ΟΙ ΔΩΡΙΕΙΣ και η πολις αυτων ΚΥΤΙΝΙΟΝ ΕΚ ΛΙΘΩΝ ΦΘΕΓΓΟΜΕΝΟ - ΒΙΚΤΩΡ ΣΑΜΠΩ

 Ενδιαφέρον παρουσιάζει για τον καθένα από εμάς, η επιμέρους ιστορία του τόπου που γεννήθηκε, γιατί όποιος την ιστορία του τόπου του δεν γνωρίζει, το πώς και το γιατί από την πανάρχαια εποχή, στις αμάθειας το σκοτάδι μένει, και ζει μονάχα το πέρασμα του από τη μια μέρα στην άλλη της ζωής του.

Βίκτωρ Παν Σαμπώ......

Με συνεχόμενες δημοσιεύσεις κάθε Δευτέρα, θα σας παρουσιάσουμε το πόνημα του Βίκτωρα Π. Σαμπώ από το Παλαιοχώρι ΄΄ ΟΙ  ΔΩΡΙΕΙΣ και η πολις αυτων ΚΥΤΙΝΙΟΝ ΕΚ  ΛΙΘΩΝ ΦΘΕΓΓΟΜΕΝΟ΄΄.

Μετά την τελευταία δημοσίευση στην δεξιά στήλη θα μπορείτε να βρείτε ολόκληρο το πόνημα.

1ο μέρος:

•  ΑΝΤΙ  ΠΡΟΛΟΓΟΥ
• ΑΡΧΑΙΑ ΔΩΡΙΔΑ¹ (Θέση - Ο Χαρακτήρας των Δωριέων)
• Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΪΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ  ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΔΩΡΙΕΩΝ)

Θέμα Εξώφυλλου: Σύνθεση Σπαρτιάτη αξιωματικού με Παρθενώνα και με ενεπίγραφο λίθο που βρέθηκε στο Κυτίνιο το 1988.

Η  ΙΣΤΟΡΙΚΗ  ΠΟΡΕΙΑ  ΤΩΝ  ΔΩΡΙΕΩΝ 

ΚΑΙ ΤΗΣ  ΠΟΛΕΩΣ ΑΥΤΩΝ  ΚΥΤΙΝΙΟΥ

(ΝΥΝ  ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΝ  ΔΩΡΙΕΩΝ  ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ) 

 «ΤΟΙΟΥΤΩΣ ΟΥΝ  ΜΟΙ  Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ ΕΣΤΩ, ΑΦΟΒΟΣ,

ΑΔΕΚΑΣΤΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, ΠΑΡΡΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

ΦΙΛΟΣ, ΩΣ Ο ΚΩΜΙΚΟΣ ΦΗΣΙ, ΤΑ ΣΥΚΑ ΣΥΚΑ, ΤΗΝ

ΣΚΑΦΗΝ ΔΕ ΣΚΑΦΗΝ ΟΝΟΜΑΣΟΝ, ΟΥ ΔΕ ΜΙΣΕΙ ΟΥΔΕ

ΦΙΛΙΑ ΤΙ ΝΕΜΩΝ ΟΥΔΕ ΦΕΙΔΟΜΕΝΟΣ Η ΕΛΕΩΝ

Η ΑΙΣΧΥΝΟΜΕΝΟΣ Η ΔΥΣΩΠΟΥΜΕΝΟΣ, ΙΣΟΣ ΔΙΚΑΣΤΗΣ,

ΕΥΝΟΥΣ ΑΠΑΣΙΝ ΑΧΡΙ ΤΟΥ ΜΗ ΘΑΤΕΡΩ ΑΠΟΝΕΙΜΑΙ

ΠΛΕΙΟΝ ΤΟΥ ΔΕΟΝΤΟΣ, ΞΕΝΟΣ ΕΝ ΤΟΙΣ ΒΙΒΛΙΟΙΣ ΚΑΙ

ΑΠΟΛΙΣ, ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ, ΑΒΑΣΙΛΕΥΤΟΣ, ΟΥ ΤΙ ΤΩΔΕ

Η ΤΩΔΕ ΔΟΞΕΙ ΛΟΓΙΖΟΜΕΝΟΣ, ΑΛΛΑ ΤΙ ΠΕΠΡΑΚΤΑΙ

ΛΕΓΩΝ»

«ΠΩΣ ΔΕΙ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΝ»

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ

ΑΝΤΙ  ΠΡΟΛΟΓΟΥ

                                                             «ΟΛΒΙΟΣ ΟΣΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΣΧΕ ΜΑΘΗΣΙΝ»

                                      Ευριπίδης, απ. 910

Το να μελετάμε την Ιστορία είναι καθήκον μας. Και τούτο γιατί μέσα απ’ αυτή βγαίνουν πολύτιμα διδάγματα για το παρόν και το μέλλον με απώτερο σκοπό τη βελτίωση του ατόμου και της κοινωνίας γενικότερα.

      Ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει για τον καθένα από εμάς, η επιμέρους ιστορία του τόπου που γεννήθηκε, γιατί όποιος την ιστορία του τόπου του δεν γνωρίζει, το πώς και το γιατί από την πανάρχαια εποχή, στης αμάθειας το σκοτάδι μένει, και ζει μονάχα το πέρασμα του από τη μια μέρα στην άλλη της ζωής του.

   Έχοντας υπ’ όψιν μου τα παραπάνω, και με την επίγνωση πως είναι παρακινδυνευμένο να γραφεί ένα βιβλίο για τον τόπο μου σαν αυτό, πριν γίνουν συστηματικές ανασκαφές -μέχρι σήμερα μόνο μεμονωμένες, τυχαίες, σωστικές έχουν γίνει-, που θα βγάλουν στο φως ότι έχει φυλαγμένο, αιώνες τώρα, στα σπλάχνα της η γη της Δωρικής πόλης, ΚΥΤΙΝΙΟ ή ΚΥΤΕΝΙΟ, που ταυτίζεται με τη περιοχή του σημερινού χωριού του Παλαιοχωρίου Δωριέων Φθιώτιδος, πήρα την απόφαση, ύστερα από πολλή σκέψη, και χωρίς να έχω ξεπεράσει όλους τους δισταγμούς μου να το γράψω. Γιατί έπρεπε κάπου να στοιχειοθετηθούν οι σκόρπιες αναφορές των αρχαίων συγγραφέων, και τα μέχρι σήμερα ελάχιστα αρχαιολογικά ευρήματα που εντοπίζουν  γεωγραφικά τη Δωρική  αρχαία αυτή πόλη.

    Γνωρίζοντας πόσο βασανιστικό ήταν να προχωρήσω στη συγγραφή ενός τέτοιου πονήματος, παραμέρισα τη βάσανο, θεωρώντας υποχρέωσή μου απέναντι στους συμπατριώτες μου να προσφέρω μια πρώτη συνοπτική παρουσίαση, που να ανταποκρίνεται στο ενδιαφέρον και στις δυνατότητες του μέσου αναγνώστη. Μια τέτοια προσπάθεια δεν είναι πάντα εύκολη. Δεν είμαι όμως εγώ που θα κρίνω αν στάθηκα ικανός να επιτύχω αυτό που ήθελα. Αλλά μια και αποφάσισα να γράψω και να παρουσιάσω αυτό το βιβλίο, θεώρησα απαραίτητο να μη περιοριστώ μόνο στην Δωρική πόλη (ΚΥΤΙΝΙΟ ή ΚΥΤΕΝΙΟ), αλλά και να δώσω στους αναγνώστες και μία κατατοπιστική εικόνα της πέρα για πέρα ελληνικότατης φυλής των ΔΩΡΙΕΩΝ, που κατοίκησαν σ’ αυτό τον τόπο. Σκοπός μου είναι να γίνει κατανοητό το ενδιαφέρον της περιοχής, όπου συνεχώς ανακαλύπτονται ευρήματα προϊστορικά, ιστορικά, ρωμαιοκρατίας, βυζαντινά και τουρκοκρατίας.

   Όλοι αυτοί οι λόγοι δικαιολογούν, ελπίζω, την απόφασή μου να προχωρήσω σ’ αυτή την παρουσίαση. Και ευελπιστώ ότι θα με κρίνετε επιεικώς. 

ΑΡΧΑΙΑ ΔΩΡΙΔΑ¹

(Λίγα λόγια για την τοποθεσία της Αρχαίας Δωρίδος και τον χαρακτήρα των κατοίκων της)

   Τοποθεσία

      Η αρχαία Δωρίδα: Ήταν μια μικρή περιοχή της Κεντρικής Ελλάδας (185 τ. χλμ.) περικλειομένη από τα όρη Παρνασσό, προς Ν. και  ΝΑ. Γκιώνα, προς ΝΔ, Οίτη προς Δ και ΒΔ  και Καλλίδρομο² - ο οποίος αρχικά ονομαζόταν Οίτη γιατί είναι επέκταση αυτής - προς Β και ΒΑ. Δηλαδή η Δωρίδα κατείχε  την περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα σύγχρονα χωριά Παλαιοχώρι, Μπράλος, Καστέλια, Αποστολιάς, Οινοχώρι, Γραβιά, Λιλαία.

   Η αρχαία Δωρίδα αποτελούσε την ευρεία κοιλάδα που διαρρέουν τα ποτάμια Αποστολιάς και Κανιανίτης ή Πίνδος των αρχαίων, τα οποία μαζί με τους παραποτάμους (ρέματα) που καταρρέουν από τα γύρω βουνά και με διεύθυνση ΝΑ, ενωμένα συμβάλλουν στον Φωκικό, όπως πρέπει να λέγεται,  ή Βοιωτικό Κηφισσό.

   Γειτονικοί λαοί της αρχαίας Δωρίδος υπήρξαν προς  τα Β και ΒΑ οι Επικνημίδιοι Λοκροί, προς τα Β και ΒΔ οι Οιταίοι, προς Ν και Α οι Φωκείς. Πριν από τους Δωριείς  την περιοχή αυτή, που ονομαζόταν Δρυοπίς³ την κατείχαν οι Δρύοπες⁴, φυλή Λελεγική⁵. Η περιοχή αυτή, που κατείχε η αρχαία Δωρίδα, εθεωρείτο η μητρόπολη όλων των Δωριέων.

   Το τμήμα της κοιλάδος που κατείχε η αρχαία Δωρίδα, επειδή βρίσκεται μεταξύ υψηλών βουνών είναι το χειμώνα πολύ κρύο. Το έδαφός της άγονο και φτωχό. Αυτό ανάγκαζε τους αρχαίους Δωριείς να παίρνουν σιτάρι από τους γείτονές τους Μαλιείς και Φωκείς, οι οποίοι τους ονόμαζαν χλευαστικά λιμοδωριείς⁶ όπως προκύπτει από την αναφορά που κάνει ο εξερευνητής του 6ου αιώνα π. Χ. Σκύλαξ ο Καρυανδεύς.

   Η αρχαία Δωρίδα αρχικά είχε τρεις πόλεις : τον Ερινεό ( Καστέλια), το Κυτένιο ή Κυτίνιο (Παλαιοχώρι) και το Βοίον ή Βοιόν (Μαργιολάτα), και ονομαζόταν Δωρική τρίπολις. Είχε ομοσπονδία⁷, αυτόχθονες άρχοντες σε κάθε πόλη, και γενικό αρχηγό, τον Δωράρχη. Όταν αργότερα προσετέθη και η Πίνδος ή Ακύφας, τότε απετέλεσε τη Δωρική Τετράπολη.

   Γενικά η αρχαία Δωρίδα έχει μικρή ιστορία, γιατί δεν έχουν γίνει, μέχρι σήμερα, εκτεταμένες αρχαιολογικές έρευνες, και όπου έχουν γίνει, αυτές είναι τυχαίες και σωστικές.

  Η σημερινή ονομαζόμενη επαρχία Δωρίδος, που κατέχει κυρίως το έδαφος περίπου των αρχαίων Οζολών Λοκρών⁸, εσφαλμένα πήρε το όνομα της αρχαίας Δωρίδος, με την οποία δεν σχετίζεται γεωγραφικώς και ιστορικώς⁹ .

Χάρτης που δείχνει τις θέσεις των τεσσάρων Δωρικών πόλεων Κυτινίου, Βοίου, Ερινεού και Πίνδου ή Ακύφα. 

   Ο Χαρακτήρας των Δωριέων

   Ο χαρακτήρας των Δωριέων, καθώς φαίνεται δύναται να περιληφθεί στα εξής χαρακτηριστικά, τα οποία διακρίνουν αυτούς από τις άλλες φυλές του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

- Επεδίωκαν ενότητα στο σύνολο της φυλής τους.

-Θυσιαζόντουσαν για την πολιτεία και όχι για το άτομό τους, ατομική αυτονομία δεν έπρεπε να υπάρχει, αλλά για το σύνολο της πολιτείας και όλα τα μέλη προσαρμόζοντο με τάξη και συμμετρικότητα.

Μ’ αυτόν τον τρόπο, καταρτισμένο και συντεταγμένο το δωρικό σύνολο αποτελούσε αδιάσπαστη ενότητα, η οποία προκαλούσε σύγχυση στο προσερχόμενο ξένο στοιχείο και για τούτο, οι Δωριείς δεν δεχόντουσαν άλλο, ξένο, στοιχείο, και ούτε είχαν επαφή με άλλες πολιτείες, και πάντα δε, επεδίωκαν την απομόνωσή τους από τους ξένους. Τέλος σημαντικά τον δωρισμό τον χαρακτήριζε γνωστική στα πάντα ανδρεία, μετριότητα, απλότητα και επίμονη τήρηση των πατροπαράδοτων ηθών και εθίμων.  

   Ο Στράβων, στα Γεωγραφικά του (τόμος H, (C. 333, 2. εκδ. Κάκτος 1994)) αναφέρει: «…και τους Δωριέας δε ολίγους όντας τραχυτάτην οικούντας χώραν εικός τω ανεπιμίκτω παρατρέψαι την γλώτταν και τα άλλα έθη προς το μη ομογενές, ομογενείς πρότερον όντας. Τούτο δ’ αυτό και τοις Αθηναίοις συνέβη, λεπτόγεών τε και τραχείαν οικούντας χώραν απορθήτους μείναι δια τούτο και αυτόχθονας νομισθήναι φησίν ο Θουκυδίδης, κατέχοντας την αυτήν αεί, μεηδενός εξελεύνοντος αυτούς μηδ’ επιθυμούντος έχειν την εκείνων. Τούτο τοίνυν αυτό και του ετερογκώττου και του ετεροεθούς αίτιον, ως εικός, υπήρξε καίπερ ολίγοις ούσιν». [Μτφρ. Και για τους Δωριείς είναι εύλογο που η γλώσσα και οι άλλες συνήθειες τείνουν να μη μοιάζουν με των υπολοίπων, ενώ κάποτε έμοιαζαν, αφού κατοικούν σε τραχιά χώρα και είναι λίγοι. Κάτι τέτοιο συνέβη με τους Αθηναίους. Κατείχαν άγονη και τραχιά χώρα κι έμειναν έξω από τις κατακτητικές επιδρομές.]

   Ο Θουκυδίδης (βλέπε Α 2 και Β 36) λέει ότι θεωρούσαν τους εαυτούς τους αυτόχθονες, αφού κατείχαν πάντοτε την ίδια χώρα, μην επιθυμώντας τη χώρα κανενός άλλου και καθώς κανείς δεν τους έδιωξε ούτε ήθελε να κατέχει τη χώρα τους. Αυτό φαίνεται να ήταν και το αίτιο που έμειναν με δική τους διάλεκτο¹⁰ και τις δικές τους συνήθειες, αν και ήταν λίγοι.

   Οι Δωριείς για πολύ μεγάλη χρονική περίοδο επικράτησαν σε ολόκληρο το μεσογειακό χώρο και διέδωσαν τους θεούς του Ολύμπου και τον ελληνικό πολιτισμό. Διακρίνονται για τη σκληρότητα τους στις μάχες και τη λιτότητα στη διαβίωση. Νομοταγείς, με στρατιωτική αγωγή, απονομή της δικαιοσύνης με αυστηρές ποινές, σεβασμό στους συμπολίτες και ιδιαίτερα στους γονείς και στα πάτρια εδάφη. (Απολλόδωρος Α, 7, 3, 6. «ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» του Mac DOWEL. Εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1988).

   Εν γένει πρέπει να παραδεχτούμε ότι δια του επιθέτου «δωρικός» χαρακτηρίζεται το αρχαίο, το πατροπαράδοτο, το απλούν¹¹.

 

¹ Τη θέση της αρχαίας Δωρίδας, τα γειτονικά κράτη και τους λαούς αναφέρει και ορίζει ο αρχαίος συγγραφέας και γεωγράφος Στράβων (Γεωγραφικά Θ. ΙΙΙ και θ. IV, 2, 10.

² Καλλίδρομος: Η ονομασία Καλλίδρομος για πρώτη φορά αναφέρεται μεταξύ του 1^ου αι. π. Χ. και του 1^ου αι. μ. Χ., από τον Ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο (59 π. Χ. -17 μ. Χ.), τον Έλληνα γεωγράφο Στράβωνα [(65 π. Χ. – 23 μ. Χ.), Στράβων Θ. 428] και τον ρωμαίο φυσικό φιλόσοφο και ιστοριογράφο Γάιο Πλίνιο Σεκούνδο ή Πλίνιο τον πρεσβύτερο (23μ. Χ – 79 μ. Χ.).

³  ΔΡΥΟΠΙΣ: Άνυδρος περιοχή μεταξύ Οίτης και Παρνασσού

⁴ ΔΡΥΟΠΕΣ: Οι Δρύοπες θεωρούνται απόγονοι των Λελέγων και κατοικούσαν στη Δρυοπία. Στην κοιλάδα του Σπερχειού και ειδικότερα γύρω από την Οίτη και τον Παρνασσό. Εκτοπισθέντες οι Δρύοπες από τη περιοχή αυτή από τους Δωριείς, μετανάστευσαν στην Εύβοια, Κύθνο (και από εκεί στη Κύπρο), Ασίνη της Αργολίδος, Κύζικο και Άβυδα της Μ. Ασίας. Ακόμη είχαν προ του αποικισμού των Κορινθίων στην Αμβρακία καταλάβει όλη σχεδόν την Ήπειρο, όπου υπήρχε χώρα που ονομαζόταν Δρυοπίς και πόλη που λεγόταν Δρυς. Ο γενεαλογικός ιστός τους χάνεται στο βάθος της αρχαιοελληνικής παράδοσης. Το όνομα Δρύοπες, ίσως να προέρχεται από το ιερό δέντρο των αρχαίων τη δρυ (βελανιδιά). Γενάρχης τους, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ο Δρύοψ, γιός του Σπερχειού και της Πολυδώρας, θυγατέρας του Δαναού. Ο Στράβων χαρακτηρίζει τους Δρύοπες βαρβάρους, και δεν έχουμε λόγο να αμφισβητήσουμε αυτόν τον χαρακτηρισμό, γιατί τμήμα Δρυόπων επέζησε στην Ελλάδα ως την Κλασική εποχή, και επομένως οι Έλληνες είχαν ευκαιρίες να τους γνωρίσουν καλά (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, τόμος Β’. Εκδοτική Αθηνών Α. Ε.).

⁵ ΛΕΛΕΓΕΣ: Προϊστορικός λαός, του οποίου στοιχεία αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς στις ακτές της κυρίως Ελλάδος, της Μ. Ασίας και σε μερικά νησιά.

    Οι Λέλεγες χαρακτηρίζονται ως ληστρικός και νομαδικός λαός περιφερόμενος εδώ και εκεί, όπως και ο λαός των Πελασγών με τους οποίους βρισκόντουσαν σε συνεχή διαμάχη. Για τους Λέλεγες υπάρχουν πολλές γενεαλογικές παραδόσεις.

   Για την ετυμολογία του ονόματος, ο Στράβων υποθέτει ότι η λέξη σχηματίζεται από το λέγω (μέλ. λέξω, αόρ. έλεξα, πρκ. είλοχα, μέσ. αόρ. ελεξάμην, παθ. ελέχθην, πρκ. είλεγμαι) = συλλέγω, μαζεύω, συναθροίζω, «οστέα…λέγωμεν» Όμ. Ψ, 239 ι ετυμ. Ρίζα λεγ-), διότι παλαιότερα ήταν «σύλλεκτοι και μιγάδες».

   Από τους αρχαίους αναφέρονται ωσαύτως τάφοι των Λελέγων και ερύματα ( οχυροί τόποι ) καλούμενα Λελεγικά και είναι ανάλογα βεβαίως προς τα Κυκλώπεια. Την αυθεντικότητα αυτών μάλλον οι επιμελείς αρχαιολογικές ανασκαφές και έρευνες των προϊστορικών ερειπίων θα επιβεβαιώσουν.

⁶ ΛΙΜΟΔΩΡΙΕΙΣ: Πεινασμένοι Δωριείς.

⁷ Το Δωρικό κοινό, σύμφωνα με επιγραφή του 195 π. Χ.

⁸ ΟΖΟΛΕΣ ΛΟΚΡΟΙ: το όνομα το πήραν από το ρήμα όζω και δωρικά όσδω, που σημαίνει αναδίδω οσμή, μυρίζω, βρωμάω. (Όμηρος, Ο. Ε, 60).

⁹ Το μπέρδεμα αυτό οφείλεται  στο διάσημο Δωριέα ελεγειακό ποιητή του 7^ου αιώνα π. Χ., Τυρταίο, ο οποίος σε κάποιο ποίημά του έλεγε ότι οι Δωριείς ήλθαν στην Πελοπόννησο από την Δρυοπίδα, ενώ η Δρυοπίδα, που είχε  μετονομασθεί σε ΔΩΡΙΔΑ, εξακολουθούσε να θεωρείται μητρόπολη των Δωριέων.

¹⁰ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ: Οι Δωριείς μιλούσαν μια δική τους διάλεκτο της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας, την Δωρική διάλεκτο. Κυριότερη διαφορά της από την Ιωνική-Αττική διάλεκτο, ήταν η διατήρηση του 'α' αντί του 'η'. Η Δωρική μιλιόταν στη Δωρίδα, την Πελοπόννησο, την Κρήτη, τα νησιά του νοτίου Αιγαίου, καθώς και στα νοτιοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, ενώ οι Βορειοδυτικές διάλεκτοι που άλλοι τις θεωρούν στενά συγγενείς με τη Δωρική ενώ άλλοι δεν τις ξεχωρίζουν από αυτή, ομιλούνταν στην δυτική Στερεά Ελλάδα και στη βορειοδυτική Πελοπόννησο. Απόγονος της δωρικής γλώσσας θεωρείται η σημερινή Τσακώνικη, η οποία χρησιμοποιείται στην περιοχή της νότιας επαρχίας Κυνουρίας του σημερινού νομού Αρκαδίας της Πελοποννήσου, από τις ανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα μέχρι τον Αργολικό κόλπο . Οι ομιλητές φέρονται ως απόγονοι των αρχαίων ελεύθερων Λακώνων, που μέχρι σήμερα διασώζουν πολλά από τα ήθη και έθιμά τους, μαζί και τη γλώσσα τους και αριθμούν περίπου οκτώ χιλιάδες άτομα. Οι περιοχές που ομιλείται είναι οι κωμοπόλεις του Τυρού, του Λεωνιδίου και η ευρύτερη περιοχή. Το όνομα των Δωριέων είναι τυπικό εθνικό σε -εύς (Δωριεύς) που παράγεται από ένα τοπωνύμιο Δωρι-. Δηλώνει λοιπόν τους κατοίκους της Δωρίδας.

¹¹ Δωρικός ρυθμός: Ο δωρικός και ο ιωνικός ρυθμός συναποτελούσαν στους αρχαϊκούς χρόνους τους δύο βασικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, ενώ από το συνδυασμό τους προέκυψε ο κορινθιακός. Γνωστές αρχαϊκές κατασκευές δωρικού ρυθμού είναι τα Προπύλαια στην είσοδο του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης, διάφοροι ναοί στην κυρίως Ελλάδα, καθώς και ένα πλήθος ναών και άλλων οικοδομημάτων στη Σικελία και την Κάτω Ιταλία.

   Βασικό στοιχείο του δωρικού ρυθμού είναι ο κίονας, ο οποίος στηρίζεται χωρίς βάση στο ανώτερο μέρος του κρηπιδώματος. Αποτελείται από σπονδύλους και εξωτερικά φέρει αβαθείς ραβδώσεις που καταλήγουν σε οξείες ράχες. Ο δωρικός κίονας αποτελείται από τον κυρίως κίονα, τον εχίνο και τον άβακα. Πάνω από τον άβακα βρίσκεται το επιστύλιο, οι κανόνες, οι μετώπες, τα τρίγλυφα, οι πρόμοχθοι, το τύμπανο, το γείσο, το αέτωμα, η σίμη και το ακρωτήριο. 

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΪΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

(ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΔΩΡΙΕΩΝ)

   Ο Αρχαϊκός Ελληνισμός αρχίζει από τα τέλη του 12^ου αιώνα π. Χ., με τη λεγόμενη ''Κάθοδο των Δωριέων '', που απετέλεσε ιστορικό γεγονός μεγάλης σπουδαιότητας, το οποίο επηρέασε αποφασιστικά την ιστορική πορεία της Ελλάδας μέσα στις χιλιετίες.

   Η μελέτη της '' Καθόδου των Δωριέων '' παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες,   επειδή οι διάφορες ιστορικές πηγές, είναι ασαφείς και, εν πολλοίς ανακόλουθες. Σε κάθε περίπτωση κατά τη Μυθολογία οι Δωριείς, όπως συνηθιζόταν στους προϊστορικούς χρόνους, είχαν υιοθετήσει την άποψη ότι είχαν πάρει το όνομά τους από το γενάρχη τους το Δώρο, το γιο του Έλληνα. Ο Δώρος έλαβε από την πατρική κληρονομιά την περιοχή πάνω από την Πελοπόννησο και ονόμασε τους κατοίκους της Δωριείς από το όνομά του. (Απολλοδώρου, βιβλιοθήκη, Α, VΙΙ, 2-3).

   Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, αναφέρει ότι οι Δωριείς κατοικούσαν στις ανατολικές υπώρειες του όρους Παρνασσού, στη Φωκίδα, όπου και είχαν κτίσει τρεις πόλεις το Βοίο ή Βοιόν, το Κυτένιον ή Κυτίνιον  και τον Ερινεό και η χώρα είχε ονομασθεί τότε '' Δωρίς '' (Διόδωρος, 67,1).

   Μία άλλη εκδοχή, του Ηροδότου (Α,56), αναφέρει ότι οι Δωριείς, στην εποχή του Δευκαλίωνα, παππού του Δώρου, έμεναν στη Φθιώτιδα.    Αργότερα όταν ο Δώρος έγινε βασιλιάς, μετακινήθηκαν νοτιότερα στη περιοχή η οποία ονομαζόταν ''Δρυοπίς'', και την οποία ονόμασε ο Δώρος ''Δωρίδα''. Από τότε αναφαίνεται στην ιστορία το «Δωρικό γένος». Ακόμη λέγεται ότι οι Δωριείς κατοικούσαν, πριν από την «Κάθοδό τους» στην περιοχή, η οποία βρισκόταν μεταξύ της Όσσας και του Ολύμπου, αλλά και της Δωδώνης.

   Ο Στράβων μνημονεύει ότι στη Λοκρίδα έμεναν οι Οπούντιοι και οι Επικνημίδιοι Λοκροί, που τους χώριζε ο Παρνασσός και στη μέση υπήρχε η Δωρική Τετράπολις ( Στράβων Θ, ΙV,1,C 425). Στη συνέχεια των Δυτικών Λοκρών βρισκόντουσαν οι Αιτωλοί.   Οι Επικνημίδιοι είχαν γείτονες τους Αινιάνες, οι οποίοι κατοικούσαν στην Οίτη και στη μέση ήσαν οι Δωριείς (Στράβων, Θ, ΙV,10,C 427). Αλλού ο Ηρόδοτος, ο Στράβων και ο Πίνδαρος αναφέρουν ότι όταν οι Δωριείς και οι Μακεδνοί ζούσαν, όπως έλεγαν, στη Πίνδο, θεωρούντο λαοί ταυτόσημοι.

   Η Πίνδος ήταν πόλη της Δωρικής Τετράπολις στην Περραιβία¹. Και όταν εγκαταστάθηκαν, μεταξύ της Οίτης και του Παρνασσού, ίδρυσαν τη Δωρική εξάπολη, που απαρτιζόταν από τον Ερινεό, το Κυτένιο ή Κυτίνιο, το Βοίο, τη Λιλαία, τη Δρυόπη και την Κάρφεια (Ηρόδοτος Α, 144. Στράβων, θ,ΙΙΙ,1,C417. Πίνδαρος Ode Ρ1, Σχόλιον126c). Τέλος, το τρισυπόστατο γένος των Δωριέων είχε εξαπλωθεί ειρηνικά σ’ όλον τον τότε γνωστό ελλαδικό χώρο και αρκετά πέρα απ’ αυτόν.

   Για τη λεγόμενη '' Κάθοδο των Δωριέων '' ή ‘’Εισβολή των Δωριέων’’ έχει  εκφρασθεί και η άποψη από τον † Κ. Παπαρρηγόπουλο (Ιστ. Ελλ. Έθν., τόμ. Α., σελ. 154, Εκδ. 1925), ότι δεν υπήρξε ποτέ².

   Σχετικά δε με τον αριθμό των δωρικών πόλεων δεν είχαν κατορθώσει οι  αρχαίοι ιστορικοί να συμφωνήσουν, αν ήταν τρεις ή έξι, ανάλογα με τις πηγές [(Θουκυδίδης, Α, 107. Ανδρών, GGrH 10 F 16a. Στράβων, X,4,6,C 47⁶. Διόδωρος ο Σικελός IV,67 ΚΑΙ  XI 79. ΚΌΝΩΝ,  FGrH 26 Fi, 27 Ψευδο- σκύλαξ, 62, Αέτιος Αριστείδης,  XXXIV Λοκρικά, μ 40 (:3 πόλεις). Πλίνιος NH IV, 28 (πέντε πόλεις), Πίνδαρος, Λυκόφρων, Αριστοφάνης (6 πόλεις). Οι σημειώσεις του Στεφάνου Βυζαντίου κάνουν λόγο άλλοτε για τρεις και άλλοτε για τέσσερις πόλεις στη Δωρίδα. Ο Πόμπιος Μελάς (11,3: στη Δωρίδα, Πίνδος και κοντά ο τόπος του Ερινεού].

   Το ζήτημα των αντίστοιχων ορίων των εκτάσεων αυτών των πόλεων και των ορίων της περιοχής, που σίγουρα ποικίλουν στη διάρκεια της Αρχαιότητας, παρέμενε μετέωρο λόγω κυρίως της περιορισμένης γνώσης γύρω από την ιστορική γεωγραφία των περιοχών της Λοκρίδος, Αιτωλίας και Οιταίας μέχρι το 1988. Τότε,  έγινε η ανακάλυψη τριών επιγραφών, στο σύγχρονο χωριό Παλαιοχώρι Δωριέων  (πρόκειται για τιμητικά διατάγματα), όπου αποτελούν οι επιγραφές αυτές και τα πρώτα έγγραφα γεωγραφικού εντοπισμού της πόλη των Δωριέων Κυτενίου ή Κυτινίου³.

   Προτού όμως προχωρήσουμε, με την πραγματεία μας, στην αναφορά για τη πόλη των Δωριέων Κυτίνιο, πρέπον είναι να αναφερθούμε πρώτα στο Ελληνικό αυτό φύλο των Δωριέων ιδρυτών αυτής της πόλεως.

  

 

¹ Περραιβία = χώρα της Θεσσαλίας αριστερά του Πηνειού μεταξύ Ολύμπου και Καμβουνίων

² Την άποψη αυτή του † Κ. Παπαρρηγόπουλου έρχονται να ενισχύσουν τα νεώτερα στοιχεία που χαρακτηρίζουν αρχαιολογικά την περίοδο αυτή. Και είναι ακριβώς αυτά τα αρχαιολογικά δεδομένα, που έκαναν τον μεν Μανόλη Ανδρόνικο ήδη από το 1971 να αποφανθεί ότι «οι Δωριείς στην αρχαιολογία δεν είναι παρά ένα φάντασμα», τον δε μεγάλο Βρετανό ελληνιστή John Chadwick λίγα χρόνια αργότερα (1976) να δηλώσει με έμφαση πως γλωσσολόγοι και αρχαιολόγοι από κοινού έθαψαν τους Δωριείς ως εισβολείς ή μετανάστες, αποδεικνύοντας την έλευσή τους ως ανυπόστατη. Φαίνεται, λοιπόν, ότι τόσο η κάθοδος των Δωριέων όσο και οι άλλες μετακινήσεις ελληνικών λαών, όπως τις παραδίδουν οι ιστορικές πηγές, δεν είναι παρά προσπάθειες των αρχαίων να εξηγήσουν την ύπαρξη διάφορων διαλέκτων. Ακόμα και οι οπαδοί της θεωρίας, για εισβολή, δυσκολεύονται να εξηγήσουν την έλλειψη ιχνών καταστροφής. Οι περισσότερες μυκηναϊκές θέσεις απλώς είχαν εγκαταλειφθεί, όπως μας αναφέρει ο Βερσάν Ντεσμπορό στο βιβλίο του «Οι τελευταίοι Μυκηναίοι και οι διάδοχοι τους» 1964. Και ο Φερνάν Μπροωντέλ στο βιβλίο του «Οι μνήμες της Μεσογείου 1998», περιλαμβάνει μία περιγραφή του  Ράις Κάρπεντερ, για τη Κάθοδο ή Εισβολή των ΔΩΡΙΕΩΝ, ότι ο 12^ος αιώνας π. Χ. ήταν ένας μεταβατικός αιώνας για τον αρχαίο κόσμο. Μία έντονη περίοδος ξηρασίας στις χώρες γύρω από τη Μεσόγειο, και μία εξέγερση των Μυκηναίων εναντίον των δεσποτικών αρχόντων τους,  απλά τον έκαναν καταστροφικό. Η Αμερικανίδα αρχαιολόγος Emily Vermeule επιγραμματικά επισημαίνει ότι, η διαδρομή των Δωριέων δεν επηρέασε περιοχές, οι οποίες όχι μόνον δεν κατακλύστηκαν από νεήλυδες (νέους ξένους), αλλά τουναντίον διατήρησαν επί μακρότατον τις μυκηναϊκές παραδόσεις και τις δια θαλάσσης επαφές τους με την Ανατολή. Τέτοιες περιοχές ήταν η Αθήνα, η Κρήτη, η ακτή της Ιωνίας.

³ Το Κυτένιο ή Κυτίνιο μόνο του ήταν άνευ λόγου και αξίας. Έγινε όμως ονομαστό, γιατί ελογίσθη ως η Μητρόπολη των Δωριέων. (Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. 1, σελ. 127 εκδ. Ελευθερουδάκη).