ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΒΥΝΟΥΝ. ΞΥΛΟΚΕΡΑΤΑΣ – ΜΑΧΑΙΡΑΣ - ΜΑΧΑΙΡΟΠΟΙΟΣ

Περίτεχνες λαβές και λεπίδες μαχαιριών 

Στην Σουβάλα (Πολύδροσος) Παρνασσού

“Ξυλοκερατάς”, λέγεται ο ειδικός τεχνίτης,  που χρησιμοποιεί σαν πρώτη ύλη το ξύλο και το κέρατο, για την κατασκευή λαβών...

για μαχαίρια ή άλλα εργαλεία, για οικιακή ή άλλη χρήση. Πολλές φορές ο ξυλοκερατάς είχε ειδικευτεί και στην τέχνη του σιδερά. Αυτό τον βοηθούσε να φτιάχνει τις λάμες και τις αντίστοιχες λαβές τους ταυτόχρονα. Τα κέρατα που δούλευε ένας ξυλοκερατάς ήταν από κριάρια, μοσχάρια, βουβάλια, από γίδια, τραγιά, χαυλιόδοντες από αγριογούρουνα και το ξύλο της ελιάς, ήταν το πιο σκληρό ξύλο και είχε ωραία χρώματα και νερά.  Παλιά τα εύρισκαν εκεί που έριχναν οι χασάπηδες τα κέρατα από τα κεφάλια των ζώων που έσφαζαν. Τα θεωρούσαν άχρηστα. Τα μάζευαν και αφού τα καθάριζαν, τα δούλευαν με το πριόνι. Μετά τα ζεσταίνανε και μαλακώνανε, έτσι μπορούσαν να τα πλάσουν και να τους δώσουν το σχήμα που ήθελαν. Π.χ. Λαβές για μαχαίρια ή σπαθιά, τσατσάρες, κουμπιά, κουτάλια, πιρούνια και άλλα. Πολλές φορές συνδύαζαν το κέρατο με το ξύλο, το αποτέλεσμα ήταν ένα υπέροχο έργο. Το επάγγελμα του μαχαιροποιού δεν το είχαν εκείνη την εποχή σε μεγάλη υπόληψη. Τα χρήματα που έβγαζαν ήταν λίγα, και η δουλειά τους γυρολόγοι, γύριζαν όλα τα χωριά διαλαλώντας το εμπόρευμά τους. Κάθε τεχνίτης είχε και το δικό του εργαστήρι. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν απλά, π.χ. μία φαλτσέτα ή ένα μαχαίρι ή κάποιο αιχμηρό εργαλείο, για σκάψιμο ή για ξύσιμο των κεράτων και του ξύλου και για διακοσμητικά στολίδια.

Μαχαίρια με λαβές από κέρατο

 Η εργασία του ξυλοκερατά ήταν γνωστή από τα αρχαία χρόνια. Από παλιά δούλευαν τα κέρατα, τους χαυλιόδοντες από αγριογούρουνα και ελέφαντες, σκαλίζοντας περίτεχνα κοσμήματα, περιδέραια, τσατσάρες, κουμπιά και λαβές εργαλείων. Χρησιμοποιούσαν επίσης και το “Μαγγανοψάλιδο”. Ένα εργαλείο με το οποίο κτυπούσαν τις λαβές από κέρατα ή ξύλο, για να κάνουν την τρύπα στις λαβές των μαχαιριών. Ένα άλλο εργαλείο ήταν ο “Ζουμπάς” για να κάνουν την αντίστοιχη τρύπα στην λεπίδα. Αφού έφτιαχναν την λαβή  την “ζουμπάδιαζαν”, δηλαδή την τοποθετούσαν χρησιμοποιώντας μεταλλικούς πίρους και έδενε γερά . Στη συνέχεια την πλούμιζαν με διάδορα σχέδια. Μεταξύ των μερακλήδων  ξυλοκερατάδων υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός. Πολλές φορές η λαβή του σπαθιού ή του μαχαιριού, μαρτυρούσε την οικονομική κατάσταση και την κοινωνική  θέση του ανθρώπου που το φορούσε. Οι ξυλοκερατάδες που συνδύαζαν τις περισσότερες φορές το επάγγελμά τους με το επάγγελμα του σιδερά, χρησιμοποιούσαν την “Ξύστρα” για να ξύνουν την λεπίδα. Τον “τροχό” για το τρόχισμα τις λεπίδας, που τα παλιά εκείνα τα χρόνια γύριζε με το πόδι. Το “Σμυριγδόπλακο” για να δώσουν το τελικό τρόχισμα τις λεπίδας. Και το καμίνι που το φυσερό του ήταν φτιαγμένο από δέρμα γουρουνιού και σανίδια. Το χρώμα της λαβής των μαχαιριών ήταν και ανάλογο με το χρώμα του ζώου. Η παμπάλαια τέχνη του μαχαιριού επιβιώνει ακόμα και σήμερα. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, στην Κρήτη, στη Σουβάλα (Πολύδροσο) Παρνασσού κ.α. η τέχνη του ξυλοκερατά την συνεχίζουν μέχρι και σήμερα. Στην Λευκάδα συνεχίζεται η παράδοση ακόμη και σήμερα. Λέγεται δε ότι το σπαθί με την περίτεχνη λαβή του Βασιλέως Όθωνα, λευκαδινοί τεχνίτες το είχαν κατασκευάσει.
Εργασία: ΚΟΜΙΑΝΟΣ ΠΙΠΗΣ, komianos wordpress.com