Το φθινόπωρο του 1824 ήταν μια απ’ τις πιο κρίσιμες περιόδους της Εθνικής Επανάστασης. Το καλοκαίρι του έτους αυτού είχαν αρχίσει οι νικηφόρες μάχες στην Ανατολική Στερεά με αρχηγούς τον Γεώργιο Δυοβουνιώτη, τον Νάκο Πανουργία, τον Κομνά Τράκα και άλλους οπλαρχηγούς....
Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι οι μάχες της Άμπλιανης, που έγινε στις 13 Ιουλίου και της Βάριανης στις 4 Σεπτεμβρίου του 1824, είχαν σαν αποτέλεσμα να αποκόψουν το δρόμο της Γραβιάς προς την Άμφισσα, εμποδίζοντας έτσι την προέλαση των Τούρκων προς την Νότια Παρνασσίδα και από εκεί προς την Πελοπόννησο.
Για να περάσουν στη Νότια Παρνασσίδα, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, οι Τούρκοι στράφηκαν προς την Σουβάλα, στη Βόρεια πλευρά του Παρνασσού, και όπως αναφέρουν οι ιστορικοί μας «…….Ισχυρή εχθρική δύναμη τεσσάρων χιλιάδων ανδρών, βάδιζαν προς τη Σουβάλα, με σκοπό από τις κορυφές του Παρνασσού να φθάσουν στα Σάλωνα.
Ο Δυοβουνιώτης, που με 300 άνδρες βρισκόταν στη Σουβάλα ανέκοψε την προέλασή τους – στη μάχη της Σουβάλας – που έγινε στις 7 Οκτωβρίου – και τους ανάγκασε να σταματήσουν. Όταν μάλιστα έφθασαν ενισχύσεις με τον Κομνά Τράκα, τον Καλμούκη και άλλους, οι Τούρκοι τράπηκαν σε άτακτη υποχώρηση, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 300 νεκρούς και αιχμαλώτους.(Εκδοτική Α.Ε., -1977 – ΄΄ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους ΄΄, τομ. ΙΒ, σελ. 364-365)
Οι μάχες αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα τη διάλυση του στρατοπέδου των Τούρκων, που είχε τη βάση στη Γραβιά με αρχηγό τον Δερβίς Πασά, την άτακτη υποχώρησή τους προς το Ζητούνι (Λαμία) και τη Λάρισα και την εδραίωση της Επανάστασης στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα.Έτσι η Ανατολική Στερεά, για αρκετό χρονικό διάστημα έμεινε ανενόχλητη από τους Τούρκους.
Πολλοί ήταν οι ντόπιοι απ΄τα γύρω χωριά, που είχαν λάβει μέρος στις αναφερόμενες μάχες κατά των Τούρκων. Μεταξύ αυτών βέβαια δεν ήσαν λίγοι οι Σουβαλιώτες, που έλαβαν μέρος στον αγώνα.
Ο αείμνηστος Γιώργος Καρούλας γράφει ότι στη μάχη της Σουβάλας που έγινε στα ΄΄Καρκαβέλια΄΄ του Παρνασσού, όπου περίμενε τους Τούρκους ο Δυοβουνιώτης, πήρε μέρος το σύνολο των Σουβαλιωτών γιατί κινδύνευαν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους.
Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία για ονόματα Σουβαλιωτών που έλαβαν μέρος στη μάχη.
Υπάρχουν όμως Σουβαλιώτες αγωνιστές που έδωσαν το παρών στην επανάσταση του 1821.
Τα ονόματά τους είναι παρμένα από τα επίσημα και έγκυρα χειρόγραφα της Εθνικής Βιβλιοθήκης, μη επιδεχόμενα αμφισβητήσεως. ( Δ. Γλημεντζής εφημ. ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ αρ.φυλ.136/1993)
μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτέμβρη 1843 η Εθνοσυνέλευση ψήφισε νόμους για τη δικαίωση των Αγωνιστών.
Έτσι βάσει τουαπό 18 Σεπτ. 1845 Β.Δ.΄΄Περί των υπέρ πατρίδος αγωνισθέντων και θυσιασθέντων΄΄ ζητήθηκε από όλους να υποβάλουν δικαιολογιτικά για την αποκατάστασ'η τους.
Ανάμεσα στους φακέλους που σχηματίσθηκαν βρίσκονται και αυτοί των αγωνιστών του χωριού μας.
Ασφαλώς θα υπάρχουν κι άλλοι που θα παραμείνουν άγνωστοι, γιατί δεν ενδιαφέρθηκαν από υπερηφάνεια και λεβεντιά.
τέτοιο παράδειγμα έχουμε με τον Κωστή Λιανό ο οποίος δεν αναφέρεται στα Εθνικά αρχεία και βρέθηκε από δημοσιεύματα του τύπου της λαμίας όπου πέθανε.
Οι αγωνιστές που τα ονόματά τους είναι στην Εθνική βιβλιοθήκη κατά αλφαβητική σειρά είναι:
Λιανός Κωστής
Α.Μ
2855 Αγοριανίτης ή Παπαστάμος Ευστ.
2583 Αδαμόπουλος Αθανάσιος
2584 Αδαμόπουλος Λουκάς
2587 Αργυρόπουλος Σταμάτιος
2593 Βελής Παναγιώτης
2545 Γεωργίου Ανάγνος( ίσως Ανάγνος Γεώργιος)
2550 Γεωργίου Λουκάς
2553 Γεωργίου Νικόλαος
2859 Διαμαντώνης Δημήτριος
2581 Δρίβας ή Ντρίβας Παναγιώτης
2595 Δρούβας ή Δρίβας Θεόδωρος
2597 Καραγιάννης Νικόλαος
2884 Καραγιώργος ή Καραγιωργόπουλος Λουκάς
2588 Καραγιάννης Λουκάς
2591 Κοντοξής Ιωάννης
1946 Κορτσέλης Ιωάννης Χρήστου
2582 Κουτρουμπέλης Ιωάννης
2558 Μητροπαναγιώτης ή μαστροπαναγιώτης Παν.
2552 Νίκος Νικόλαος
2590 Ντόρμας Παναγιώτης
2549 Ντόρμας Χριστόδουλος
2592 Ντρίβας Λουκάς
2598 Οικονόμου Αθανάσιος
2889 Παπαγεωργίου Γιάννος
2594 Παπαγεωργάκης Αθανάσιος
1717 Παπαναγιωτόπουλος Αναγνώστης
2555 Παπαναγιώτου Χρήστος
2856 Παπαναστασίου ή Μάρος Ιωάννης
2857 Πλατής Δημήτριος
2578 Σκουρογιάννης Ευστάθιος
2556 Σπαθάρος Στάθης
1917 Σταθούλας ή Υφαντής Λουκάς
2585 Στύλιας Θεόδωρος
2858 Τζούτζος Παναγιώτης
2557 Τσαντήρας Κωνσταντίνος
1945 Τσερμακλής Θεόδωρος
2551 Τράγος Λουκάς
2596 Χασναντάρας Ιωάννης
1356 Αναστασίου Ιωάννης
5745 Αναστασίου Μήτρος
2307 Αυγέρης Αθανάσιος
5732 Βέλλιος Κώστας
1208 Κοντακτζής Θεόδωρος Ιωάν.
3373 Κοντογιάννης Ιωάννης
1725 Παπαθεοδώρου Αναγνώστης
2481 Παπαθεοδώρου Θεόδωρος
5748 Σκορδάς Ιωάννης
2786 Συλαίος Αναγνώστης
1214 Τσαρμακλής Λουκάς Γεωρ.
1519 Χαρίτος Γιαννούτσος
Από τα βιβλία 1. Α. Αδαμόπουλου ΄΄ Υδροκίνητες βιοτεχνίες στον Παρνασσό ΄΄,
2. Κ. Παπαχριστου ΄΄Παρνασιώτικα ΄΄.
3. Γ. Καρούλας ΄΄1824, η μάχη της Σουβάλας΄΄εφημ. Παρνασσός αρ. φυλ. 77(93) .
4. Δ. Γλυμεντζής (1990) και (1993) εφημ. Παρνασσός.
Χ.Μ.
Στο βιβλίο του ΓεωργίουΠ. Κρέμου (Εικ.1) «Νεωτάτη Γενική Ιστορία ως τέταρτος τόμος συμπληρωματικός της Γενικής Ιστορίας του Α.Πολυζωΐδου, Εν Αθήναις 1890», παρουσιάζεται λεπτομερής εξιστόρηση των επαναστατικών γεγονότων, που συνέβησαν στη Φθιώτιδα το πρώτο έτος της Επανάστασης του 1821. Το κείμενο εμπλουτίζει τα γνωστά ιστορικά γεγονότα με πληροφορίες και άγνωστες λεπτομέρειες. Ιδιαίτερη αξία αποκτούν οι παρατιθέμενες μαρτυρίες αγωνιστών που συμμετείχαν στις μάχες.
ΑπάντησηΔιαγραφή.........................................................
Αλλ’ ο Οδυσσεύς προνοήσας τούτο είχε προαποστείλη τον μεν Κομνάν Τράκαν εις τα ανατολικά του Παρνασού χωρία και τον Γκούραν εις τα δυτικά περί την Γκιώναν, και ούτω αμφότεροι διά της ευτολμίας αυτών απέκρουσαν τους επιδρομείς Τούρκους ματαιώσαντες του Ομέρ τα σχέδια. Τότε πολλαχού εγένοντο αψιμαχίαι και συμπλοκαί περί τον Παρνασόν˙ ούτως ο Τράκας επολέμησε παρά το Κακόρρευμα χείμαρρον μεταξύ της Κάτω Αγόριανης και Μαριολατών του δήμου Δωριέων, περί το Κεφαλόβρυσον πηγήν κειμένην μεταξύ της Κάτω Αγόριανης και Κακορρεύματος, περί το Γούπατον ή Πλαγιαίς και Καρκαβέλια κείμενα επί του Παρνασού προς Ν της Σουβάλας και Α της Άνω Αγόριανης, ένθα τους αναβάντας Τούρκους εκ διαφόρων μερών του Παρνασού προλαβών έσωσε τας γυναίκας και παίδας φονεύσας ουκ ολίγους εκείνων και τέλος αναγκάσας να επανέλθωσιν εις Γραβιάν.
........................................................................
Σπουδαιοτέρα δε των συμπλοκών τούτων ήν εν τω χωρίω Μάνεση γενομένη τη 20 Ιουλίου του 1821 ημέρα της μνήμης του προφήτου Ηλιού, ήν ο μακαρίτης οπλιτάρχης διηγείτο ώδέ πως: «Ο Ομέρ πασσάς ηγούμενος τριών χιλιάδων περίπου πεζών και ιππέων μετά πυροβολικού εισήλαυνε προς Βοιωτίαν. Οι Αγοριανίται, Δαδιώται, Αραχωβίται, Σουβαλιώται και άλλοι υπό τον Βασίλειον Βούσγον, Κομνάν Τράκαν, Χαλμούκην, Μανίκαν και άλλους οπλιτάρχας ήσαν εστρατοπεδευμένοι εν τω χωρίω Μάνεση παρά το Δραχμάνι του δήμου Ελατείας, όπως διακόψωσι την προς τα πρόσω πορείαν των εχθρικών τούτων δυνάμεων. Τινές των Ελλήνων ιδόντες μακράν το προπορευόμενον ιππικόν των Τούρκων και υπολαβόντες αυτό φορτηγά ζώα μεταφέροντα τροφάς, πολεμεφόδια και χρήματα (χαζνέ) εξελθόντες του χωρίου έτρεχον, όπως προλάβωσιν αυτά παρά τας επιμόνους διαταγάς των αρχηγών ασχολουμένων περί την οχύρωσιν, του μεν Κομνά Τράκα οχυρωθέντος μεθ’ εκατόν πεντήκοντα ανδρών αλλαχού και εν τινι ισογείω εκ πλίνθων εκτισμένη οικία εν τη θέσει Αλησάκω της Μάνεσης˙ ο δε Βούσγος, Μανίκας και λοιποί μετά τετρακοσίων όπισθεν αυτού εντός του περιβόλου της εκκλησίας. Αλλ’ επί τέλους γνωσθέντος ότι οι επερχόμενοι ήσαν ιππείς μετά πυροβολικού, ετράπησαν οι πρίν κατ’ αυτών εξελθόντες Έλληνες εις φυγήν παρασύραντες και τους υπό φόβου καταληφθέντας εν τω περιβόλω της εκκλησίας ωχυρωμένους˙ ούτω δ’ άπαντας φεύγοντας κατά το πεδίον της Ελατείας μέχρις Αγίας Μαρίνας κειμένης παρά τους ΒΑ πρόποδας του Παρνασού κατεδίωξαν οι ιππείς Τούρκοι και πολλούς εφόνευσαν. Οι δε περί τον Κομνάν Τράκαν παραμείναντες ου μόνον έσωσαν πολλούς των καταδιωκομένων Ελλήνων ανακόψαντες την ορμήν των ιππέων, αλλά και επολέμησαν ανδρείως καθ’ όλην την ημέραν αποκρούοντες κρατερώς τας κατ’ αυτών εφόδους του Δεμίρ πασσά. Τοσούτον δ’ εγγύς εν τινι των εφόδων εγένοντο οι Τούρκοι τω ελληνικώ οχυρώματι, ώστε θέντες πύρ ανήψαν την στέγην της οικείας, εν ή ήν ο Τράκας. Οι δε πολιορκούμενοι των μεν επικειμένων αυτοίς Τούρκων εφόνευσαν τινας, τα δε ανημμένα εν τω οχυρώματι πίπτοντα ξύλα της στέγης έρριπτον εκτός τούτου κατά των εφορμώντων. Τέλος οι Τούρκοι διά του πυροβολικού κατέστρεψαν μέχρις εδάφους και το οχύρωμα των Ελλήνων. Αλλ’ ουδέν ήττον οι Έλληνες σκάψαντες λάκκους διά των μαχαιρών (γιαταγανίων) επολέμουν.
...........................................................
Οι Έλληνες φεύγοντες αυτούς εφόνευσαν περί τους 2,000, εν οίς και τον Μεμήν πασσάν˙ο δε βεκήρ πασσάς ήν ήδη τεθνεώς πρό της μάχης εξ ασθενείας εν Λαμία˙ εκυρίευσαν 600 αμάξας πλήρεις τροφών, πολεμεφοδίων και παντοίων άλλων ειδών του πολέμου, όπλα, πολλάς σημαίας και πέντε κανόνια, εξ ών δύω εκυρίευσαν οι υπό τον Κομνάν Τράκαν Αγοριανίται και Σουβαλιώται.