ΜΝΗΜΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ "ΜΗΤΕΡΑ ΜΕΓΑΛΟΨΥΧΗ". " Η πατρίδα προσφωνείται μητέρα, για να τονιστεί το ισχυρό συναισθηματικό δέσιμο που αισθάνονταν όλοι οι Έλληνες με την ελληνική γη, είτε ζούσαν στα ελάχιστα απελευθερωμένα εδάφη της είτε στα ακόμη υποδουλωμένα".

Γιώργος Βιδάκης

Οι "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι" απ'όπου και το ποιήμα "Μητέρα Μεγαλόψυχη", που παρουσιάζουμε οπτικοακουστικά  σήμερα,   είναι ένα από τα κορυφαία ποιητικά συνθέματα του Διονύσιου Σολωμού που φαίνεται ότι τον ....

απασχόλησε στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του, καθώς και ένα από τα πιο σημαντικά έργα της νεότερης ελληνικής ποίησης. Γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο, το έργο είναι εμπνευσμένο από τα γεγονότα της πολιορκίας και της Εξόδου του Μεσολογγίου κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821.

 Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, είναι ένα από τα πιο αποσπασματικά έργα του. Παραδόθηκε με τη μορφή τριών σχεδιασμάτων, ύστερα από προσεκτική μελέτη των αρχείων του ποιητή από τον Ιάκωβο Πολυλά, ο οποίος το εξέδωσε για πρώτη φορά.

                        

                 

Πηγή έμπνευσης των Ελεύθερων Πολιορκημένων είναι ο αγώνας των υπερασπιστών του Μεσολογγίου, κατά τη δεύτερη πολιορκία του από τους Οθωμανούς, που κράτησε σχεδόν ένα χρόνο (1825-1826) και κορυφώθηκε με την απέλπιδα έξοδο της Κυριακής των Βαΐων στις 10 Απριλίου 1826.

Ο Σολωμός στο έργο του επιχειρεί να αναδείξει σε ποιητικό λόγο το ηθικό μεγαλείο των Ελλήνων αγωνιστών που οδηγούνται με πλήρη συνείδηση στη θυσία για την κατάκτηση της πνευματικής ελευθερίας τους.

Οι γυναικείες μορφές είναι επιβλητικές και εμπνέουν τον ποιητή να υμνήσει τον αγώνα των Ελεύθερων Πολιορκημένων. 

                        

Στο Γ΄ Σχεδίασμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων ο ποιητής έχει το μοναδικό προνόμιο της επικοινωνίας με την προσωποποιημένη Μητέρα Πατρίδα. Ο πρώτος κιόλας στίχος αποτελεί αποστροφή προς τη μητέρα πατρίδα στην οποία ο ποιητής εκφράζει την απορία του για τη δυνατότητα και την τιμή που του δίνεται να αντικρίσει τη θεϊκή μορφή της. Η πατρίδα προσφωνείται μητέρα, για να τονιστεί το ισχυρό συναισθηματικό δέσιμο που αισθάνονταν όλοι οι Έλληνες με την ελληνική γη είτε ζούσαν στα ελάχιστα απελευθερωμένα εδάφη της είτε στα ακόμη υποδουλωμένα. 

                  

Ο ποιητής χαρακτηρίζει την πατρίδα μεγαλόψυχη, διαπνεόμενη δηλαδή από ανωτερότητα και γενναιοδωρία, τόσο στις στιγμές του πόνου όσο και της δόξας. Η Ελλάδα και το ελληνικό έθνος διατηρούν την αξιοπρέπεια και το μεγαλείο της ψυχής τους σε κάθε περίσταση, ακόμη και στις πιο δύσκολες. Τρανό παράδειγμα, άλλωστε, αποτελεί η στάση των πολιορκημένων Μεσολογγιτών, οι οποίοι παρόλο που βρίσκονται αντιμέτωποι μ’ έναν βέβαιο θάνατο στα χέρια του εχθρού, δεν καταδέχονται να σκεφτούν το ενδεχόμενο της παράδοσης. Με πρωτόγνωρο ψυχικό σθένος αποφασίζουν να πεθάνουν μαχόμενοι, θυσιάζοντας κάθε πιθανότητα επιβίωσης στο ιδανικό της ελευθερίας. 

Έτσι, οι απλοί άνθρωποι του Μεσολογγίου ξεπερνούν κάθε φόβο και γίνονται ήρωες και διαχρονικά σύμβολα του ανθρώπινου πόθου για ελευθερία και αξιοπρέπεια.

                      


                                 

Ποίηση : Διονύσιος Σολωμός
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Ερμηνεία : Νίκος Ξυλούρης - Μικτή χορωδία Πρέβεζας

Από το Δίσκο «ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ» 1977

Μητέρα, μεγαλόψυχη στον πόνο και στη δόξα,
Κι αν στο κρυφό μυστήριο ζουν πάντα τα παιδιά σού 
Με λογισμό και μ' όνειρο, τι χάρ' έχουν τα μάτια,
Το μάτια τούτα, να σ' ιδούν μες το πανέρμο δάσος,
Που ξάφνου σου τριγύρισε τ' αδάνατα ποδάρια 
(Κοίτα) με φύλλα της Λαμπρής, με φύλλα του Βάίώνε! 
Το θεϊκό σου πάτημα δεν άκουσα, δεν είδα,
Ατάραχη σαν ουρανός μ' όλα τα κάλλη πώχει,
Που μέρη τόσα φαίνονται και μέρη ναι κρυμμένα-
Αλλά, θεά, δεν ημπορώ ν' ακούσω τη φωνή σου,
Κ ευθύς εγώ τ’ Ελληνικού κόσμου να τη χαρίσω;
Δόξα 'χ' η μαύρη πέτρα του και το ξερό χορτάρι.

Έπαιξαν οι Μουσικοί:
Τάσος Χαλκιάς : Κλαρίνο
Παντελής Δεσποτίδης : Βιολί
Αριστείδης Μόσχος : Σαντούρι
Νίκος Ξυλούρης : Λύρα
Χρηστός Χαλκιάς : ΚανονάκιΕνορχήστρωση, διδασκαλία τραγουδιών και διεύθυνση : Γιάννης Μαρκόπουλος

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ "ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ" ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΔΕΙΤΕ  ΕΔΩ.....

Oι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (1977) "σε μορφή λαικής λειτουργίας για τραγουδιστές, αφηγήτρια, μικτή χορωδία και ορχήστρα" όπως το αναφέρει ο ίδιος. Αφηγήτρια η Ειρήνη Παπά, τραγουδιστές ο Νίκος Ξυλούρης (στην τελευταία, όπως αποδείχτηκε, συνεργασία τους), ο Λ. Χαλκιάς και ο Η. Κλωναρίδης. Σπουδαία και η συμμετοχή της Χορωδίας Πρεβεζας. Δίσκος ορόσημο για τη μελοποιημένη ποίηση, δύσκολος και απαιτητικός, που χρειάζεται πολλαπλές ακροάσεις, όμως ο υπομονετικός ακροατής έχει να κερδίσει πολλά και αν μη τι άλλο να αισθανθεί περήφανος για κομμάτια όπως Άκρα του τάφου, Μητέρα μεγαλόψυχη, και Πειρασμός.