Η Ασήμω Λιδωρίκη-Γκούρα μέσα από σπάνιες πηγές - Γράφει ο Ηλίας Χρ. Θάνος

Ηλίας Χρ. Θάνος

Φοιτητής Α.Π.Θ., Αρθρογράφος Ιστοριοδίφης, Μέλος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πολυδρόσου Φωκίδας, Μέλος του Δ.Σ. του Λαογραφικού-Ιστορικού Συλλόγου Πολυδρόσου Φωκίδας «Η Σουβάλα Παρνασσού».....

Μέσα στις κιτρινισμένες σελίδες τις Ελληνικής Ιστορίας θα βρει κανείς σπουδαίες γυναικείες μορφές που αγωνίστηκαν για την ελευθερία του τόπου. Πίστεψαν στα ιδεώδη μιας ελεύθερης Ελλάδας και ήταν εκεί όταν οι αγωνιστές ζητούσαν την βοήθειά τους αλλά και στάθηκαν οι ίδιες ηγέτιδες, κρατώντας ψηλά την περήφανη σημαία του αγώνα και της Θυσίας. Μια τέτοια μορφή ήταν και η Ασήμω Λιδωρίκη, η ένδοξη Γκούραινα.

Η ζωή της Ασήμως σύντομα

Ελάχιστα μας είναι γνωστά για την ζωή της Ασήμως Λιδωρίκη. Φαίνεται πως γεννήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα καθώς όταν κηρύχτηκε η Μεγάλη Επανάσταση ήταν περίπου 16-18 ετών. Ήταν κόρη του Αναγνώστη Λιδωρίκη, ενός μεγαλοκτηματία από το Λιδωρίκη. Η Ασήμω είχε άλλα πέντε αδέρφια: τον Αναστάση, τον Παναγιώτη, τη Μαρία, την Λένη και την Τασούλα. Η Ασήμω παντρεύτηκε τον Γιάννη Γκούρα ύστερα από συνοικέσιο που της έκανε ο πατέρας της Αναγνώστης με τον ανερχόμενο-φιλόδοξο φρούραρχο της Αθήνας. Αμέσως, εγκαταστάθηκαν στο Ερεχθείο το οποίο είχαν μετατρέψει σε οικία του φρουράρχου. Η Ασήμω ήταν ιδιαίτερα τολμηρή, γενναία, φιλόπατρις και έτσι ακολουθούσε τον άντρα της στις μάχες. Όταν πέθανε ο Γκούρας, ανέλαβε αυτή φρούραρχος της Ακρόπολης. Από τα χαρίσματα που την είχε προικίσει η φύση έτρεχε παντού να δίνει βοήθεια και να ενθαρρύνει τους στρατιώτες της. Μαζί με τις υπόλοιπες γυναίκες παρείχαν φροντίδα στους τραυματίες. Όταν έφτασε ο Κριεζιώτης στην Ακρόπολη δεν υπήρχε λόγος να κρατά αυτή την αρχηγία και έτσι την ανέλαβε ο Κριεζιώτης. Η Γκούραινα δεν εγκατέλειψε, ωστόσο, την Ακρόπολη και παρέμεινε στο Ερεχθείο, με την οικογένειά της και την σέβονταν όλοι οι έγκλειστοι. Για την σχέση του Κριεζιώτη με την Ασήμω δες παρακάτω. Η Ασήμω πέθανε στις 12 Ιανουαρίου 1827. Ο θάνατός της στεναχώρησε όλους τους στρατιώτες. 

Ο γάμος του Γιάννη Γκούρα με την Ασήμω Λιδωρίκη

Ο Γιάννης Γκούρας παντρεύτηκε με την Ασήμω Λιδωρίκη στις 16 (ή 23) Φεβρουαρίου 1823. Η στέψη έγινε στην εκκλησία του Αϊ-Γιώργη στο Θησείο που εκείνη την εποχή ήταν χριστιανική εκκλησία. Κουμπάρος ήταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Μέσα σε μια μεγαλειώδη τελετή, πάνω από 300 αρματωμένοι, είχαν σχηματίσει έναν κύκλο και μέσα εκεί ήταν ο Επίσκοπος με τους συνοδούς του, οι πρόξενοι, οι προεστοί και οι οικογένειες των δύο νεόνυμφων. Όταν έφτασε η νύφη, με την συνοδεία πολλών γυναικών (βλέπεις κρατούσε από αρχοντικό σόι), μπήκε μέσα στον δακτύλιο και ξεκίνησε η τελετουργία. Όταν ακούστηκε το νυμφεύεται από τον Δεσπότη και πέρασαν τα στέφανα, 23 κανονιές ξεκίνησαν από την Ακρόπολη και όλοι μαζί οι παρευρισκόμενοι άρχισαν να ρίχνουν στον αέρα. Όταν τελείωσε το μυστήριο, όλοι μαζί κίνησαν για το σπίτι του γαμπρού. Νεόνυμφοι, Δεσπότης, συγγενείς, αρματωμένοι και φυσικά τα προικιά της νύφης. Δυο φορές πάλι τουφέκισαν οι 300 της συνοδείας τους. Αμέσως, στρώθηκε βασιλικό γεύμα με αρνιά, κρασιά, ψωμιά και ρύζι. Ακόμη, μοιράστηκε στους φτωχούς σιτάρι. Το βράδυ τρείς κανονιές αντήχησαν και πυροτεχνήματα έλαμψαν τον Αττικό ουρανό. Λέγεται ότι ο χορός κράτησε τρείς μέρες. Την τρίτη έγινε πάλι τραπέζι με τις γυναίκες να τρώνε χωριστά, κατά τα παλιά έθιμα. Οι νεόνυμφοι εγκαταστάθηκαν στο Ερεχθείο. Η Ασήμω, η Γκούραινα αλλιώς, εκτός από την φυσική ομορφιά που την είχε προικίσει η φύση ήταν και λεβεντογυναίκα. Ακολουθούσε τον Γκούρα με τα κουμπούρια της στις μάχες και μάλιστα κλείστηκε μαζί του στην Ακρόπολη. Ήταν βέβαια και ιδιαίτερα μοχθηρή και φιλοχρήματη. Λέγεται πως συχνά επηρέαζε τον Γκούρα και ιδιαιτέρως έναντι του Ανδρούτσου. Αξίζει να σημειωθεί ότι, όταν ο Ανδρούτσος στα τέλη του 1823 έφερε την γυναίκα του, την Ελένη Χρήστου Καρέλη και την μάνα του στο κάστρο της Ακρόπολης γεννήθηκε μια μεγάλη αντιζηλία μεταξύ των γυναικών. Συγκεκριμένα, η μάνα Ανδρούτσαινα έλεγε πως: «την γυναίκα του υπηρέτου μου δεν ημπορώ να έχω όμοιάν μου» και η γυναίκα του Οδυσσέα δεν ανεχόταν να έχει την πρωτοκαθεδρία η Γκούραινα. Από την άλλη, η Γκούραινα, που καταγόταν από αρχοντικό σόι δεν υπέφερε τα λόγια της Ανδρούτσαινας. Έτσι, η έχθρα μεταξύ των γυναικών μεγάλωνε και επηρέαζε και τις σχέσεις Γκούρα-Ανδρούτσου.

Ο θάνατος του Γκούρα

Μόλις έπεσε το σκοτάδι της νύχτας της 30ης Σεπτεμβρίου 1826, άναψε πάλι ο πόλεμος στο φρούριο. Ο Γκούρας, κατά τα μεσάνυχτα, πάει να δει τι γίνεται επειδή φοβόταν μην το σκάσουν οι σύντροφοί του. Κατηφορίζει ως τον «Σερπετζέ», ένα μικρό τείχος κτισμένο από τους Τούρκους ανάμεσα στο Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού και το θέατρο του Διονύσου. Οι Τουρκαλβανοί έριχναν συνεχώς από τον λόφο του Φιλοπάππου. Ο Γκούρας φτάνει σ’ ένα ταμπούρι και για να εμψυχώσει τα παλληκάρια του παίρνει και ο ίδιος μέρος στον πόλεμο. Κάποια στιγμή με το αλβανικό του όπλο ετοιμάζεται να πυροβολήσει, αλλά η πυρίτιδα ναι μεν πυροδοτήθηκε δεν διέδωσε όμως την «φωτιά» σε όλο το όπλο. Έτσι, ο Γκούρας σκύβει να βάλει καινούργια πυρίτιδα και τότε βρίσκεται το κεφάλι του στο άνοιγμα της πολεμίστρας. Από απέναντι φαίνεται πως βρέθηκε ένας καλός σκοπευτής ο οποίος σημάδεψε την λάμψη της πυρίτιδας του Γκούρα και μ’ αυτόν τον τρόπο τον πετυχαίνει μια σφαίρα στο δεξί μηλίγγι και πέφτει κάτω νεκρός. Οι στρατιώτες του τον τύλιξαν με μια κάπα και τον πήγαν στο Ερεχθείο. Την επόμενη ημέρα ανοίξανε έναν λάκκο μπροστά στον Παρθενώνα και εκεί τον έθαψαν. Η γυναίκα του η Ασήμω, σύμφωνα με την παράδοση είπε, τότε: «Τι τόνε κλαίτε; Λησμονάτε πόσα φαρμάκια τον εποτίσατε. Σεις σταθήκατε οι αίτιοι που σκοτώθηκε όπως γύριζε τις νύχτες μην τυχόν και φύγετε. Αν στ’ αλήθεια μετανιώσατε, ν’ αλλάξετε φέρσιμο και να καθίσετε να φυλάξετε το κάστρο. Αυτό μονάχα μας έμεινε στην Ρούμελη. Ο άντρας μου σκοτώθηκε, μα εγώ θα πάρω τ’ άρματά του και θα μπω στον τόπο του να πολεμήσω. Ορκιστείτε στο εικόνισμα που είναι στο στήθος του σκοτωμένου». Πήρε τότε το σπαθί του Γκούρα και στρέφοντάς το στην εικόνα του Χριστού, μαζί με το ιερό Ευαγγέλιο που κρατούσε, τους προσκάλεσε όλους να δείξουν πειθαρχία. Από εκεί και μετά όλοι σέβονταν σαν αρχηγό τους την Γκούραινα.

Η προφητεία του Γκούρα

Ο Γκούρας σκοτώθηκε την νύχτα της 30ης Σεπτεμβρίου προς 1η Οκτωβρίου 1826. Λίγες μέρες πριν είχε πει στην γυναίκα του: «Αν πεθάνω, κοίτα να φυλάξεις την τιμή μου, και τότε ο Θεός θα σε σώσει. Σου εύχομαι να απολαύσεις όλα αυτά που σου αφήνω με τη διαθήκη μου. Αν όμως φανείς άπιστη και με ξεχάσεις γρήγορα, ο Θεός θα σε στείλει αμέσως κοντά μου». 

Εδώ αξίζει να αναφέρουμε το εξής περιστατικό που ιστορείται με πρωταγωνιστή τον Καραϊσκάκη και τον Νίκο Κριεζιώτη και φημολογείται ότι ο Καραϊσκάκης εκμεταλλεύθηκε σαν δόλωμα την Ασήμω και τα χρήματα που άφησε ο Γκούρας, για να καταφέρει τον Κριεζιώτη να πάει στην πολιορκημένη Ακρόπολη και να εντείνει την άμυνα της: Έτσι, λοιπόν, όταν έμαθε ο Καραϊσκάκης ότι πέθανε ο Γκούρας μαζεύει όλους τους στρατιώτες του και λέει: «Το κάστρο της Αθήνας κινδυνεύει. Αν πέσει και αυτό οι Τούρκοι θα έχουν δικιά τους όλη την Ρούμελη. Μονάχα από μας ελπίζει η σωτηρία του. Θα είναι ντροπή να το αφήσουμε να χαθεί. Σκέφτομαι ότι πρέπει να πάει κάποιος που έχει δικό του απόσπασμα. Δύο βλέπω πως θα τα καταφέρουν. Εγώ ή ο καπετάν Νίκος Κριεζιώτης. Και είναι πιο καλός ο Νίκος, γιατί γνωρίζει τον τόπο και τους ανθρώπους του»

Ο Κριεζιώτης του αποκρίνεται ότι: «εγώ αρμόζει να πάω καθώς αν χαθώ εγώ μικρό το κακό, ενώ αν χαθείς εσύ εξαφανίζεται η Επανάσταση.»

Ενθουσιάζεται τότε ο Καραϊσκάκης, τον βαράει στον ώμο και πιάνει τα καλαμπούρια (ή αν αναλογιστούμε την συνέχεια μπορούμε να πούμε πως μίλησαν τα προφητικά λόγια της εμπειρίας): «Αδελφέ, εσύ επιβάλλεται να πας, διότι εισερχόμενος στην Ακρόπολη θα πάρεις για γυναίκα σου την νταϊλιάνα (*) του Γκούρα και το βιός του. Αν πάω εγώ, σκιάζομαι ότι δεν θα με θέλει εμένα τον καχεκτικό και θα αρπάξει κανέναν άλλον παλληκαρά. Εσένα, όμως, που είσαι νέος και νταβραντισμένος, θα σε λιγουρευτεί (και του κλείνει το μάτι). Άιντε, ορέ λιοντάρι μου, πήγαινε και θα τα καταφέρεις».

Δεν πέρασαν δεκατρείς μέρες από τον θάνατο του Γκούρα και η Ασήμω Γκούραινα αρραβωνιάστηκε με τον Νίκο Κριεζιώτη. Βέβαια για να είμαστε απολύτως έγκυροι ιστορικά η ιστοριογράφος Μάντυ Δ. Δασκαλοπούλου στηριζόμενη προφανώς στα γραφόμενα της άλλης ιστοριογράφου Σωτηρίας Αλιμπέρτη λέει ότι ο Σουρμελής γράφει πως ο Αναγνώστης Λιδωρίκης γύρεψε να συνάψει καινούργιο συνοικέσιο της αδερφής του με τον Κριεζιώτη. Η Γκούραινα συναίνεσε και την κακολογεί ότι πάει για καινούργιο γάμο όταν δεν έχουν παρέλθει ούτε τρείς μήνες από τον χαμό του Γκούρα. Τα αυτά επιβεβαιώνει και ο Κυριάκος Σκιαθάς (και εγώ), δηλαδή ότι ο Σουρμελής υποστηρίζει πως η Ασήμω αρραβωνιάστηκε τον Κριεζιώτη. Συμπληρώνει δε πως ο Καραϊσκάκης έστειλε τον Κριεζιώτη μέσα στην Ακρόπολη επειδή ήξερε το ενδιαφέρον του για την Γκούραινα. Ακόμη, ο Σκιαθάς στηριζόμενος στον Γιάννη Βλαχογιάννη επικυρώνει ότι η ενέργεια αυτή του Καραϊσκάκη ήταν «δόλωμα» προς τον Κριεζιώτη. Ωστόσο, ο Χ. Βυζάντιος, που πολέμησε με τον τακτικό στρατό στην Ακρόπολη, λέει ότι είναι ψέμα πως η Ασήμω πήγαινε για άλλο γάμο και ότι ο Σουρμελής είχε συκοφαντήσει όλους τους Αθηναίους. Τέλος, προσθέτει ότι δεν αποκλείεται ο αδερφός της Γκούραινας να προχώρησε στο συνοικέσιο με τον Κριεζιώτη χωρίς να την ρωτήσει. Αξίζει να προσθέσουμε βέβαια ότι και άλλοι ιστοριογράφοι αναφέρουν ότι η Γκούραινα αρραβωνιάστηκε με τον Κριεζιώτη, ανεπίσημα. 

[Σχόλιο: Αλλά μπορεί και αυτοί να αναπαράγουν το ψέμα που υποστήριξε ο Σουρμελής. Έτσι, δυστυχώς, συμβαίνει στην ιστοριογραφία. Κατά καιρούς έχουν υπάρξει μερικά καρκινώματα τα οποία με παντελή έλλειψη ιστορικής ευθύνης υποστηρίζουν ανυπόστατα ψέματα τα οποία δεν συνάδουν με την ιστορική αλήθεια. Δυστυχώς αυτά τους τα ψέματα μετά αναπαράγονται. Προσωπικά, αν και θεωρώ ότι οι προσωπικές γνώμες δεν συνάδουν με την σοβαρή ιστοριογραφική έρευνα, δεν πιστεύω τυφλά τα λεγόμενα του Σουρμελή. Ο «ιστοριογράφος» αυτός αν και μαρτυρείται πως ήταν αυτόπτης μάρτυρας προσώπων και γεγονότων - άρα πιστεύουμε, με μια πρώτη σκέψη, ότι τα λεγόμενά του είναι έγκυρα – είναι αδιάψευστο ότι «έφτιαξε» την ιστορία όπως τον βόλευε. Ή πιο σωστά όπως θα βόλευε κάποιους γνωστούς - άγνωστους κυβερνώντες. Αυτό δεν το γράφω ελαφρά τη καρδία. Το σκέφτηκα πάρα πολύ πριν καταλήξω ότι θέλω να το γράψω. Θα παραθέσω το σχετικό απόσπασμα από τα λεγόμενα ενός εκ των σημαντικότερων στρατηγών της Ελληνικής Επανάστασης. Έτσι, λοιπόν, λέει ο Μακρυγιάννης στα Απομνημονεύματά του (Βιβλίο 3ο, Κεφάλαιο 4ο): «…Βάνει κι’ ο Κωλέτης τον Σουρμελή, στενόν φίλον του Γκούρα και της φατρίας τους, και φκειάνει ’στορίαν και κατηγοράγει ασυστόλως τον Δυσσέα, τον οχτρό του Κωλέτη, κ’ εγκωμιάζει πολύ τον Γκούρα και τους φίλους του. Με τέτοια αρετή γένεται ’στορία; Να μην του ειπής και τα καλά του και τα κακά του κάθε ενού, αλλά παθητικώς; Ρωτάτε πότε ήρθε αυτός από την Κωσταντινόπολη, ποιους είχε φατρία, τι διαγωγή έχει δείξη. Εις του κάστρου της πολιορκίες, αν οι φίλοι του έκαμαν ένα, το κάνει πενήντα·…»1. Το γεγονός ότι ο Σουρμελής κατηγορεί σε πολλά τον Ανδρούτσο επιβεβαιώνεται από πολλούς ιστορικούς. Πιστεύω ότι αν κάποιος θέλει να μάθει την αλήθεια θα πρέπει να ψάξει σε πολλές πηγές και να δει τα πράγματα με μια «κρύα» ματιά συνδυάζοντας διάφορα στοιχεία. Προπαντός δεν θα πρέπει να παίρνει «μασημένη τροφή» ότι του σερβίρουν. Η αλήθεια ίσως είναι καλά κρυμμένη, αλλά η ιστορία αποδεικνύει ότι πάντα έρχεται στο φως. Μια φράση έχω συγκρατήσει από ένα βιβλίο που όλο το ξεκινάω και ποτέ δεν το τελειώνω: «Την Ιστορία του ’21 δεν θα τη γράψω βέβαια ελόγου μου» (Γιάννης Σκαρίμπας). Πάντως,  «Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον», έλεγαν οι αρχαίοι και εγώ θα πω ότι ο ήλιος του καθενός είναι το μυαλό και τα μάτια του, για κάποιο λόγο μας τα έδωσε ο ζωοδότης Θεός και τα δύο. Ας τα χρησιμοποιήσουμε! Μια καλή αρχή είναι η - θέλω να πιστεύω - αρκετή βιβλιογραφία που προσφέρω στο τέλος. Αυτά τα λίγα έτσι παρενθετικά].

Όλα τα ανωτέρω βέβαια δεν αναιρούν ότι λίγους μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα την νύχτα της 12ης (ή 27ης) Ιανουαρίου 1827, στις δύο τη νύχτα, από τα βλήματα των κανονιών γκρεμίστηκαν δύο κολώνες του Ερεχθείου. Στην σκεπή υπήρχε πολύ χώμα για να προφυλάσσεται το οίκημα από τις μπάλες των κανονιών. Τότε έπεσε η οροφή. Μέσα βρισκόταν η Ασήμω με 14 άλλες ψυχές. Με τον χαλασμό που προκλήθηκε κατέρρευσε η στέγη και τους πλάκωσε. Μαζί σκοτώθηκαν η αδελφή της, οι τρεις κόρες της αδερφής της, μια ανιψιά του Γκούρα και μια υπηρέτρια. Από τους 15 ανθρώπους που ήταν μέσα σκοτώθηκαν οι 11. Ο θάνατος τους βρήκε στον ύπνο. Δεν τους πλάκωσε κανένα μάρμαρο της σκεπής, μα το πολύ χώμα που βρισκόταν στην οροφή και έτσι έπαθαν ασφυξία. Λέγεται πως αν τους ξεθάβανε αμέσως θα τους έσωζαν. Το σώμα της Ασήμως, όταν το βρήκαν, ήταν ακόμη ζεστό και είχε ιδρώσει γιατί ήταν σκεπασμένη με την κουβέρτα. Αναφέρεται, από τον Κάρμα σύμφωνα με τον Γ. Βλαχογιάννη, πως στον θάνατό τους φταίει ο Μαμούρης (**) καθώς περικύκλωσε το Ερεχθείο με τους πολεμιστές του και δεν άφησε να σκάψουν το βράδυ για να τους βγάλουν παρά μόνο αργά το επόμενο πρωί. Το σπίτι ήταν γεμάτο θησαυρούς και αυτός ήταν ο κληρονόμος. Φοβόταν μήπως κάποιος κλέψει τους θησαυρούς (με όποιον δάσκαλο καθίσεις…).  Όταν πέθανε και η Γκούραινα, ο ανιψιός της Ασήμως, Θανάσης Κάρμας, σώθηκε από την κατεδάφιση του Ερεχθείου και όταν συνήλθε αναζήτησε την δεύτερη διαθήκη του Γκούρα, που σύμφωνα με τα λεγόμενά του, τον έκανε μοναδικό κληρονόμο. Επίσης, έγραφε μέσα τους θησαυρούς του Γκούρα και τα μέρη που τους έχει κρύψει. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Κάρμας την φύλαγε μέσα σε μια παλάσκα και μ’ αυτήν κοιμόταν πάντα. Ο Σουρμελής ρίχνει τις ευθύνες για την εξαφάνισή της στον Αναγνώστη Λιδωρίκη. Ο Γιάννης Βλαχογιάννης, όμως, στηριζόμενος στις μαρτυρίες που άφησε ο ίδιος ο Κάρμας, λέει πως την διαθήκη την πήγαν στο σπίτι του Μαμούρη και την πήρε αυτός. Άλλη πάντως διαθήκη δεν βρέθηκε και από τότε ξεκίνησε ένας δικαστικός αγώνας γιατί ο Λιδωρίκης ήθελε να «προσβάλει» την διαθήκη για να λάβει το μερτικό της αδερφής του και ο Κάρμας να την ακυρώσει εντελώς. Επίσης, έγινε δίκη εναντίον του Μαμούρη από άλλους συγγενείς και κληρονόμους του Γκούρα. Πάντως με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, για να γυρίσουμε στην Γκούραινα, ίσως θα μπορούσαμε να πούμε ότι αν αληθεύει ο αρραβώνας με τον Κριεζιώτη πως επαληθεύτηκε η «προφητεία» του Γκούρα που της είχε πει λίγες μέρες νωρίτερα.

Υποσημειώσεις:

(*) Το Νταλλιάνα βγαίνει από το νταλλιάνι που ήταν ένα μακρύ και στενό ντουφέκι, ιταλικής προέλευσης, εκείνης της εποχής. Η Ασήμω ήταν μια ψηλή και όμορφη γυναίκα και έτσι ο Καραϊσκάκης (ή ο Πανουργιάς) της κόλλησε αυτό το παρατσούκλι. Μάλιστα, της έγραψαν και τραγούδι: 

«Νταλλιάνι είναι στον πόλεμο,

κι αρσίκι στο σημάδι

και καριοφύλι στη βροντή

σαν άξιο παλικάρι…»

(**) Ο Ιωάννης Μαμούρης ήταν πρώτος ξάδερφος του Γκούρα και τον ακολουθούσε σχεδόν σε όλες τις μάχες. Όταν ο Γκούρας έγινε φρούραρχος, τον έκανε υποφρούραρχο και μάλιστα όταν ο Γκούρας έφυγε για να καταδιώξει τον Ανδρούτσο, τον άφησε στο πόδι του. Ήταν και αυτός ένας μικρός τύραννος. Ο Μαμούρης ήταν αυτός που σκότωσε τον Ανδρούτσο, κατόπιν εντολής του Γκούρα. Ήταν σαν να λέμε ο αντικαταστάτης του. Όταν πέθανε ο Γκούρας είχε αφήσει διαθήκη με την οποία τον καθιστούσε κληρονόμο του με την υποχρέωση να λέγεται Ιωάννης του Γκούρα.

Παραπομπές:

1) Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη/Γ4 - Βικιθήκη (wikisource.org) (https://el.wikisource.org/wiki/%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B5%CF%8D%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1_%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CF%81%CF%85%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7/%CE%934)

Πηγές:

1) ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821, 1979 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΔΕΜΑΔΗ, 2021, για αυτή την έκδοση, ΤΟ ΒΗΜΑ/ ΑΛΤΕΡ ΕΚΓΟ Α.Ε., Τόμος Α’, Α-Δ (Δεστάελ), ISBN ΤΟΜΟΥ Α΄: 978-618-5519-24-7, Λήμμα: «Γκούρας Ιωάννης», Σελ. 393-397

2) ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΥΝΤΑΚΗΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΑΛΚΟΣ-ΑΓΓΕΛΟΣ ΧΟΡΤΗΣ-ΕΚΤΟΡΑΣ ΧΟΡΤΗΣ, ΟΣΑ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2016, ISBN: 978-618-03-0651-4, Σελ. 162-164

3) ΓΙΑΝΝΗΣ Β. ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, ΕΥΘΥΜΑ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΟΥ 1821, Εκδόσεις ΣΑΪΤΗΣ, ΑΘΗΝΑ 2021, ISBN: 978-960-487-438-5, Σελ. 65-68

4) ΜΑΝΤΥ Δ. ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, Γυναίκες της Φωκίδας στην Επανάσταση του 1821, ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΦΩΚΙΔΑΣ, Άμφισσα 2020, Σελ. 43-48

5) ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ, Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, ΤΡΙΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΕΝΗ, Τόμος Τρίτος, ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Σ.Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε., ΑΘΗΝΑ, 2018, ISBN: 978-960-208-873-9, Σελ. 442-444

6) ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ-ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΗ, ΗΡΩΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ-ΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ ΤΟΥ 1821, ΤΟΜΟΣ Α΄, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΑΦΗΜΑ, Μάρτιος 2021, ISBN: 978-618-5494-38-4, Σελ. 56-58

7) ΣΩΤΗΡΙΑΣ Ι. ΑΛΙΜΠΕΡΤΗ, ΑΙ ΗΡΩΪΔΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, ΑΘΗΝΑΙ ΤΥΠΟΙΣ ΣΤΕΦ. Ν. ΤΑΡΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ, 1933, Σελ. 425-460

8) Η συμμετοχή των γυναικών στην Επανάσταση του 1821 - Μέλαθρον Οικουμενικού Ελληνισμού (gnl.gr) (https://gnl.gr/2021/04/i-symmetochi-ton-gynaikon-stin-epanastasi-toy-1821/)

9) ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΡΥΝΤΑΚΗΣ-ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΛΚΟΣ-ΑΓΓΕΛΟΣ ΧΟΡΤΗΣ-ΕΚΤΟΡΑΣ ΧΟΡΤΗΣ, Σαν ΣΗΜΕΡΑ στην ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2020, ISBN: 978-618-03-2518-8, Σελ. 27 και 313

10) ΓΙΑΝΝΗ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ, ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ-ΓΝΩΜΙΚΑ-ΠΕΡΙΕΡΓΑ-ΑΣΤΕΙΑ ΕΚ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΔΙΑΣΗΜΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1820-1864, ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΕΜ. Α. ΜΠΕΝΑΚΗ, ΑΘΗΝΑΙ 1927, Σελ. 164

11) Κυριάκος Σκιαθάς, Τα ερωτικά του ‘ 21, ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ, εκδόσεις διαπολιτισμός 2019, 2022, για αυτή την έκδοση, ΤΑ ΝΕΑ / ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ Α.Ε., Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, ISBN: 978-618-200-118-9, Σελ. 165-176

12) ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΩΚΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, Σελίδες απ’ τη Φωκίδα, Τεύχος 148, Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2013, Κωδικός Εντύπου: 073730, ISSN: 1105-6215, Τίτλος: Ασήμω Γκούραινα – Η Ελληνίδα Φρούραρχος της Ακρόπολης Αθηνών, Γράφει ο Γεώργιος Δ. Αναγνωστόπουλος, Σελ. 16 / 7516 – 19 / 7519

13) Μία σταγόνα ιστορία: Η διαθήκη του Γκούρα (newsit.gr) (https://www.newsit.gr/mia-stagona-istoria/i-diathiki-tou-gkoura/2947961/)

14) ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821, 1979 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΔΕΜΑΔΗ, 2021, για αυτή την έκδοση, ΤΟ ΒΗΜΑ/ ΑΛΤΕΡ ΕΚΓΟ Α.Ε., Τόμος Α’, Α-Δ (Δεστάελ), ISBN ΤΟΜΟΥ Α΄: 978-618-5519-24-7, Λήμμα: «Γκούραινα», Σελ. 391-393

15) ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΩΝ ΚΑΙ ΜΑΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΤΑ ΤΑΥΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ, ΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΣΧΕΝ Ο ΤΑΚΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥ 1821 ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ 1833 ΓΡΑΦΕΙΣΑ ΜΕΤΑ ΠΛΕΙΣΤΩΝ ΟΣΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΥΠΟ ΧΡΗΣΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ, ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΡΙΤΗ-ΑΝΕΤΥΠΩΘΕΙ, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1901, Σελ. 173-174 και 197

16) ΧΡΗΣΤΟΥ Ι. ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ Α.Ε., 1930, Σελ. 279 και 287

17) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΤΟΜΕΑΣ: ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΘΕΜΑ: ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ, ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ: ΜΕΝΕΛΑΪΔΟΥ ΤΑΤΙΑΝΑ, ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 2013, Επιβλέπων καθηγητής: ΙΑΚΩΒΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ, Ημερομηνία Έγκρισης: 3-7-2013, Σελ. 71

18) ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821, 1979 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΔΕΜΑΔΗ, 2021, για αυτή την έκδοση, ΤΟ ΒΗΜΑ/ ΑΛΤΕΡ ΕΚΓΟ Α.Ε., Τόμος Γ’, Κ-Μ (Κομνάς), ISBN ΤΟΜΟΥ Γ΄: 978-618-5519-26-1, Λήμμα: «Μαμούρης Ιωάννης», Σελ. 269-271

19) ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ ΣΥΓΓΡΑΜΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΚΑΤΑ ΜΗΝΑ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ, ΤΟΜΟΣ ΣΤ΄ 1882, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ, 1882, Τίτλος: ΒΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΓΚΟΥΡΑ, Συγγραφέας: Αντώνιος Γεωργαντάς υποστράτηγος, Σελ. 570-581 

20) ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΔΙΣ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ ΠΑΡΡΕΝ, ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β΄, ΕΤΟΣ 24ον, ΑΘΗΝΑΙ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 1910, ΑΡΙΘΜΟΣ 990, Τίτλος: ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΓΥΡΟΙ – Ο ΓΚΟΥΡΑΣ ΚΑΙ Η ΓΚΟΥΡΑΙΝΑ, Συγγραφέας: ΓΙΑΝ. ΕΠΑΧΤΙΤΗΣ, Σελ. 1254-1256

21) ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΤΗΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ, ΧΡΟΝΟΣ ΔΕΚΑΤΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ 1968-1969-1970, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΑΜΕΛΟΣ, Τίτλος: ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΓΚΟΥΡΑ Η ΔΙΑΘΗΚΗ, Συγγραφέας: ΤΑΚΗΣ ΛΑΠΠΑΣ, Σελ. 25-29

22) ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΥΠΕΡ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΓΩΝΑ ΑΡΧΟΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ, Διηρημένη μεν εις βιβλία τρία, Συγγραφείσα δε Υπό ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΥΡΜΕΛΗ, ΕΝ ΑΙΓΙΝΗ ΕΚ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ ΚΟΡΟΜΗΛΑ, 1834, ΒΙΒΛΙΟΝ Γ΄ ΚΕΓΑΛΑΙΟΝ Ε΄ και ΒΙΒΛΙΟΝ Γ΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ΄, Σελ. 168-169 και 188-189

23) Φωτίου Χρ. Σταυρίδη, 1821 Η απάντηση στην «τηλεόραση», Δ΄ ΤΟΜΟΣ Από την Γ΄ Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου έως η Ελλάς ανεξάρτητο κράτος, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΑΣΓΟΣ Ιωάννης Χρ. Γιαννάκενας, ΑΘΗΝΑ 2015, ISBN: 978-960-522-399-1, Σελ. 61

24) ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΕΡΙΕΡΓΑ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Εκδόσεις «γνώση», Ιανουάριος 2012, ISBN: 978-960-235-836-8, Σελ. 321-313

25) ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΓΡΥΝΤΑΚΗΣ, ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΘΑΝΑΤΟΙ-Από το τραγικό στο παράδοξο (1453-1941), ΕΚΔΟΣΕΙΣ Σαββάλας, 2009, ISBN: 978-960-449-905-2, Σελ. 197-198

26) Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη/Γ4 - Βικιθήκη (wikisource.org) (https://el.wikisource.org/wiki/%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B5%CF%8D%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1_%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CF%81%CF%85%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7/%CE%934)

27) ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ, Το 1821 και η Αλήθεια, ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΕΤΡΟΥ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΑΚΤΟΣ, ISBN: 978-960-352-467-0, Σελ. 31

28) ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821, 1979 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΔΕΜΑΔΗ, 2021, για αυτή την έκδοση, ΤΟ ΒΗΜΑ/ ΑΛΤΕΡ ΕΚΓΟ Α.Ε., Τόμος Δ’, Ν-Ω, ISBN ΤΟΜΟΥ Δ΄: 978-618-5519-27-8, Λήμμα: «Σουρμελής Διονύσιος», Σελ. 272

Το παρόν έχει δημοσιευτεί με ελάχιστες αλλαγές στην διεύθυνση: Η Ασήμω Λιδωρίκη-Γκούρα μέσα από σπάνιες πηγές (maxmag.gr) (https://www.maxmag.gr/afieromata/asimo-lidoriki-gkoyra/)