Το Ολοκαύτωμα,(ή Σφαγή) της Βιάννου, 14-16 Σεπτεμβρίου1943....

Γιώργος Βιδάκης 

…Αποφασίστηκε να κάνουν οι αριστεροί ξεχωριστό καπετανάτο σε άλλο λημέρι, στις ίδιες Μαδάρες, μα να συνεχίσουν να τροφοδοτούνται από κοινού. Αύγουστος του σαράντα τρία ήταν,....

ο Πατουχονίκος είχε πετάξει προ πολλού από τα πόδια του τα λαστιχένια υποδήματα του αγγλόφιλου τσαγκάρη που οραματιζότανε το μέλλον της πατρίδας του με βασιλιά, χαιρόταν η γυμνή σκληρή πατούσα την ελευθερία της. Τότε περίπου έτυχε να συνθηκολογήσει η Ιταλία και κινήθηκαν όλες μαζί οι πινέζες στον απλωμένο χάρτη του Επάνω Κόσμου, κίνηση που είχε μοιραίες συνέπειες για την περιοχή. Διότι τρεις αντάρτες από τη μεριά των Μπαντουβάδων, θρασεμένοι από το όλο κλίμα, από τα μισόλογα των προκηρύξεων που έριχναν από την Αίγυπτο οι σύμμαχοι στην Κρήτη – ότι δήθεν θα ενώνονταν οι Ιταλοί με τους αντάρτες και κατόπιν οι σύμμαχοι θα επιχειρούσαν άμεση απόβαση στη νήσο Κρήτη για να ξαποστείλουνε τον Γερμανό, επρόκειτο όμως για αντιπερισπασμό, για ελιγμό, αφού η απόβαση έγινε λίγο αργότερα στη Σικελία –, έφταιξε πάνω απ’ όλα το στραβό τους το κεφάλι, τα ήπιαν και μετά πήγανε νύχτα και, αυτενεργώντας, έσφαξαν δυο Γερμανούς στρατιώτες που κοιμόντουσαν στο φυλάκιο του μικρού χωριού Σύμη.

Το φυλάκιο είχε γίνει πρόσφατα, καθώς η Σύμη, κουρνιασμένη στο μάγουλο μιας καταπράσινης χαράδρας, ήταν ο τελευταίος οικισμός πριν από τα μονοπάτια που ανηφόριζαν μέσα από πεύκα και πουρνάρια προς το λημέρι. Κατέφθασε γερμανικός στρατός, ανέβαινε, είχε κάψει κιόλας δυο χωριά, ζήτησε ο καπετάνιος Μαντουβομανόλης τη συνδρομή του καπετάν Ποδιά, να ξανασμίξει το διχασμένο αντάρτικο μπροστά στον κίνδυνο. Έσμιξαν, χτύπησαν σε εκ του συστάδην μάχη τον εχθρό στην καταπράσινη χαράδρα της Σύμης. Τον κατατρόπωσαν, σκοτώσανε δεκάδες, πιάσανε δώδεκα αιχμαλώτους και γυρίσαν στο λημέρι χωρίς καμιάν απώλεια δική τους. Ο Πατουχονίκος ήρωας ήταν στο Αλβανικό, ήρωας φάνηκε και στην περίφημη αυτή μάχη. «Δεν κάνει η υπόδηση τον ήρωα, μα η καρδιά του», χαμογέλασε ο Σήφης γυρνώντας πίσω το κεφάλι μήπως έβλεπε τον Πατουχονίκο να έρχεται, ξυπόλυτος ακόμη. Κανένας όμως δεν ερχόταν.
Παρά την κραταιά νίκη τους γύρισαν στο λημέρι σαν ζεματισμένοι, νιώθοντας ότι τούτη η νίκη θα απέβαινε μοιραία. Και απέβη. Τις επόμενες μέρες ισχυρότατες γερμανικές δυνάμεις εκτελέσανε στην επαρχία κοντά πεντακόσιους άντρες, μαζί και γυναίκες, γέρους και μικρά παιδιά, ανατινάξανε ολόκληρα χωριά με δυναμίτη, αφού πρώτα λεηλατήσανε σπίτια και ζώα. Οι δε αντάρτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το λημέρι διαπραγματευόμενοι τους αιχμαλώτους. Διασκορπίστηκαν, ο καπετάν Μαντουβομανόλης φάνηκε προς τα Σφακιά προτού φυγαδευτεί στη Μέση Ανατολή, ο καπετάν Ποδιάς ενώθηκε με τους αριστερούς αντάρτες τους όρους Ψηλορείτη.

Ρέα Γαλανάκη: «Ο Αιώνας των Λαβυρίνθων»