Σκηνές... δυόμισι χιλιάδων ετών

Ακολουθούμε τα χνάρια του Απόλλωνα και του Διονύσου και ανακαλύπτουμε τα αρχαία θέατρα της Στερεάς Ελλάδας, σε μια πολιτιστική διαδρομή που ξεκινά από την Ερέτρια και ολοκληρώνεται στους Δελφούς......

Αλλα είναι φημισμένα στα πέρατα του κόσμου, άλλα σχετικά άγνωστα και ξεχασμένα· και όλα τους βρίσκονται στο επίκεντρο μιας πολιτιστικής διαδρομής όπως τη σχεδίασε το Διάζωμα, ένα δραστήριο σωματείο που έχει στόχο την ανάδειξη και την «κοινωνικοποίηση» των σημαντικών αυτών μνημείων της αρχαιότητας. Πάνω στην ίδια διαδρομή, από την Εύβοια στη Βοιωτία και από εκεί στη Φωκίδα των Δελφών, περιπλανήθηκε ο Απόλλων σύμφωνα με τον Ομηρικό Υμνο (στίχοι 219-286). Αργότερα, «στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., [...] ο Διόνυσος έρχεται στο δελφικό ιερό για να εγκατασταθεί ως θεός ισότιμος με τον Απόλλωνα, ακολουθώντας τα βήματα που αιώνες πριν είχε διαβεί ο μεγαλύτερος αδελφός του», γράφει η αρχαιολόγος Ροζίνα Κολώνια στο βιβλίο του Διαζώματος «Αρχαία θέατρα της Στερεάς Ελλάδας».

Στην Ερέτρια

Ξεκινώντας από το αρχαίο θέατρο της Ερέτριας, παρατηρούμε ότι αυτό δεν στηρίζεται σε φυσικό λόφο, όπως συμβαίνει με την πλειονότητα των ελληνικών θεάτρων, αλλά σε τεχνητό ημικυκλικό ανάχωμα. Πολύ σπάνιο, επίσης, είναι το υπόγειο πέρασμα που συνέδεε το κτίριο της σκηνής με την ορχήστρα, χαρακτηριστικό ρωμαϊκών κυρίως θεάτρων. Η πρώτη οικοδομική του φάση ανάγεται στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., η δεύτερη γύρω στο 300 π.Χ. και η τρίτη και τελευταία ανακατασκευή του τοποθετείται στους ρωμαϊκούς χρόνους (μετά το 198 π.Χ.), όταν πιθανότατα, όπως τα περισσότερα αρχαιοελληνικά θέατρα, μετατράπηκε σε αρένα για κοσμικά θεάματα. Τα σημαντικά θρησκευτικά γεγονότα για την πόλη της αρχαίας Ερέτριας ήταν η γιορτή των Διονυσίων και η γιορτή των Αρτεμισίων.

Θηβαϊκό Καβείριο

Με τη φαντασία να ταξιδεύει στους ήχους αρχαίων διθυράμβων, δηλαδή ύμνων αφιερωμένων στον Διόνυσο, αναχωρούμε από την Ερέτρια και την Εύβοια με επόμενο προορισμό τη Θήβα, για να συναντήσουμε, σε λιγότερο από μία ώρα δρόμο, ένα άλλο άγνωστο σήμερα αρχαίο θέατρο. Εξω από τη σημερινή πόλη, ακολουθώντας χωματόδρομο, αριστερά του επαρχιακού δρόμου προς Λιβαδειά, φτάνουμε στο θέατρο - τελεστήριο του ιερού των Καβείρων, ένα χώρο που έχει περάσει αιώνες μοναξιάς. Μια καλή αφορμή για να ανατρέξει ο φιλομαθής ταξιδιώτης σε βιβλία και να διαβάσει για την αρχαία μυστηριακή λατρεία των Καβείρων. Στο δικό μας ταξίδι, τη σκηνή του ζωντάνεψε για λίγο η απαγγελία του Λάμπρου Τσάγκα και ο μυσταγωγικός σχεδόν ήχος από το σαξόφωνο του Θεόδωρου Κερκέζου.

Ο μυθικός Ελικώνας 

Βρισκόμαστε ήδη στους πρόποδες του Ελικώνα, του μυθικού βουνού των 9 μουσών. Η σκηνή και το προσκήνιο άλλου ενός θεάτρου στην Κοιλάδα των Μουσών βγήκαν κάποια στιγμή στην επιφάνεια, αλλά έχουν πλέον επιχωθεί. Ολο το βουνό, όμως, παραμένει φιλόξενος προορισμός. Ειδικά τώρα το φθινόπωρο ξεχωρίζει η ανατολική του πλευρά, γεμάτη δάση βελανιδιάς που ρίχνουν τα φύλλα τους.

Κοντινότερη πρώτη στάση, στο αλώβητο από τον τουρισμό χωριό της Ευαγγελίστριας. Από εκεί, η εσωτερική διαδρομή προς Αγία Αννα (ή Κούκουρα) θα δικαιώσει κάθε παθιασμένο φυσιολάτρη έτοιμο να κινηθεί, εν μέρει, σε ερημικούς χωματόδρομους ανάμεσα σε δάση δρυός. Στη συνέχεια, οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι του Κεντρικού Ελικώνα κάνουν την εξερεύνηση εύκολη και ανάλογα με τη διάθεση και τον καιρό μπορούμε μόλις σε μισή ώρα να βρεθούμε σε παραλίες και γραφικά λιμανάκια του Κορινθιακού, όπως ο Αη Γιάννης, ή μέσα στα έλατα, όπως στην Αρβανίτσα. Οι ταβέρνες του υπόσχονται ποιοτική κρεατοφαγία και οι ξενώνες του διανυκτέρευση στην απόλυτη ησυχία και στον καθαρό αέρα του βουνού.

Από τον Ορχομενό στη Χαιρώνεια 

Οι πρόποδες του Ελικώνα αγγίζουν την εύφορη πεδιάδα της Κωπαΐδας (δημιουργήθηκε με την αποξήρανση της ομώνυμης λίμνης μεταξύ 1880 και 1930), που μεσολαβεί ανάμεσα στο βουνό και τον Ορχομενό. Τοελληνιστικό θέατρο του Ορχομενού είναι άλλη μία σημαντική στάση στη βοιωτική αρχαιότητα και στον 4ο αι. π.Χ. Το θέατρο αυτό μαζί με τονΘησαυρό του Μινύου (τον θολωτό τάφο του 13ου αιώνα π.Χ.) και τονβυζαντινό ναό της Παναγιάς της Σκριπούς (873-874 μ.Χ.) δημιουργούν ένα πολύ ενδιαφέρον σήμερα αρχαιολογικό πάρκο. Το οποίο, μάλιστα, ζωντανεύει κάθε Κυριακή και σ’ όλες τις γιορτές, καθώς η Παναγιά η Σκριπού είναι ο ενοριακός ναός της ομώνυμης συνοικίας και λειτουργεί κανονικότατα. Ορχομενός και Θήβα υπήρξαν δύο από τα σημαντικότερα κέντρα στη Βοιωτία από την προϊστορική ακόμα εποχή και ο συνεχής μεταξύ τους ανταγωνισμός για κυριαρχία καταγράφεται σε όλη τη διάρκεια των αρχαίων χρόνων.

Σε απόσταση ενός τετάρτου από εδώ συναντάμε το αρχαίο θέατρο της Χαιρώνειας. Σμιλευμένο εξ αρχής πάνω στο βράχο, με τη φθορά του χρόνου αλλά πάντα με το ίδιο υλικό, το θέατρο γίνεται ένα με την πετρώδη πλαγιά του λόφου και τα τείχη πιο πάνω, ενώ το κάτω διάζωμα βρίσκεται ακόμα θαμμένο περιμένοντας μελλοντικές ανασκαφές. Πολύ κοντά, πάνω στον κεντρικό δρόμο, αδύνατον να περάσει απαρατήρητος ο επιβλητικός Λέων της Χαιρώνειας. Το μαρμάρινο λιοντάρι έχει στηθεί πάνω από την περιοχή ταφής των στρατιωτών του Ιερού Λόχου, που έπεσαν ένας προς έναν στη μάχη του 338 π.Χ.

Δελφοί, ο ομφαλός της γης

Το οδοιπορικό συνεχίζεται στη σκιά του Παρνασσού πλέον, με επόμενο προορισμό τους Δελφούς και τη Φωκίδα. Φτάνοντας, επιβάλλεται μια στάση στην Κασταλία Πηγή. Το νερό της έρχεται μέσα από τους επιβλητικούς βράχους των Φαιδριάδων και σύμφωνα με την αρχαία παράδοση χαρίζει έμπνευση σε όποιον το δοκιμάσει.

Ως έναν «πετρώδη θεατροειδή χώρο» είχε περιγράψει ο Στράβωνας το τοπίο των Δελφών, «το μεγάλο αμφιθέατρο των Φαιδριάδων» συμπλήρωνε εκατονταετίες αργότερα ο σημαντικός Γάλλος αρχαιολόγος Τheophile Homolle. Ποίηση, μουσική, θεατρικοί αγώνες και θρησκευτικές γιορτές έχουν ποτίσει στο πέρασμα των αιώνων την αριστοτεχνικά σμιλευμένη αυτή πλαγιά του Παρνασσού. Το αρχαίο θέατρο των Δελφών βρίσκεται μέσα στο Ιερό του Πυθίου Απόλλωνος και φυσικά ήταν συνδεδεμένο με τη λατρεία του θεού. Αρχικά χτίστηκε με ντόπιο ασβεστόλιθο τον 4ο αι. π.Χ., αλλά η σημερινή του μορφή ανάγεται στον 1ο αι. μ.Χ.

Στόχος του Διαζώματος και του προέδρου του, Σταύρου Μπένου, είναι μέσα από την αποκατάστασή του το θέατρο να ξαναζωντανέψει, να φιλοξενήσει και πάλι θεατρικά δρώμενα. Οι Δελφοί είναι αστείρευτοι, ένας τόπος που αξίζει να επιστρέφουμε ξανά και ξανά, όλες τις εποχές του χρόνου. Μπορεί να κατακλύζονται από τουρίστες κυρίως τα καλοκαίρια, αλλά το φθινόπωρο και η άνοιξη είναι οι καλύτερες εποχές για να περπατήσουμε με τις ώρες σε αρχαίες οδούς. Ακόμη και για πεζοπορία σε μονοπάτια όπως αυτό που ξεκινά από το χωριό των Δελφών και απαιτεί 4 με 5 ώρες για να καταλήξει στο Σπήλαιο του Κωρύκειου Αντρου.

Πως πάμε

Ξεκινώντας οδικώς από Αθήνα, περίπου σε μισή ώρα φτάνεις στον Ωρωπό για να περάσεις με φέρι στην Ερέτρια. Συνεχίζοντας από εκεί, μέσω Χαλκίδας, η Θήβα απέχει σχεδόν μία ώρα και άλλη μία ώρα είναι η διαδρομή μέχρι τον Ορχομενό και τη Χαιρώνεια. Ο Ελικώνας στέκει στα αριστερά του επαρχιακού αυτού δρόμου και τα περισσότερα χωριά του είναι προσβάσιμα σε 10 με 20 λεπτά. Τέλος, λιγότερο από μία ώρα χωρίζει τον Ορχομενό από τους Δελφούς.

kathimerini.gr