Τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια του Δαδιού στο έλεος του αδυσώπητου χρόνου - Του Δημήτρη Βασιλείου

 Τόπος χωρίς μνημεία είναι τόπος χωρίς μνήμη 

(συνέχεια)

Στα προ του 1830 ενδιαφέροντα μνημεία του Δαδιού εντάσσονται τα δύο πέτρινα γεφύρια του άνω ρου του Βοιωτικού (κατ’ άλλους Φωκικού) Κηφισσού ποταμού, τα οποία βρίσκονται: το μεν πρώτο στη θέση «Νερούτσου Μύλος», γνωστό ως Πάνω Γεφύρι, το δε δεύτερο στη θέση «Κομοπίλι», γνωστό ως Κάτω Γεφύρι...... Και τα δύο γεφύρια είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την τοπική ιστορία του Δαδιού και προστατεύονται αυτοδίκαια από τις διατάξεις του Ν.3028/2002. 

Το πέτρινο γεφύρι στη θέση «Νερούτσου Μύλος», Πάνω Γεφύρι

Το Πάνω Γεφύρι κατασκευάστηκε σε δύο χρονικές περιόδους. Το 1791 κτίσθηκε το κεντρικό του τόξο (μήκος ανοίγματος 14,00 μ. και ύψος τόξου 4,60 μ.) καθώς και ένα μικρότερο στα δυτικά αυτού, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα προστέθηκαν τέσσερα μικρότερα τόξα προς την πλευρά της Παλαιάς Εθνικής Οδού. 

Λόγω των έντονων βροχοπτώσεων, τον χειμώνα του 2012, σημειώθηκε μερική κατάρρευση του γεφυριού πάνω από το δυτικό μεσόβαθρο με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα μεγάλο άνοιγμα, το οποίο έφθανε μέχρι το κατάστρωμά του. Εξαιτίας του ανοίγματος αυτού το γεφύρι υφίστατο συνεχή διάβρωση, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η κατάρρευση του κεντρικού του τόξου, στις 3 Φεβρουαρίου 2015.   

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος 2019 (Π.Δ.Ε.), προέβη σε εργασίες αντιστήριξης και προστασίας εκείνων των τμημάτων του γεφυριού που δεν κατέρρευσαν. Οι εργασίες έγιναν με φροντίδα και δαπάνη της ίδιας της Εφορείας Αρχαιοτήτων. 

Έπειτα από τη σύναψη δύο προγραμματικών συμβάσεων μεταξύ Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας εκπονήθηκε Μελέτη Αποκατάστασης του Πάνω Γεφυριού, η οποία ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2021 και εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Την εν λόγω μελέτη χρηματοδότησε εξ ολοκλήρου η Π.Στ.Ε. και την επιμέλειά της είχε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας. 

Επειδή οι μελέτες εκπονούνται για να μετουσιώνονται σε έργα, θα πρέπει η Δημοτική Αρχή, ως έχουσα τα μνημεία αυτά εντός των διοικητικών της ορίων, να αναλάβει πρωτοβουλίες, ώστε σε συνεργασία με την Αρχαιολογική Υπηρεσία και την Π.Στ.Ε. να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση του έργου αποκατάστασης του Πάνω Γεφυριού. Η κάθε καθυστέρηση επιβαρύνει τον προϋπολογισμό του έργου και καθιστά το μέλλον του μνημείου αβέβαιο.

  

Ο πρώην Δήμαρχος Αμφίκλειας-Ελάτειας κ. Γώγος, στο υπ’ αριθμ. 7003/30-8-2019 έγγραφό του, ανέφερε σχετικά με τη χρηματοδότηση του έργου ότι: «Το πεσμένο τρανό γεφύρι μελετάται και έχει χρηματοδοτηθεί  στο σύνολο της επισκευής του, με ποσό άνω του μισού εκατομμυρίου». 

Δε θα ήταν υπερβολή να αναφέρουμε ότι η αποκατάσταση του Πάνω Γεφυριού του Δαδιού έγινε και παραδοσιακό πρωταπριλιάτικο ψέμα από έγκριτο τοπικό ιστότοπο, την 1η Απριλίου 2022.

Το πέτρινο γεφύρι στη θέση «Κομοπίλι», Κάτω Γεφύρι

«Όσα άντεξαν στα ορμητικά νερά και στο χρόνο 

στέκονται μάρτυρες της ιστορίας και του πολιτισμού αυτού του τόπου».

Το Κάτω Γεφύρι απέχει δύο χιλιόμετρα από το σημείο συνάντησης του Κηφισού ποταμού με την Παλαιά Εθνική Οδό Αθηνών - Λαμίας. Αποτελείται από τέσσερα τόξα με το μεγαλύτερο να έχει άνοιγμα 9,50 μ. (στις αρχές του 19ου αιώνα είχε πέντε τόξα) και είναι από τα ωραιότερα γεφύρια της ευρύτερης περιοχής κατασκευασμένο μάλλον προγενέστερα του 16ου αιώνα.

Για πολλούς αιώνες αποτελούσε το κύριο πέρασμα του Βοιωτικού (κατ’ άλλους Φωκικού) Κηφισού από την περιοχή του Δαδιού προς τα χωριά του άνω ρου του ποταμού και αναφέρεται από αρκετούς περιηγητές, που πέρασαν από την περιοχή στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Σήμερα το Κάτω Γεφύρι εξυπηρετεί τους Δαδιώτες αγρότες, οι οποίοι  διέρχονται δι’ αυτού αφενός για να μεταβούν στις αγροτικές εργασίες τους, αφετέρου για να μεταφέρουν τις σοδειές τους.

Τον Μάϊο του 2020 ο Πολιτικός Μηχανικός κ. Γιαννέλος (Msc Αποκατάστασης Μνημείων ΕΜΠ) συνέταξε Τεχνική Έκθεση, σε συνεργασία με το τμήμα Μελετών και Ωρίμανσης Έργων της Δ/νσης Τεχνικών Έργων της Π.Στ.Ε., στην οποία αναφέρει τις φθορές και βλάβες του Κάτω Γεφυριού και επισημαίνει ιδιαίτερα ότι:  

«Αν και η γέφυρα δεν εμφανίζει εικόνα ετοιμορροπίας, εντούτοις παρουσιάζει αρκετές βλάβες, η εξέλιξη των οποίων είναι βέβαιο πως θα οδηγήσει στην απώλεια της δομικής της ακεραιότητά της. Για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η ολοκληρωμένη μελέτη με σκοπό την προστασία, την ανάδειξη και την αποκατάστασή της». 

Από τον Μάιο του 2020 έως και σήμερα δεν έχει εκπονηθεί η προτεινόμενη ολοκληρωμένη μελέτη του Κάτω Γεφυριού, αν και επανειλημμένα έχει προταθεί στη Δημοτική Αρχή, από την Κοινότητα Αμφίκλειας, η ένταξη της μελέτης σε κάποιο Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου της περιόδου 2020-2023, πρόταση εφικτή και ρεαλιστική για τα οικονομικά του Δήμου.

Οι καθυστερήσεις τόσο στην εκπόνηση της μελέτης όσο και στην εκτέλεση του έργου αποκατάστασης του μνημείου επιβαρύνουν κατά έμμεσο τρόπο τη στατική του επάρκεια, λόγω της διέλευσης τροχοφόρων, και αυξάνουν το κόστος αποκατάστασής του. Έτσι διακυβεύεται η υπόσταση του μνημείου, καθώς και η ασφαλής διέλευση αγροτών και περιπατητών πάνω από τη ράχη του γεφυριού. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής ότι η στατική επάρκεια του γεφυριού επηρεάζεται και από τις σεισμικές δονήσεις.   

Σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών το κόστος της μελέτης για την αποκατάσταση του Κάτω Γεφυριού δεν είναι απαγορευτικό, όπως απαγορευτικό δεν είναι και το κόστος εκτέλεσης του έργου αποκατάστασης του γεφυριού. Αν αυτά δεν γίνουν άμεσα, τότε θα μιλάμε για άλλη τάξη μεγέθους των οικονομικών.  

 

Στο βιβλίο του «Το Δαδί, Δείγμα Ρούμελης» ο συγγραφέας Δημήτριος Τσιτσιπής επικαλούμενος τη Λαϊκή Παράδοση μας πληροφορεί ότι για να στεριώσει το Κάτω Γεφύρι, στο Κομοπίλι, χρειάστηκε να στοιχειώσουν δύο κριάρια. Σήμερα για να αποκατασταθούν τα δίδυμα γεφύρια του Δαδιού απαιτείται βούληση και αποφασιστικότητα εκ μέρους της Δημοτικής Αρχής !!! 

Οι καιροί ου μενετοί !!!

Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου

Κοινοτικός Σύμβουλος

πρώην Διευθυντής του Γενικού Λυκείου Αμφίκλειας