3 Σεπτέμβρη 1843 : Το κίνημα για το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα

• Ο έφιππος Δ. Καλλέργης ενώπιον των ανακτόρων (Συλλογή Λ. Ευταξία)

Πριν 168 χρόνια μπήκαν οι βάσεις για το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας με το κίνημα της 3ης Σεπτέμβρη κατά του βασιλιά Όθωνα. ....
Δεκατέσσερα χρόνια μετά την ανεξαρτησία, οι συνθήκες για την κατάργηση της "ελέω θεού μοναρχία" και την εγκαθίδρυση ενός ορθολογικότερου πολιτεύματος στο οποίο ο βασιλιάς θα λογοδοτούσε σε ένα βαθμό, έμοιαζε να είχαν ωριμάσει. 

Η προοπτική θέσπισης Συντάγματος στη νεόκοπη Ελληνική Δημοκρατία συζητούνταν από τα φιλελεύθερα στοιχεία του Αγγλικού και Γαλλικού Κόμματος κι αποτελούσε επίσης αίτημα των παραγκωνισμένων από τον Όθωνα πρόκριτοι κι αγωνιστές του '21 που ανήκαν κυρίως στο Ρωσικό Κόμμα και ήθελαν να παρέμβουν εκ νέου στα πράγματα. Η ιδέα του Συντάγματος ακουγόταν θελκτική και στο λαό, ακόμα κι αν δεν ήξερε στην πλειοψηφία του ακριβώς τί σήμαινε αλλά πίστευε ότι ήταν το αναγκαίο μέσο για να λυθούν τα οξυμένα προβλήματά του.

Την ίδια εποχή, η Ελλάδα βρισκόταν και τότε υπό τη δαμόκλειο σπάθη των πιστωτών της. Σε αδυναμία να εκπληρώσει τις δανειακές της υποχρεώσεις,  οι πιστωτές της είχαν επιβάλει μια δυσβάστακτη οικονομική συμφωνία που περιλάμβανε μείωση των κρατικών δαπανών, περικοπές μισθών και απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, αθρόες αποστρατεύσεις αξιωματικών (όχι όμως και των Βαυαρών) και κλείσιμο πρεσβειών. Η δυσαρέσκεια προς το Παλάτι μεγάλωνε κι ο Όθωνας φαινόταν να μην ελέγχει την κατάσταση.

Υπό αυτές τις συνθήκες, οργανώθηκε η στάση από αξιωματούχους του κράτους και στρατιωτικούς, τα ξημερώματα της 3ης Σεπτέμβρη 1843. Η Φρουρά των Αθηνών, που στρατοπέδευε στο Μοναστηράκι, στασίασε και με αρχηγό τον Δημήτριο Καλλέργη παρατάχθηκε στην πλατεία μπροστά στα Ανάκτορα (το κτίριο της σημερινής Βουλής). Την ίδια ώρα, πλήθος κόσμου με επικεφαλής τον Ιωάννη Μακρυγιάννη κατέφθασε μπροστά από τα ανάκτορα, φωνάζοντας «Ζήτω το Σύνταγμα». Μετά από πολύωρες συζητήσεις και διαβουλεύσεις του Όθωνα, ο βασιλιάς αποδέχτηκε τα αιτήματα των στασιαστών κι υπέγραψε τα αναγκαία διατάγματα για τη σύγκληση Εθνοσυνέλευσης. 

Στη συνέχεια διόρισε πρωθυπουργό τον αρχηγό του Ρωσικού Κόμματος, Ανδρέα Μεταξά, ενώ μέλη του κινήματος τον πλαισίωσαν στα βασικά υπουργεία. Το κίνημα, που ήταν αναίμακτο, έληξε το μεσημέρι της ίδιας μέρας όταν το συγκεντρωμένο πλήθος διαλύθηκε και οι στρατιώτες επέστρεψαν στη βάση τους στο Μοναστηράκι. 

Η Εθνοσυνέλευση συγκροτήθηκε με εκλεγμένους εκπροσώπους από κάθε περιοχή του Βασιλείου και συνεδρίαζε από τον Νοέμβριο του 1843 έως τον Μάρτιο του 1844. Το Σύνταγμα που ψηφίστηκε, το πρώτο της νέας Ελληνικής Δημοκρατίας αλλά ιδιαίτερα συντηρητικό, δημοσιεύθηκε στις 18 Μαρτίου του 1844.

koutipandoras.gr