REQUIEM ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΣΑΓΚΑΡΗΔΕΣ * ΕΝ ΕΛΑΤΕΙΑ. Του Παναγιώτη Δημάκη

Οι μικροκοινωνίες τών κωμοπόλεων καθώς και ο σχηματισμός, μετασχηματισμός, τών κοινωνικών τάξεων, πού....

αναδύονται, από τις αγροτοποιμενικές εγκαταστάσεις, πού συνοδεύουν και πλαισιώνουν, τις πραγματικές παραγωγικές δυνάμεις, όπως οι καλλιέργειες, στήν Χώρα τής Ελατείας και υποβοηθούν, στήν παράπλευρη στήριξή τους, οι ικανοί τεχνίτες, τα επαγγέλματα, μέσα στα οποία, ανήκαν και τα μαστορικά Συνάφια, όπως οι Σύλλογοι Επαγγελματιών και τα συναφή, πού λειτούργησαν παραπληρωματικά και συμπληρωματικά, στηρίζοντας τόν παραγωγικό ιστό, τού Δήμου Ελατείας, πού ιδρύθηκε, μαζί με τήν σχηματοποίηση τού νέου Ελληνικού Κράτους ( 1835 ) και αποτέλεσε, τήν μεγαλύτερη Διοικητική οντότητα, στήν κοιλάδα τού Κηφισού, με τήν υπόδηση, αλλά και τήν επιδιόρθωση υποδημάτων, ακόμα και άλλων δερμάτινων κατασκευών. 

Έτσι κυρίως, κατά μήκος τού σημερινού πεζόδρομου, υπήρχαν, τα εργαστήρια τών επαγγελματιών, μεταξύ τών οποίων, η μεγαλύτερη ομάδα ήταν τών τσαγκάρηδων, κατ' αρχήν τσαρουχάδων, κυρίως Ηπειρωτών, πού συνέρευσαν και συνοίκησαν τήν Ελάτεια, με τούς ποιμενικούς πληθυσμούς, από τήν Βλαχόστρατα. 

Οι λεγόμενοι Τσαρ'χάδες, όπως ο γραφικός κυρ Τασούλης, με τα χαρακτηριστικά Ηπειρωτικά κοντοβράκια, ( τσακτσίρια ),πού δεν αποχωρίστηκε ποτέ, ο κυρ Τριαντάφυλλος Κ. Αργυρίου, πού αργότερα εμπορευόταν τα δέρματα και δημιούργησε, μεγάλο για τήν εποχή και τον τόπο εμπορικό οίκο, ο κυρ Νίκος Χαραλάμπους ο τσαρ'χάς, ο Λουκάς Μαγκανάς, ίσως και άλλοι, πού η οριζόντια μνήμη, παρέλειψε ήδη, αφού τέτοια στοιχεία, δεν τηρήθηκαν και δεν υπάρχουν, παρά μόνο, η μνήμη τών υπερηλίκων, διατηρεί στα χρονικά ορισμένα όρια. Οι αλλαγές όμως, στήν ένδυση και στήν παρουσία, άλλαξαν καί τον τύπο, τών υποδημάτων, περνώντας από τα βαριά ερπυστριοφόρα αγροτικά "αρβύλια", ακατάλυτα και ασήκωτα, από βακέτα, στα επί μέτρω με καλαπόδι, σκαρπίνια και μποτίνια, για τούς κομψευόμενους νεαρούς, τής εποχής, με λεπτότερα δέρματα, τριζάτα τελατίνια, μαροκινά κ.λ.π . 

Η νεώτερη γενιά τών τσαγκάρηδων, λόγω και τής Κατοχής, απέκτησε και τούς συμπαθείς μπαλωματήδες, τον Θανάση Μαυραγάνη, τον γέρο -Παλούκη, πού αγωνίζονταν να θεραπεύσουν,τα χωριάτικα χοντροπάπουτσα, με φόλες και ξιφάρια, να προσχωρήσουν σε ιδιοκατασκευές, για τις εργασίες υπαίθρου, από άχρηστα, φθαρμένα επίσωτρα αυτοκινήτων και όχι μόνο. Όμως οι εξελικτικές ανατροπές, οι αλλαγές γενικά στήν ένδυση, έφερε και το τέλος, τών χειροποίητων αυτών, ενδυματολογικών χρειωδών συμπληρωμάτων, με αποτέλεσμα, ο ζών πεζόδρομος τής Ελάτειας, με τήν δική του, σημαντική ή ασήμαντη ιστορία, να μετασχηματιστεί όπως οι καιροί ορίζουν και επιτάσσουν. Τα τσαγκαράδικα τής Ελάτειας, δεν ήσαν φωτεινά και ευρύχωρα καταστήματα , αλλά μικρά εργαστήρια, υποφωτισμένα, με τα χρειώδη, τα απαραίτητα εργαλεία, τής πολύωρης δουλειάς.

Άτακτοι σωροί, από καλαπόδια σκονισμένα, κουκλέντρες στις γωνιές και τα ταβάνια, να κρέμονται, δέρματα κατεργασμένα και απορίμματα, σουβλιά, τσαγκαροσούβλια, τανάλιες, σφυριά και σφυράκια, πρόκες διάφορες, αγκαθοπροκες- ξυλόπροκες , μία λεκάνη, το μαστέλο,
με νερό μαύρο, λίμες, φαλτσέτες , κουβάρια σπάγκο και κερί για κέρωμα, πάνω σε χαμηλό τραπέζι, από αγριόξυλα και το κυριότερο παλιότερα κόλλα- Τσιρίσι βλ. Σημ. και αργότερα ψαρόκολλα. 

Είχαν όμως, εκτός τής πελατείας, το κοινό τους, μεταξύ τών οποίων και τα πανταχού πιτσιρίκια, το φιλοπερίεργο ξυπόλυτο τάγμα, άγρυπνους παρατηρητές από το παράθυρο, όπως και άλλοι επαγγελματίες, πού μετείχαν σε προβληματισμούς και ανησυχίες, για διάφορα επίκαιρα και τρέχοντα γεγονότα, τοπικά αλλά και μεγαλύτερης εμβέλειας, πού ανέδειξαν αυτούς, τούς ταπεινούς χειρώνακτες, σε αναλυτές, αλλά και ηγετικές μορφές, πού ακροβατώντας στις παρυφές τής ουτοπίας, άλλαξαν ή προσπάθησαν να αλλάξουν, τις παγκόσμιες θνησιμαίες ισορροπίες, ιδίως τις λεγόμενες " τσαγκαροδευτερες ", πού καθιερώθηκαν, ώς αργόσχολων αργίες. Χαρακτηριστικό πρόσωπο, το τσαγκαρόπουλο Ιωσήφ Βησσ. Τζουγκασβίλι ( Στάλιν ). Φώτο. 

Αυτό βέβαια δεν έχει σχέση, με τούς φτωχούς τσαγκάρηδες τής Ελάτειας, ή μάλλον προσδιορίζει, τις διεργασίες τής κοινωνικής των, διαστρωμάτωσης. 

Ο φαλακρός γέρο - Ιωακείμ Αθανασίου, με το τσιγκελωτό μουστάκι, ο Όθων Μιλάνος, ο μαγγέλας Σωτηριάδης με το χρυσό δόντι, ο κυρ Νίκος Παπανικολάου με τα μαλλιά του δεμένα με τον τσαγκάρικο σπάγκο, με μαθητευόμενο, τον αργότερα μακαριστό Παπά Στέφανο Καρανίκα, τον κυρ Λουκά Παλούκη, τον δύσθυμο κυρ Γιώργη Σταμοβλάση ( Σ'κ'λήκης ) , τον κυρ Νίκο Παπαγιώργο και ίσως κι άλλους, πού σχημάτιζαν τήν πινακοθήκη, με τα τίμια και αγαπητά τους πρόσωπα, τών παιδικών μας χρόνων και τώρα, επικαλύπτει το λεπτό υμένιο τής λήθης. * Τσαγκάρης- τζαγγαριος εκ τού ελληνικού- σαγμα ή περσικου τζαγκα- τζαγγια
Σημ. Τσιρίσι 

1. είδος αμύλου πού εξάγεται από τούς κονδύλους τού ασφοδέλου 

2. Κόλλα πού παρασκευάζουν οι τσαγκάρηδες από το άμυλο αυτό, με βρασμό και χρησιμοποιείται από τους υποδηματοποιούς, στήν συγκόλληση τών δερμάτων, με κονιοποίηση τών κονδύλων τού φυτού με τήν προσθήκη στάχτης κ.λ.π. 

[ΕΤΥΜΟΛ.< Περσ..Ceres τουρκ. ciris].