ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ ΚΑΙ ΛΙΛΑΙΑ. Το ολοκαύτωμα από τα Ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.

Αὔριο νὰ βγεῖ ὁ καθένας μας μὲ δώδεκα ζευγάρια βόδια/τὴ γῆ αὐτὴ νὰ ὀργώσει τὴν αἱματοποτισμενη.../Ν᾿ ἀνθίση ἡ δάφνη ἀπάνω της καὶ δέντρο ζωῆς νὰ γένη, /καὶ ἡ Ἄμπελός μας νὰ ἁπλωθεῖ ὡς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης.....

Στίχοι από το Πνευματικό  εμβατήριο (Άγγελος  Σικελιανός).

Στις 8 Οκτωβρίου 1943 (εικόνες-βίντεο) γράφτηκε μία από τις πολλές διαχρονικά μελανές σελίδες στην ιστορία της Επταλόφου Παρνασσού

(πάντα από στρατεύματα κατοχής).....

7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1943: Μνήμες της μαρτυρικής Λιλαίας (Κάτω Αγόριανη) του Νομού Φωκίδος.

Στις 6 Οκτωβρίου 1943, σμήνος αμερικανικών υπερφρoυρίων περνούσε πάνω από το χωριό Πάvω Αγόριανη επιστρέφοντας στις βάσεις του στην Ιταλία αφού είχε βομβαρδίσει εχθρικούς στόχους στην περιοχή Ελευσίνας και Τατοΐου Αττικής.  Οι κάτοικοι του χωριού ξεχύθηκαν προς την πλαγιά όπου έπεφταν οι αεροπόροι και τους περισυνέλλεξαν. Πριν όμως περάσει πολλή ώρα, Γερμανική μηχανοκίνητη δύναμη έφτασε στο χωριό Λιλαία (Κάτω Aγόριανη) εξόρμησε πεζή προς την Πάνω Aγόριανη, ορεινό χωριό. Κινητοποιήθηκαν τότε όλοι οι κάτοικοι του χωριού, άλλοι για να φυγαδεύσουν τους συμμάχους αεροπόρους και άλλοι για να μεταφέρουν τις οικογένειές τους στις γύρω περιοχές του Παρνασσού, καθώς ήταν γνωστή σε όλους η εξοντωτική αγριότητα των Γερμανών. Οι άνδρες του εφεδρικού ΕΛΑΣ και της μαχητικής ομάδας του χωριού έσπευσαν στο ενδιάμεσο της απόστασης των χωριών Πάνω και Κάτω Aγόριανης, στη θέση «Βρυζόραχη- Όχτος» και στη μάχη που επακολούθησε, αφού σκότωσαν την εμπροσθοφυλακή, (7) επτά Γερμανούς, έτρεψαν σε φυγή το Γερμανικό τμήμα, το οποίο υποχωρώντας σκότωσε τον Σταμάτη Σταμάτη του Mπoζόγιαvoυ, ετών 17, έξω από το χωριό Κάτω Αγόριανη. Την επομένη μεγάλες δυνάμεις Γερμανών εξαπέλυσαν βιαιότατη επίθεση από όλη την περίμετρο του Παρνασσού και άρχισαν μάχες που μαίνονταν επί πολλές μέρες. Το χωριό Κάτω Αγόριανη οι Γερμανοί το κυρίευσαν στις 7 Οκτωβρίου 1943 και άρχισαν αμέσως να το πυρπολούν από τη μια του άκρη ως την άλλη χρησιμοποιώντας τη γνωστή εμπρηστική σκόνη η οποία αναφλέγεται με έναν και μόνον πυροβολισμό. Οι κάτοικοι παρακολουθούν κρυμμένοι στους γύρω ορεινούς όγκους του Παρνασσού και η μεγάλη συμφορά είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού.

Τα αμερικανικά υπερφρούρια καταδιώκονταν από Γερμανικά καταδιωκτικά Μέσσερσμιτ και ακριβώς πάνω από το χωριό ένα Γερμανικό καταδιωκτικό έπληξε και κατέρριψε ένα υπερφρούριο. Από το υπερφρούριο αυτό, πριν συντριβεί στο έδαφος, ρίχτηκαν στο κενό με τα αλεξίπτωτά τους τα εννέα μέλη του πληρώματος. Ορισμένα από τα γερμανικά καταδιωκτικά άρχισαν τότε να πολυβολούν τους Αμερικανούς αεροπόρους. Ένας από τους Αμερικανούς αεροπόρους επλήγη και έφτασε στο έδαφος νεκρός.

Από τον απολογισμό της καταστροφής αυτής: Σκοτώθηκαν, βιάστηκαν, σφάχτηκαν ή κάηκαν ζωντανοί μέσα στα σπίτια τους 11 άτομα. Πυρπολήθηκαν στις 7.10.1943, (150) εκατόν πενήντα οικίες από τις περίπου (160) εκατόν εξήντα που είχε συνολικά το χωριό. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι οικίες ήταν διώροφες πετρόχτιστες με κεραμοσκεπή, εμβαδού 70 τ.μ. περίπου, μαζί με την οικοσυσκευή της εποχής, και τις σοδιές του καλοκαιριού (σιτάρια – καλαμπόκια – κρασιά, κ. τ. λ.). Επίσης πυρπολήθηκαν άλλοι τόσοι στάβλοι και αποθήκες, που περιείχαν γεωργικά εργαλεία, κτηνοτροφικές τροφές και αρκετά ζώα. Για όλες τις ανωτέρω καταστροφές οι κάτοικοι της πρώην Κοινότητας Λιλαίας κατέθεσαν, ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Άμφισσας, αγωγή, κατά του ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ και αιτούν αποζημιώσεις. Στο χρονικό διάστημα από 1941 έως 1944, σκοτώθηκαν επιπλέον 11 κάτοικοι από τα ιταλoγερμανικά στρατεύματα κατοχής.

8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1943 Το Ολοκαύτωμα της Eπταλόφου (Αγόριανης) του Νομού Φωκίδος.

Οι Γερμανοί, αφού πρώτα καίνε το Κάτω Χωριό (Λιλαία), την μεθεπόμενη (8 Οκτωβρίου 1943) εκδικούνται και την Επτάλoφo (Άνω Aγόριανη). Κάψανε ολόκληρο το χωριό. Από τα 184 σπίτια του κάηκαν τα 146 κι όσοι κάτοικοι του δεν μπόρεσαν ή δεν πρόλαβαν να το εγκαταλείψουν κατεσφάγησαν ή κάηκαν ζώντες, από νήπια αβάπτιστα έως ανήμποροι γέροντες. Από μια και μόνη οικογένεια μαρτύρησαν 7 άτομα. (Μια κόρη 17χρονη, πριν φονευθεί, βιάστηκε από 15 άτομα). Θύματα συνολικά 17.

Δύο λόγια για τον ηρωικό αυτό τόπο:

Πριν την Επανάσταση του 1821 από τους Τούρκους, λόγω του «ατίθασου» του χαρακτήρα τους σε επαναστατικά κινήματα (η καταγωγή τους από τους Μεγάλους Κομνηνούς της Τραπεζούντας), ξαναμαρτύρησαν αρκούντως για τον εξαφανισμό τους.

Οι μεν Προεστοί τους κρεμάστηκαν στον Αϊ Γιώργη τους στις μεγάλες φτελιές, οι δε «δυνάμενοι να φέρουσι όπλα» (άνω των 14 ετών) εσφαγιάσθησαν και οι υπόλοιποι (γυναικόπαιδα και γέροντες) εξορίσθηκαν στο Αυλάκι του Ζητουνίου Λαμίας) και πέθαναν όλοι τους από ελονοσία. Ένας μόνο γλύτωσε δια της φυγής, ονόματι Κομνηνός ή Κομνάς Τράκας.

Ακολουθεί ο απολογισμός σε νεκρούς:

1.Αικατερίνη Ν. Βελέντζα (Κιρκάσαινα)

2. Μαρία Π. Καραπανάγου

3. Πανάγου Ι. Μούκα(γιαγιά)

4. Μαρία Αλεξ. Μούκα(μάνα σύζυγος)

5. Αφροδίτη Αλ. Μούκα (κόρη 17 χρονών)

6. Δημήτριος Αλ. Μούκας (γιος)

7. Αναστάσιος Αλ. Μούκας(γιος)

8. Παναγιώτης Αλ. Μούκας(γιος)

9. (αβάπτιστο)Αλ. Μούκα (κόρη)

10. Ανδρέας Δ. Τούντας (Μπάφας)

11. Ευθυμία Μπαΐρα

12. Ιωάννης Λάζος

13. Ασήμω Αλεξ. Λιάπη (Ζαζάναινα)

14. Ουρανία Ανδρ. Κούτρη

15. Αθανάσιος I. Koφίνης

16. Μαρία Αθαν. Κοφίνη (σύζυγος)

17. Ανδρέας Ευθ. Λάζος (Ανδρίτσος)

Οι Αγοριανίτες παρόντες πάντα στους Εθνικοαπελευθερωτικούς  μας αγώνες πλήρωσαν με αίμα την Ελευθερία της Πατρίδας μας.

Πριν την Επανάσταση του 1821 από τους Τούρκους, λόγω του

«ατίθασου» του χαρακτήρα τους σε επαναστατικά κινήματα

(η καταγωγή τους από τους Μεγάλους Κομνηνούς της Τραπεζούντας), ξαναμαρτύρησαν αρκούντως για τον εξαφανισμό τους.
Κατά την Επανάσταση του ’21, επειδή 350 Αγοριανίτες συμμετείχαν στην πολιορκία της Ακρόπολης, σε αντίποινα, 73 γυναικόπαιδα αιχμαλωτισθέντα από προδοσία σε σπήλαια του Παρνασσού πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου, της Πόλης και στο Μοναστήρι της Σερβίας.

Στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Αγόριανη είχε 12 θύματα. Το 1940 είχε 3 θύματα (Δήμος Ν. Βελέντζας, Δήμος Α. Τράκας και Ασημάκης Μ. Πανάγου). Σήμερα η Επτάλοφος ή Αγόριανη απολαμβάνει τα αγαθά της Ελευθερίας της ευημερούσα με τους 599 κατοίκους της (απογραφή 2001) και την τιμητική επωνυμία της ως «η Ελβετία του Νότου».

Στο  χρονικό  διάστημα  απο  το  1941-1944  σκοτώθηκαν  οι  παρακάτω  Αγοριανίτες.

1.Γαλώνης Κώστας του Λουκά, 27 ετών. Πιάστηκε σε μπλόκο το 1942 και εκτελέστηκε στα Παλιάμπελα Βάριανης.

2.Τσέλιος Παναγιώτης του Γεωργίου, 52 ετών. Πιάστηκε σε μπλόκο το 1942 και εκτελέστηκε στα Παλιάμπελα Βάριανης.

3. Κοντός Μήτσος του Θύμιου, 29 ετών. Πιάστηκε σε μπλόκο το 1942 και εκτελέστηκε στα Καστέλλια.

4.Πλαστής Γιάννης του Νικολάου, 26 ετών, Πιάστηκε σε μπλόκο το 1942 και εκτελέστηκε στα Καστέλλια.

5. Τσώνης Γιώργος(Κατούλας), 52 ετών. Πιάστηκε σε μπλόκο το 1942 και εκτελέστηκε στα Καστέλλια.

6.Τσώνης Κώστας του Γεωργίου (γιός του), 28 ετών. Σκοτώθηκε στις Πικροδόσεις στη μάχη της σοδειάς.

7. Τσώνης Ανδρέας του Κώστα, 48 ετών. Πιάστηκε σε μπλόκο το 1942 και εκτελέστηκε κοντά στο Δαδί.

8.Τσώνης Δήμος του Κώστα, 45 ετών. Πιάστηκε από τους Γερμανούς το 1944 και εκτελέστηκε στον Άγιο Δημήτριο.

9.Γιαννόπoυλoς Κώστας του Iωάννoυ, 30 ετών. Πέθανε στο Αντάρτικο.

10.Κοντός Ανδρέας του Παναγιώτου, 27 ετών. Πέθανε όμηρος στην Ιταλία.

11.Λάζος Στάθης του Ιωάννη, γεννηθείς το 1916

Οι  Αγοριανίτες συμμετείχαν  στις  παρακάτω  μάχες

-        Στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου (Διαμαντής κ. άλ.)

-        Μάχη Παύλιανης, Ιούνιος 1943.

-        Μάχη Mαριoλάτας 23.3.1943.

-        Μάχη Σιδηροδρομικού σταθμού Αμφίκλειας (όπου πολέμησαν σώμα με σώμα με τούς φρουρούς του σταθμού Γερμανούς, το Απρίλιο του 1943.

-       Μάχη της Αράχοβας 10 & 11.9.1943.

-       Μάχη Aγόριανη (Βρυζόραχη-Όχτος) 6.10.1943

-       Μάχη Aγόριανη (Πετέσι) 7.7.1944

ΚΛΑΙΝΕ ΘΡΗΝΟΥΝΕ ΤΑ ΒΟΥΝΑ