ΜΙΑ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΒΑΡΒΑ, ΤΟ 1831.

Παναγιώτης Δημάκης

Αντίπαλοι εδώ, δεν ήσαν οι δυνάστες Τούρκοι, αλλά Έλληνες, οι μεν καθεστωτικοί μισθοφόροι, οι δε ληστρικά σώματα, από αγωνιστές πού έμειναν εκτός νυμφώνος, γιά διάφορους λόγους, με πολλές φορές οι ρόλοι να αντιστρέφονται, ώς είθισται στών Ελλήνων τα πράγματα. ......

Σήμερα πού όλα είναι υπό διαπραγμάτευση, υπό απειλήν, φτώχεια και αβεβαιότητα, άς θυμηθούμε τις παλιές σκοτεινές αυτές εποχές, όπου Κυβερνητικοί και Αντικυβερνητικοί, αρνούνται να συνεννοηθούν για τήν θεμελίωση τού Ελληνικού κράτους. 

Οι πρωταγωνιστές Ι. Ράγκος, Ρούκης, Κ. Μεταξάς, εναντίον τού Τσάμη Καρατάσου, σ ένα ανελέητο κυνηγητό, μέσα στα πυκνά και αδιαπέραστα τότε δάση τής Κνημίδας. Η μάχη προσδιορίζεται στό οροπέδιο τού ΒΑΡΒΑ φωτο 1.

Το πόλισμα Βαρβάς, ήταν μία αγροτοποιμενική εγκατάσταση, στό μικρό οροπέδιο, άνωθεν και ανατολικά τού Λευτιάνου, οριζόμενο από τόν Παλιουριά και τα υψώματα τού Κασίδη, με πλούσια νερά και σχετική ασφάλεια,* αφού δεν ήταν ορατό, λόγω θέσεως, αλλά αντίθετα είχε επισκόπηση στήν χώρα τής Ελατείας. 

Επί πλέον έλεγχε τήν λεγόμενη και Βαρβαρόστρατα, πού μέσα από το Τουρκόρεμμα, οδηγούσε ανατολικά πρός τό Καλαπόδι-Αταλάντη και Έξαρχο-Τζαμάλι-Σκριπού, στη Λειβαδιά, γνωστή ώς η στράτα των Ληστών. Ο Βαρβάς αναφέρεται στην ίδρυση, το 1835 τού Δήμου Ελατείας, ώς Δημοτικό Διαμέρισμα, πού διαλύθηκε αργότερα, με τον ιδιώνυμο περί Ληστείας Νόμο.

 Ό χώρος προσδιορίζεται περί τά "Χαλάσματα", όπου διακρίνονται αμυδρά οι διάσπαρτες θεμελιώσεις, κοντά στο εκκλησάκι τής Αγίας Βαρβάρας ( φωτό 2 ).

 Η ληστεία στη Λοκρίδα, γνωρίζει μεγάλη έξαρση τα χρόνια αυτά, ιδιαίτερα μετά την δολοφονία τού Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια, πού επιδείνωσε την αστάθεια τού πολύπαθου κράτους, ενώ μαίνονταν οι συγκρούσεις και οι μάχες στρατιωτικών σωμάτων και ληστρικών ομάδων, πού παραδόξως κατά περίπτωσιν, άλλαζαν στρατόπεδο εναλλάξ σε Κυβερνητικές, Αντικυβερνητικές.

 Στο Αρχείο χειρογράφων τού Εθν. Ιστ. Μουσείου, απόκεινται πολλά σχετικά, πρωτότυπα έγγραφα, κατευθυνόμενα πρός τον Ι. Ράγκο, συνταγματάρχη Διοικητή Ελαφρών ταγμάτων Αν. Στερεάς, μεταξύ αυτών και αυτού, πού αναφέρεται στη μάχη των Βασιλικών, όχι την γνωστή από την νίκη τών Ελλήνων στον Αγώνα, αλλά σε άγνωστη μεταγενέστερη, όπου επίσης αλληλομάχονται, μορφές αγωνιστών τού 1821, Ράγκος, Ρούκης, Στορνάρης, Κ. Μεταξάς, Τσάμης Καρατάσος, Τόλιας, Γαρδικιώτης κ.λ.π..... 

 Άναφέρεται στη μάχη τών Βασιλικών. Στη μάχη αυτή, σημαντική προσφορά είχε κυρίως ο Ρούκης, ο οποίος και κυνήγησε τον Τσάμη, ( σημ. Καρατάσο ) με 150 άνδρες, εγκλωβίζοντας τον στην θέση ΒΑΡΒΑ. Ο Ράγκος και ο Ευθύμιος Στορνάρης ήλθαν αργότερα και συμμετείχαν στην πολιορκία.

 Οι πολεμιστές τού Τσάμη, ήταν στην συντριπτική τους πλειοψηφία ληστές, πού κατέβηκαν στό Έλληνικό έδαφος, κυρίως για νά λαφυραγωγήσουν καί δέν ήταν, ιδιαίτερα ευαίσθητοι, στά πολιτικά συνθήματα ( Σύνταγμα-Σύνταμα ), οπού χρησιμοποιούσε ο Τσάμης, για νά τούς φιλοτιμήσει.
Ό Ράγκος, « Ο επιδέξιος Ράγκος » όπως τόν άναφέρει ό Κ. Μεταξάς στα " Απομνημονεύματά " του, " προτείνας αυτοίς τα συμφέροντα, αυθημερόν έπέτυχεν, ώστε περίπου τών τριακοσίων νά ύποταχθώσι.."'Ο Τσάμης έμεινε, μόνο με 50 πιστούς του φίλους και συνέχιζε νά άμύνεται. Ό Ρούκης ζήτησε νά κάμει εφοδο, άλλά ο Κ. Μεταξάς τό άρνηθηκε, γιά νά μήν υπάρξουν πολλοί νεκροί. 

Η έφοδος έγινε την νύκτα, αλλά ο Τσάμης κατόρθωσε νά διαφύγει. Συνελήφθησαν ο υπασπιστής του και ο γραμματικός του... (Βλ. Κ. Μεταξά, Ιστορικά Απομνημονεύματα, σελ.290-291, Αρχείον Γιαννάκη Ράγκου, Στ. Παπαγεωργίου 1992 Ι.Ε.Ε.Ε. ). 

Συνεχίζοντας, θα παραθέσω μερικά ακόμη, αποσπάσματα επιστολών, πρός τον Ι. Ράγκο, αναφερόμενα στις μετακινήσεις τών ελαφρών ταγμάτων, κυρίως για την κατάνόηση των μετακινήσεων, στον ορεινό όγκο της Κνημίδας, τις διόδους και τα μονοπάτια, ενώ σημασία έχει και η τότε ονοματολογική γραφή, οικισμών και χωριών. Έγγραφον Ι.Ε.Ε.Ε.51047. Ζ. Μήλιου πρός Ι.Ράγκο...Εγο έφθασα είς λογκό ...έφθασεν εις παλεοχώρι και Γραβιάν με το τάγμα τού Τόλια....σήμερον ήττον είς τούς τζηλήκους (Ξυλικού).... 28 Μάιου 1831 ταλαντι η ορα τής μέρας 5. Όταν έφυγεν ο γαρδικιοτης... να σικοθούν από τους λιβανάτες και να περάσουν εις του αβράμη (Χωριό Αβραάμ )....

* Θα καταθέσω και την διήγηση της μητέρας μου Σοφίας Λ. Κατσούλα γεννηθείσης το 1905, από αγροτική οικογένεια, πού μού αφηγείτο, τα χειμωνιάτικα βράδυα ιστορίες παλιές, κοντά στο τζάκι, γιά το Βαρβά, πού όταν ανέβαιναν τότε, γιά να μάσουν βελάνια στό δάσος, έβλεπαν και συναντούσαν ληστές, πού όμως δεν πείραξαν ποτέ γυναίκες, σύμφωνα με τον άγραφο κώδικα, πού τηρούσαν και τούς έκαμε αγαπητούς στούς ποιμένες και αγρότες.