ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΑ ΙΑΤΡΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Παρουσιάζει: ο Βίκτωρ Σαμπώ

Με αφορμή την μετεγκατάσταση της Εθνικής μας Βιβλιοθήκης στο Ίδρυμα Νιάρχου στο Φάληρο και την αναμενόμενη ανάδειξη όλου του πλούτου που κρύβει, ας πάρουμε μια μικρή γεύση από το… περιεχόμενό της,σε ένα εξειδικευμένο ρεπορτάζ του Κ.Γεννιώτη για την «ΕΣΤΙΑ» (1936)......

«Εις την Εθνικήν Βιβλιοθήκην επήρα θέσιν μεταξύ των μελετητών των χειρογράφων. Ευρισκόμην εις ένα κόσμον πολύ διαφορετικόν από το κοινόν το οποίον φυλλομετρά τα έντυπα κείμενα. Αν τούτο αποτελείται από αναγνώστας οι οποίοι επιδιώκουν απλώς να πλουτίσουν το πνεύμα των με γνώσεις, ή να ενισχυθούν εις τας ιδέας των από άλλους, οι ερευνηταί όμως των χειρογράφων είναι οι κατ’ εξοχήν πνευματικοί χρυσοθήραι.

Τι αναζητούν; Το άγνωστον γεγονός που θα εκπλήξει, την πρωτότυπον ιδέαν που ελησμονήθει εις βάρος της επιστήμης, ή την ανακάλυψη μιας μεγάλης πλάνης μέσα στην οποίαν πλέει σήμερα όλη η ανθρωπότης. Είπα να τους μιμηθώ και εγύρεψα από τον κατάλογον των χειρογράφων ό τι μου εφανερώθει με το πρώτον άνοιγμα του: τα ιατροσόφια.

Ενώ μου τα έφεραν, δεν έπαυα να ερωτώ τον εαυτόν μου, αν ποτέ τα εδιάβασε κανείς, αφού η ιατρική επιστήμη τα έχει καταδικάσει. Αλλ’ έτσι δεν είναι μία καλή ευκαιρία δια τον σημερινόν αναγνώστην των να επιτύχει εις αυτά καμίαν ανακάλυψην; Διατί τάχα; Η επιστήμη των ιατρών δέχεται καθημερινώς κτυπήματα από νεοφανείς εμπειρίας όπως είναι η φυσιοθεραπεία και η χειροπρακτική. Διατί τότε να μη μελετηθούν τα ιατροσόφια τα οποία δια τους παλαιοτέρους υπήρξαν, επί αιώνας, οι πολύτιμοι ιατρικοί οδηγοί;

Αλλά με το πρώτον ξεφύλλισμα των ανέκυψαν αι δυσκολίαι της μελέτης των. Κατά πρώτον τα περισσότερα φέρουν την δυσανάγνωστον δια σήμερον γραφήν της εποχής των. Και έχουν γραφή από του 14ου μέχρι του παρελθόντος αιώνος. Αλλ’ αν ιατρικώς, ίσως, δεν έχουν καμίαν αξίαν, εμφανίζουν όμως, ασφαλώς, ένα γλωσσολογικόν ενδιαφέρον.

Η γλώσσα των, πράγματι, είναι πολύμορφος: αρχαιοπρεπής, καθαρεύουσα, μικτή ή δημοτική. Έτσι ένας άγνωστος ιατροσοφιστής έγραψεν έργον υπό τον τίτλον: «Γιατροσόφηον της Χαιρουργήας διά λαβομές». Άλλου, λόγιου της εποχής του, το έργον φέρει τον τίτλον: «Εγχειρίδιον περί του πως δει φυλάττειν την υγείαν των ηγεμόνων».

Από ένα απλούν φυλλομέτρημα των ιατροσοφίων προκύπτει ότι οι συγγραφείς των υπόσχονται την θεραπείαν κάθε ασθενείας. Τα φάρμακα των κατασκευάζονται συνήθως από συστατικά που είναι εύκολον να ευρεθούν: «Έπαρον –γράφει ένας υποσχόμενος την θεραπείαν του πονοκεφάλου- κάρδαμον και όξος και ροδέλαιον και ξήρανον το κάρδαμον και ποίησον αυτά ωσάν αλεύριν και έσμιξον. Το κεφάλι άλειφε του πάσχοντος». Ή τούτο: «Κοπάνισον ψίχας άρτου. Και ενώσας με την χολήν του βοός και όξος. Άλειφε την κεφαλήν ένθα εστίν ο πόνος».

Αλλά πολύ συχνά ο ασθενής πρέπει να απελπισθή ότι θα επιτύχει την θεραπείαν του. Διότι ο ιατροσοφιστής του συνιστά, αίφνης, να χρησιμοποιήσει κόκκαλον λιονταριού, δέρμα υαίνης ή ένα σπάνιον φυτόν που ευρίσκεται στα βάθη της θαλάσσης. Πώς να ευρεθούν όμως τέτοια πράγματα;

Αλλ’ από τα ιατροσόφια δεν λείπει και η μαγεία. Ιδού αίφνης, τι γράφει ο ιατροσοφιστής Ιωάννης Σταφίδας του οποίου το έργον, γραφέν κατά το 1348, έχει κατά τον λογοτέχνην κ. Ηλ. Βουτιερίδη, συγγραφέα της Ελληνικής Λογοτεχνίας, μεγάλην γλωσσολογικήν αξίαν: «Όταν κοιμάται ο άρρωστος ειπέ του εις το δεξιόν αυτί στραλί σεμαλί και αν χαμογελάση ζει, ει δε αναστενάζει ή δακρύει αποθνήσκει».

Ιδού και ένας πρακτικός τρόπος δια να ευρίσκει κανείς πότε το κρασί είναι γνήσιον: «Άλειψον καλάμην έλαιον και βάλε εις τον οίνον και βάψον και αν φέρει ρανίδας, δεδόλωται ο οίνος. Ει δε ουδέν φέρει ρανίδας ου δεδόλωται».

Ποίαν όμως αξίαν έχουν τα ιατροσόφια; Θα ήτο άραγε δυνατόν να υποστηριχτή περί αυτών ό τι εγνωμάτευσεν ο Γερμανός καθηγητής Μπερ περί των αρχαίων Ελλήνων ιατρών, βεβαιώσας ότι εθεράπευον πολύ καλλίτερα από τους σημερινούς ιατρούς; Διά την λύσιν της απορίας αυτής απηυθύνθην εις την πλέον αρμοδίαν πηγήν –τον καθηγητήν της ιστορίας της ιατρικής κ. Αρ. Κουζήν.

Μόλις έθεσα το ερώτημά μου, ο κ. καθηγητής του Πανεπιστημίου ήρχισε να μετακινείται μεταξύ των πολλαπλών βιβλιοθηκών του γραφείου του, ανασύρων τα βιβλία που εχρειάζοντο δια να κατατοπισθώ καλλίτερον. Δια μίαν στιγμήν μου έδειξε τον Γαληνόν. Με κατέλαβε το δέος εμπρός στους είκοσι ογκώδεις τόμους του μονάχα με την απλήν σκέψιν ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι τους μελετούν.

Ο κ. Κουζής τους κοίταξε με περιπάθεια.

-Η αρχή των ιατροσοφίων, μου είπε, πρέπει να αναζητηθεί εις τον Γαληνόν. Επειδή τα έργα του ήσαν ογκώδη, εγίνοντο περιλήψεις, αι οποίαι εχρησιμοποιούντο κατόπιν από τους μαθητάς του ή από άλλους, οι οποίοι ήθελαν να κάνουν τον ιατρόν. Έπειτα με τον καιρόν εγίνοντο και περιλήψεις των περιλήψεων. Σιγά-σιγά όμως αφηρείτο από αυτάς κάθε τι το επιστημονικόν που υπήρχε και εγίνοντο προσθήκαι από τους αντιγραφείς. Έτσι ανεδείχθησαν εις ιδίαν μορφήν αι δημώδεις αυταί Ελληνικαί ιατρικαί συλλογαί, αι οποίαι ονομάστηκανιατροσόφια. Κυρίως ειπείν ο πολλαπλασιασμός των ήρχισεν από την πτώσιν της Κωνσταντινουπόλεως. Και διεσώθησαν έως σήμερον πάρα πολλαί. Μερικαί περιέχουν και άλλας συλλογάς: Βοτανικάς, γεωπονικάς, βροντολόγια (πρόγνωσις βροντών βροχής), σεισμολόγια (πρόγνωσις σεισμών). Πρέπει μόνον να σημειωθεί ότι πολλαί φέρονται εσφαλμένως ως ιατροσόφια ενώ πράγματι πρόκειται περί συγγραμμάτων γνωστών ιατρών.

-Και έχουν τα ιατροσόφια καμίαν αξίαν; Ηρώτησα.

Η απάντησης που επήρα ήτο αρνητική.

Αποχαιρέτησα έτσι τον κ. καθηγητήν χωρίς ελπίδα ότι θα μπορούσα να επιτύχω καμίαν ανακάλυψη… ».

http://paliaathina.com/gr