Νότα Κυμοθόη "Καρεκλοκένταυροι ιστορικών αρχείων"

Κάποιοι καρεκλοκένταυροι "κλεπτοσυλλέκτες" αρχαίων και αρχείων, χρησιμοποιώντας τις στενές σχέσεις με τους ομοίους τους, μέσα στον Ο.Τ.Α., με "βίαιους" τρόπους, σχεδόν φασιστικούς, ποδοπατώντας τον αρχαίο ελληνικό πλούτο της χώρας Ελλάδας, δεν θέλουν ν΄αλλάξουν. .....

Πολλά γεγονότα, μου θυμίζουν αυτά όπου έλεγε ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι, σε μια άλλη παλιά εποχή. Αν λοιπόν σήμερα το 2017, κάποιοι ονειροπολούν το "παρελθόν" και δεν επιθυμούν να κατανοήσουν τις αλλαγές, για τις οποίες ευθύνονται και οι ίδιοι, διότι δικό τους όραμα πραγματοποιείται στην εποχή μας, ειλικρινά δεν τους κατανοώ. Πως είναι δυνατόν κάποιος να ζει παθητικά ονειροπολώντας το παρελθόν; Ζει σήμερα και φτύνει το παρόν, ενώ επιθυμεί να είναι το παρόν, όπως το χθες στο οποίο ο ίδιος ζούσε; Η ζωή προχωράει και δεν δύναμαι να κατανοήσω κάποιους, τους οποίους ενώ καλά γνωρίζει ο κόσμος, να επιθυμούν να μπερδεύουν τα γεγονότα, για εντυπωσιασμό. Τα "πάντα ρει" όπως δίδασκε ο Ηράκλειτος, γιατί η ζωή προχωράει και δεν είναι στάσιμη. Όμως, όταν κάποιοι προσπαθούν με νύχια και με δόντια, να στρέψουν την κοινή γνώμη μιας τοπικής κοινωνίας έτσι όπως τους βολεύει, διαστρεβλώνοντας την αλήθεια, εκείνοι που γνωρίζουν την όλη "αλήθεια", δεν θα μείνουν παθητικοί. Γιατί, αν σε μια παλιότερη εποχή, κάποιοι γραφειοκράτες έστελναν στα ξερονήσια τους ανθρώπους της τέχνης και του πολιτισμού, δηλαδή τα καθαρά μυαλά, πως συμβαίνει σήμερα, το ίδιο; Όταν λοιπόν, σ΄ έναν μικρό τόπο, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι, δημιουργούν τέχνη, και γνωρίζουν ιστορία, πως είναι δυνατόν, να εξευτελίζονται από κάποιους "καρεκλοκένταυρους" , οι οποίοι με βίαιο τρόπο μέσα στον Ο.Τ.Α., δημιούργησαν μαι σειρά εγκλημάτων, μόνο και μόνο για να χειρίζονται αυτοί και μόνον αυτοί τα "ιστορικά αρχεία"; Αυτοί είναι σκόρπιοι νομίζετε; Δεν είναι! Ολόκληρη πλεκτάνη έχουν στημένη, σαν της αράχνης τον ιστό. Γιατί, όταν κάποιοι με βία προσπαθούν να σπρώξουν στην αφωνία, συγγραφείς, εξευτελλίζοντάς τους, με ανεργία, με έλλειψη αναγκαίων αγαθών, με διωγμούς, με απομόνωση, με επιθέσεις κι απειλές, έχουν λόγους συμφέροντος. Αλλά, ο ευσυνείδητος συγγραφέας, που πασχίζει για την πρόοδο και χειραφέτηση μιας κοινωνίας συνειδητής για γνώση, δεν μπλοκάρεται από ασυνείδητους φασίστες. Γιατί ο πολιτισμός κάθε εποχής, αν δεν είναι πρόοδος, δεν δημιουργεί τίποτα, όταν ανακυκλώνει τα παλιά, χαϊδεύοντας τ΄αυτιά των συντοπιτών του για ν΄αρέσει. Η δράση στον πολιτισμό, δεν είναι να γρατζουνάει ο κάθε ένας μια κιθάρα, ένα βιολί ή να χαράσσει στο χώμα σχήματα, όπως οι κότες ή να τραγουδάει τα ίδια και τα ίδια, για να ευχαριστιούνται οι κολλημένοι στο χθες. Το χθες είναι σκαλοπάτι για το μέλλον μας. Αλλά, για να υπάρχει μέλλον, τα ιστορικά αρχεία ενός τόπου, δεν μπορεί να τα διαχειρίζεται αυτός, ο οποίος ταυτίζεται με το "κατεστημένο" παρελθόν της όλης καταστροφής των ανοιχτόμυαλων ανθρώπων του πολιτισμού. Αν δηλαδή ο Ρήγας Φεραίος, δολοφονήθηκε μαζί με τους συντρόφους του, γιατί προδόθηκε από ανθρώπους επισκόπους της εποχής του ή κολλητούς του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε'  και κάποιοι θέλουν να εξαφανίσουν τα αρχεία, αφού η ίδια ομάδα τα διαχειρίζεται, δεν είναι εύκολο να τα εξαφανίσει; Αν μέσα σε ένα δημοτικό διαμέρισμα ή μια κοινότητα, υπάρχουν ιστορικά αρχεία, στα οποία απαγόρεψαν (αυτό συνέβει σε εμένα εσκεμμένα) ή απαγορεύουν να έχουν πρόσβαση άνθρωποι της ιστορικής έρευνας, διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων, υπάρχει κακόβουλη πρόθεση, ναι ή όχι;  Επειδή οι ερωτήσεις είναι αναπάντητες, αναρτώ μια ωραία ανάλυση του συντοπίτη μου Πάνου Σκουρουλιάκου στην Αυγή, για το πρόσωπο του επαναστάτη Ανατόλι Λουνατσάρσκι, την οποία βρήκα ενδιαφέρουσα.

Θα επανέλθω, γιατί το θέμα μου, έχει σχέση με τη Φθιώτιδα! Νότα Κυμοθόη (Λογοτέχνης- Ζωγράφος-ερευνήτρια σε θέματα πολιτισμού και ιστορίας)

{Του Πάνου Σκουρολιάκου*"Ο επαναστάτης Ανατόλι Λουνατσάρσκι"

 Ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι (1875 - 1933) ήταν ένα από τα λίγα πρόσωπα στην παγκόσμια ιστορία του πολιτισμού που επηρέασαν καθοριστικά τις τέχνες και τα γράμματα. Όχι μέσω του προσωπικού του έργου, αλλά διά των απόψεων και αποφάσεών του.

Επαναστάτης από τα νεανικά του χρόνια, εντάσσεται στην παράνομη οργάνωση των μαθητών στο Κίεβο το 1890. Έως ότου συμμετάσχει στην επανάσταση του 1905 και μετά του 1917, είχε προλάβει να αποκτήσει σπουδαία μόρφωση. Σπούδασε στη Ζυρίχη Φιλοσοφία και Φυσικές Επιστήμες, ενώ μιλούσε πολλές σύγχρονες και δύο αρχαίες γλώσσες. Ήταν πολύ κοντά στον Λένιν, με τον οποίο είχε και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις. Ενδιαφέρον έχει η στάση των δύο ανδρών απέναντι στη λειτουργία των σοσιαλιστικών ιδεών, για τις οποίες ο Λουνατσάρσκι πίστευε πως, αν μετατραπούν σε ένα είδος νέας θρησκείας, τότε θα ήταν πιο εύληπτες από τις λαϊκές μάζες. Με το έργο του «Υλισμός και Εμπειριοκρατισμός» ο Λένιν άσκησε πολεμική κριτική στις απόψεις αυτές του συντρόφου του.

Με την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης ο Λουνατσάρσκι έμελλε να γίνει ο πρώτος κομισάριος της Παιδείας και να ασκεί αποφασιστική επιρροή μέσω της καθοδήγησής του στην Παιδεία και τον πολιτισμό. Ο Λένιν, που η επαναστατική του δράση δεν του επέτρεψε να εντρυφήσει ιδιαίτερα σε θέματα τέχνης και πολιτισμού, τον εμπιστευόταν απόλυτα. Μια από τις ιστορίες που καταγράφονται για τη σχέση του ηγέτη της επανάστασης με την τέχνη είναι η εξής: Σε μια έκθεση σχεδίων για μνημεία που θα αντικαθιστούσαν τα κατεστραμμένα αγάλματα και μνημεία της τσαρικής περιόδου ο Λένιν εξέταζε προσεκτικά τα σχέδια, αλλά κανένα δεν του άρεσε. Φτάνοντας σε ένα μνημείο φουτουριστικής τέχνης, έδειχνε εντελώς αμήχανος. Όταν του ζήτησαν την άποψή του, είπε «δεν καταλαβαίνω τίποτε, ρωτήστε τον Λουνατσάρσκι».

Αναλαμβάνοντας λοιπόν ως κομισάριος ο άνθρωπος που είχε την ευθύνη των ζητημάτων πολιτισμού δεν είχε μπροστά του ένα καθαρό πεδίο δράσης. Οι αντιπαραθέσεις και διαμάχες για τη λειτουργία του πολιτισμού όσον αφορά τη διαπαιδαγώγηση του εργαζόμενου λαού συμπεριλάμβαναν δυνατούς παίκτες. Εκτός από τον Λένιν, είχε να αντιμετωπίσει μεγέθη όπως αυτά των Τρότσκι, Μπουχάριν, Κολοντάι, Μέγιερχολτ, Μαγιακόφσκι και άλλων πολλών και σημαντικών. Κατάφερε όμως ως αγκιτάτορας να σταθεί στην κορυφή και με το θεωρητικό του έργο και με την απαράμιλλη ρητορική του δεινότητα και να παραμείνει ο αδιαμφισβήτητος καθοδηγητής σε θέματα τέχνης και πολιτισμού.

Οι σπουδές του Λουνατσάρσκι και η βαθιά γνώση του γύρω από τον πολιτισμό και την ιστορία του τού έδωσαν τη δύναμη εκείνα τα πρώτα χρόνια του σοβιετικού κράτους να δράσει θετικά και να βάλει τις βάσεις για έναν πραγματικά ουμανιστικό πολιτισμό, με σεβασμό στο παρελθόν και αισιοδοξία για το μέλλον. Ο ίδιος συνέκρινε την αποστολή της σοσιαλιστικής πολιτιστικής δραστηριότητας με την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό.

Σε αυτόν οφείλεται η διατήρηση και η απρόσκοπτη λειτουργία του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας και άλλων «αυτοκρατορικών» θεάτρων. Επιχειρώντας να συνδυάσει ό,τι καλό δημιουργήθηκε κατά το παρελθόν με το νέο και τις σύγχρονες επαναστατικές απαιτήσεις, δημιουργεί τα νέα σοβιετικά θέατρα που εμφανίστηκαν μαζικά σε όλη τη σοβιετική επικράτεια. Κρατώντας ως ευαγγέλιο την αισθητική κίνηση του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, υποστηρίζει ταυτόχρονα και κάποια μετεπαναστατικά προοδευτικά πειραματικά κινήματα.

Διακηρύσσει πως το προλεταριάτο πρέπει να ασχοληθεί με την πολιτιστική επανάσταση. Επικαλείται γι' αυτήν τη θέση του τον ίδιο τον Λένιν, που επέμενε πως, αν η δουλειά οικοδόμησης του σοσιαλισμού δεν οδηγεί στην αλλαγή του ίδιου του ανθρώπου, τότε χάνει τον σκοπό και τη σημασία της. Ο Λουνατσάρσκι δεν θέλει τον νέο σοβιετικό πολίτη παθητικό αποδέκτη της νέας τέχνης. Πασχίζει να δημιουργήσει συνειδητούς υποστηρικτές της συντελούμενης πολιτιστικής δραστηριότητας που συμβάλλει στην πρόοδο και τη χειραφέτηση της κοινωνίας.

Ήταν άλλωστε η εποχή του Λένιν. Μετά από αυτόν και μετά τον Λουνατσάρσκι και πολλούς ακόμα, το όνειρο συρρικνώθηκε για να χωρέσει σε στενές κομματικές αποφάσεις γραφειοκρατών που διαδέχθηκαν τους επαναστάτες. Ήταν οι γραφειοκράτες εκείνοι που εξευτέλιζαν σκηνοθέτες σαν τον Πουντόβκιν, που οδηγούσαν στην αυτοκτονία ποιητές σαν τον Μαγιακόφσκι και στην αφωνία θεατρικούς συγγραφείς σαν τον Μπουλγκάκοφ.

Ο Λουνατσάρσκι, πέρα από τις επιστημονικές του περγαμηνές, είχε και άλλες, που τις απέκτησε στο καμίνι της επανάστασης, στις εξορίες και τις φυλακίσεις. Πεθαίνοντας τάφηκε στο Τείχος του Κρεμλίνου, στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας.

 * Μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ, βουλευτής στην Περιφέρεια Αττικής}

Nota Kimothoi <kimothoinota@gmail.com>