμερτζάνης

Καραπετσάνος Γιαννάκης

Καραολάνης Γεώργιος

Καρούμπης Αναστάσιος

Καρούμπης Κομνάς του Δημητρίου

Κλησιάρης Δήμος

Κοκκώνης Δημήτριος

Κοντός (ή Λυκούρας) Λουκάς

Κοτσάνης Κων/νος

Κρικώνης Γιαννάκης

Κουγιάτσος Αναγνώστης

Κουρέντης Κων/νος

Κουρέπης Κωνσταντής

Κούσουλας

Κυριαζής Γεωργούλης

Κυριαζής Ιωάννης

Κυριαζής Κωνσταντίνος

Λαγίνος Γεώργιος

Λαζάρου Θεοφάνης

Λάμπρου Γιαννάκης

Λινάρδος Λουκάς του Ιωάννη

Λουκάς Νικόλαος

Λουκάς Ιωάννης

Λιάκος (ή Λιακαντώνης) Αντώνης

Λόης Δημήτριος

Μακροδήμος Ιωάννης

Μάρκου Ιωάννης

Μάρκου Λιάκος

Μέρμηγκας Γιαννάκης

Μουρτζίνης Νικόλαος

Μπουγιούκας Δημήτριος

Νίκας Αναστάσιος

Νικολόπουλος Γεώργιος

Οικονόμου Αθανάσιος του Αναγνώστη

Οικονόμου Δημήτριος

Οικονόμου Νικόλαος του Αθανασίου

Παλασάντζας Γιαννάκης του Λουκά  

Παναγιωτόπουλος Αναγνώστης

Παπαθανασίου Αθανάσιος

Παπαθανασίου Ιωάννης

Παπαλουκάς Γιαννάκης

Παπαναγιώτου Αναγνώστης

Παπαλεβέντης Γεώργιος

Παπατζούτζος Δημήτριος

Πεντεδέκας Γιαννάκης

Περσινός Κων/νος του Ιωάννη

Ποδάρας Λουκάς

Πούλος Παναγιώτης του Γιαννάκη 

Πούλος Αθανάσιος του Γιαννάκη

Πούλος Γιαννάκης 

Πρωτόπαπας Γεώργιος

Ρέπας Ιωάννης του Αθανασίου

Ρέπας Λουκάς του Γκόλφη

Ρετζούλης Δημήτριος του Αναγνώστη

Ριζομάρκος Λουκάς

Σαγιάς Νικόλαος του Κωνσταντή

Σιάτρας Παναγιώτης

Σινάνης Δημήτριος

Σκαλίγκος Αθανάσιος του Ιωάννη

Σκλαβούνος Νικόλαος του Ιωάννη

Σούλιας Δημήτριος

Σταματόπουλος

Σταμοβλάσης

Στρατής Δημήτριος του Ευσταθίου

Στρογγύλης Λάμπρος

Ταξιάρχης Γεώργιος του Παναγιώτη

Τσολάκος Λουκάς

Τσολάκος Δημήτριος

Τζούτζος Αθανάσιος

Τζούτζος Ματθαίος

Τζουροπλής  Αθανάσιος

Φλώρος Δήμος του Λουκά

Φλώρος Δημήτριος

Φλώρος Ιωάννης

Χαλδούπης Δημήτριος

Χατζής Ιωάννης

Εκτός από τους παραπάνω υπήρχαν και πολλοί άλλοι αγωνιστές από το Δαδί, οι οποίοι δεν συμπεριελήφθησαν στις δύο καταγραφές που έγιναν το 1845 και το 1864, είτε γιατί δεν υπέβαλαν αίτηση καταγραφής και δεν πήραν πιστοποιητικό από τους καπεταναίους, είτε γιατί σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του αγώνα, είτε γιατί πέθαναν πριν γίνουν οι καταγραφές αυτές.

Σήμερα αποτίουμε φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης σε όλους αυτούς τους προγόνους μας, οι οποίοι με τους αγώνες και τις θυσίες τους χάρισαν σε μας την ελευθερία.

                                                                Ιωάννης Παν.Σκορδάς