Αποκαλυπτήρια Μνημείου εκτελεσθέντων στην Επτάλοφο

Το Ολοκαύτωμα της Αγόριανης, 8 Οκτωβρίου 1943

Της Δρ. Βασιλικής Λάζου

Διδάσκουσας Τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ

Πρόεδρου των Φίλων Μουσείου Εθνικής Αντίστασης και Σύγχρονης Ιστορίας Ρούμελης....

Συμπληρώνονται φέτος 80 χρόνια από το ολοκαύτωμα της Επταλόφου /  Αγόριανης Παρνασσού. Ήταν 8 Οκτωβρίου 1943 όταν ναζιστικές γερμανικές δυνάμεις έβαλαν φωτιά στο χωριό. Όσοι κάτοικοι δεν πρόλαβαν να φύγουν προς το βουνό, συνολικά 17 άτομα, δολοφονήθηκαν βάναυσα και 146 από τα 184 σπίτια κάηκαν ολοσχερώς μαζί με την οικοσκευή και τις αποθηκευμένες σοδειές του καλοκαιριού.  

Είχε προηγηθεί μία ημέρα πριν ο εμπρησμός και η καταστροφή της Κάτω Αγόριανης (Λιλαίας). Αφορμή για αυτά τα εγκλήματα πολέμου εναντίον του άμαχου πληθυσμού ήταν η κατάρριψη ενός αμερικανικού βομβαρδιστικού κοντά στην Αγόριανη από γερμανικά αεροπλάνα στις 6 Οκτωβρίου. Το πλήρωμα του διασώθηκε, πλην ενός, πέφτοντας με αλεξίπτωτα και φυγαδεύτηκε από τους κατοίκους ενώ Γερμανοί από την Πολύδροσο και τη Λιλαία κινήθηκαν προς την Επτάλοφο για να αιχμαλωτίσουν τους αλεξιπτωτιστές, βάζοντας  εναντίον τους με πολυβόλα.

Στην περιοχή έπευσαν μονάδες του τοπικού εφεδρικού ΕΛΑΣ, οι οποίες ανέκοψαν την πορεία των Γερμανών στη θέση Βρυζοράχη – Όχτος, στο δρόμο Λιλαία – Επτάλοφος, προκαλώντας τους 7 απώλειες. Να σημειωθεί ότι η Επτάλοφος, όπως και πολλά ορεινά χωριά της πατρίδας μας, αποτελούσαν κέντρα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Εδώ είχε συγκροτηθεί μια από τις πρώτες ένοπλες ομάδες του ΕΛΑΣ, υπό τον Δημήτριο Δημητρίου – καπετάν Νικηφόρο, η 8η ομάδα Παρνασσού, η οποία μετεξελίχθηκε σε αρχηγείο με αξιόμαχους αντάρτες από τα γύρω χωριά. 

Μετά τη μάχη της 7ης Οκτωβρίου οι κατακτητές ξέσπασαν στον άμαχο πληθυσμό την αδυναμία τους να εντοπίσουν και να εξουδετερώσουν τους αντάρτες.  Ανήμποροι γέροντες, γυναίκες, αβάπτιστα νήπια και παιδιά ήταν ανάμεσα στα θύματά τους. Από μια και μόνη οικογένεια δολοφονήθηκαν 7 άτομα.  Στο ηρώο που εγκαινιάζουμε σήμερα είναι γραμμένα τα ονόματά τους μαζί με τους πεσόντες στον πόλεμο του 1940 έτσι ώστε να μνημονεύουμε ες αεί η θυσία τους στον βωμό της λευτεριάς. Γιατί, αν κάτι μας διδάσκει η Ιστορία, είναι ότι οι αγώνες για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της πατρίδας μας είναι υπόθεση ολόκληρης της κοινωνίας.

Είναι οι:

• Αικατερίνη Ν. Βελέντζα (Κιρκάσαινα)

• Μαρία Π. Καραπανάγου

• Πανάγου Ι. Μούκα (γιαγιά)

• Μαρία Αλεξ. Μούκα (μάνα-σύζυγος)

• Αφροδίτη Αλ. Μούκα (κόρη 17 χρονών)

• Δημήτριος Αλ. Μούκας (γιος)

• Αναστάσιος Αλ. Μούκας(γιος)

• Παναγιώτης Αλ. Μούκας(γιος)

• αβάπτιστο – Αλ. Μούκα (κόρη)

• Ανδρέας Δ. Τούντας (Μπάφας)

• Ευθυμία Μπαΐρα

• Ιωάννης Λάζος

• Ασήμω Αλεξ. Λιάπη (Ζαζάναινα)

• Ουρανία Ανδρ. Κούτρη

• Αθανάσιος I. Koφίνης

• Μαρία Αθαν. Κοφίνη (σύζυγος)

• Ανδρέας Ευθ. Λάζος (Ανδρίτσος)

Η καταστροφή της Επταλόφου εντάσσεται σε μια μακρά λίστα ναζιστικών εγκλημάτων. Τα εκτεταμένα συλλογικά μέτρα καταστολής και βίας έχουν τη ρίζα τους στη «λογική» της ναζιστικής φυλετικής θεωρίας και την προσπάθεια καθυπόταξης των πληθυσμών των κατεχόμενων χωρών στην εξουσία του Άξονα.  Στο πλαίσιο του διεξαγόμενου «ολοκληρωτικού πολέμου» κάθε έννοια ανθρωπίνου δικαίου παραμερίστηκε με ύψιστο στόχο την εξοικονόμηση πολύτιμου γερμανικού αίματος.

Ιδιαίτερα ύστερα από την ιταλική συνθηκολόγηση, τον Σεπτέμβριο 1943, οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν την έκταση του αντάρτικου κινήµατος, το οποίο ως τότε σταθερά υποτιµούσαν. Να σημειωθεί ότι οι αντάρτες του ΕΛΑΣ είχαν ενισχυθεί με αξιόλογο βαρύ ιταλικό οπλισμό. Εδώ στην περιοχή μας ύστερα από την μάχη της Αράχωβας στις 9-10 Σεπτεμβρίου 1943 και τον αφοπλισμό της ιταλικής φρουράς. Ακολουθωντας μία σαφώς πιο ενεργή αντιανταρτική πολιτική από τους πρώην συμμαχους τους προσπάθησαν µε συντεταγµένο τρόπο να συντρίψουν την ένοπλη Αντίσταση και να υποτάξουν την ήδη σχηµατισµένη περιοχή της Ελεύθερης Ελλάδας.   Να σημειωθεί ότι συνολικά 17 μεραρχίες του γερμανικού στρατού και ποικίλα ξβοηθητικά σώματα απασχολούνταν στη Βαλκανική Χερσόνησο, εκτός από το στρατό της Βουλγαρίας και των φιλοαξονικών δυνάμεων.

Στόχοι των γερμανικών επιχειρήσεων ήταν να καταστραφούν οι βάσεις εξόρμησης των ένοπλων αντάρτικων ομαδων στον κεντρικό κορμό της Πίνδου και τη Νότια Ελλάδα, να διατηρηθεί ο έλεγχος των κεντρικών οδικών αξόνων,  και του σιδηροδρομικού δικτύου καθώς και να καταστροφεί μεθοδικά η υλική, παραγωγική βάση που στήριζε οικονομικά το αντάρτικο. Η αποκοπή του αντάρτικου από τις βάσεις του και η διακοπή της υποστήριξής του από τους αγροτικούς πληθυσµούς θα µείωνε την παραγωγή της υπαίθρου και θα έκανε αδύνατη, αν όχι ανεπιθύµητη, την υποστήριξη της ένοπλης Αντίστασης. Η καταστροφή συµπεριλάµβανε τις σοδειές, τα ζώα, τα σπίτια και τις αποθήκες των χωρικών, ακόµη και τα εργαλεία τους.   

Παράλληλα με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των ένοπλων αντάρτικων σωμάτων οι Γερμανοί προέβησαν σε εγκλήματα εναντίον του άμαχου πληθυσμού για να αποτρέψουν την ενεργή ή παθητική στήριξη που παρείχε στις ένοπλες ομάδες. Εφαρμόζοντας το δόγμα της συλλογικής ευθύνης των κατοίκων μιας περιοχής όπου δρούσαν αντάρτες, ο γερμανικός στρατός δεν έκανε κανένα διαχωρισμό ανάμεσα σε ένοπλους και άοπλους, αλλά στοχοποιούσε το σύνολο του πληθυσμού.  

Παρόλο που δεν επιτεύχθηκε η ολοκληρωτική καταστροφή του ΕΛΑΣ, έκδοση της Εθνικής Αλληλεγγύης του 1945 κατέγραφε 1.700 καμένα χωριά, 165.871 καµένα σπίτια και 584.706 άστεγους χωρίς να υπολογίζονται όσοι έχασαν τα σπίτια τους σε βοµβαρδισµούς, που αθροιζόµενοι ανέβαζαν τα θύµατα στο ένα εκατοµµύριο.  Δημιουργήθηκαν προβλήµατα τροφοδοσίας του ΕΛΑΣ αλλά και των «πυρόπληκτων» χωριών πολλοί κάτοικοι των οποίων   αναγκάστηκαν να µετακινηθούν προς τις εξαρτώµενες από τη διεθνή βοήθεια πλησιέστερες πόλεις.

 Τα φρικώδη ναζιστικά εγκλήματα στην Επτάλοφο, τη Λιλαία,   το Δίστομο, το Κομμένο, τα Καλάβρυτα, τον Χορτιάτη, τη Βιάννο από άκρη σε άκρη της Ελλάδας δεν έχουν βρει ως σήμερα δικαίωση. Η Γερμανία, 78 χρόνια μετά την συντριπτική της ήττα στο Β ΠΠ , δεν έχει υπογράψει συνθήκη ειρήνης με την Ελλάδα. Ακόμη παραμένουν αδικαίωτες οι απαράγραπτες γερμανικές οφειλές προς τη χώρα μας, ζήτημα νομικό αλλά και πολιτικό. Ο κύκλος αδικίας και αίματος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ακόμη παραμένει ανοιχτός.  Ουδέποτε αποδόθηκε δικαιοσύνη από τη συντεταγμένη πολιτεία, στο πλαίσιο του ποινικού μηχανισμού, αλλά και από την πολιτική δικαιοσύνη για τις μαζικές θηριωδίες.

Και όσο δεν αποδίδεται δικαιοσύνη, όσο δεν τιμωρούνται οι θύτες και δεν αποζημιώνονται τα θύματα, ανοίγει ο δρόμος για την επανάληψη αυτών των εγκλημάτων.

Σήμερα καλούμαστε να αγωνιστούμε ενάντια στη λήθη και τη παραχάραξη της Ιστορίας. Καλούμαστε να υπερασπιστούμε την κληρονομιά της Εθνικής και Ευρωπαϊκής Λαϊκής Αντίστασης απέναντι στον ναζισμό – φασισμό. Και τούτος εδώ ο τόπος έχει πολλά προσφέρει και πολλά να αναδείξει.

 Με καθήκον τη διαφύλαξη της Ιστορίας από την παραχάραξή της και την απόδοση Δικαιοσύνης στον ελληνικό λαό για την μεγαλειώδη Αντίσταση και την ανείπωτη θυσία του παραμένουμε στις επάλξεις. ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΜΝΗΜΗ & ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ & ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ συνεχίζεται. Και είναι ένας αγώνας όχι μόνο για το ιστορικό μας παρελθόν αλλά ένας αγώνας για το παρόν και το μέλλον. Είναι ένας αγώνας που αποτελεί γέφυρα πραγματικής Φιλίας, Ειρήνης και Δημοκρατίας μεταξύ των Λαών.

Και το οφείλουμε να είμαστε όλοι ενεργά παρόντες.