Η ιστορία των περιπτέρων

Περίπτερα, περιπτεράδες και ιστορίες της γειτονιάς !.... Κάτι σαν εισαγωγή Τα περίπτερα στη χώρα μας είναι κομμάτι της κοινωνίας μας εδώ και πολλά χρόνια. Η μορφή τους όπως την ξέρουμε, είναι Ελληνική ιδιαιτερότητα και πρωτοτυπία, η οποία όμως παρέχει ευκολία και πρακτικότητα στην καθημερινότητα, και τη δικιά μας και των τουριστών. Ετυμολογία Η λέξη «περίπτερο» είναι σε χρήση από την αρχαιότητα, ως επιθετικός προσδιορισμός. Συγκεκριμένα, ο ναός που περιβαλλόταν από κίονες σε όλες του τις πλευρές ονομαζόταν «περίπτερος ναός». Πως όμως ξεκίνησαν και πότε ξεκίνησαν; Στην αρχή λοιπόν, ήταν μικρά καπνοπωλεία, τα οποία εμφανίστηκαν αμέσως μετά την πρώτη ίδρυση του Ελληνικού κράτους στο Ναύπλιο και λίγο μετά το ήρθαν και στην Αθήνα. Σιγά-σιγά τα προϊόντα που πωλούσαν πλήθαιναν και έτσι έφτασε στις προθήκες τους το πρώτο φιλολογικό περιοδικό, το «Ίρις» το οποίο πωλούνταν προς 25 λεπτά. Από το 1889 ξεκίνησε η χορήγηση αδειών σε τραυματίες πολέμου και έτσι ξαφνικά ο αριθμός τους μεγάλωσε κατά πολύ. Την εποχή εκείνη, ο μόνος τρόπος ενημέρωσης ήταν οι εφημερίδες, οι οποίες πολύ γρήγορα έγιναν μέρος της γκάμας των περιπτέρων, βοηθώντας στην ανάπτυξή τους. Πιο συγκεκριμένα, τα πρώτα περίπτερα εμφανίστηκαν, μετά την ήττα της Ελλάδας στον πόλεμο  του 1897 με την Τουρκία, σε αστικά κέντρα της περιφέρειας. Η ιστορία των περιπτέρων Στην Αθήνα το πρώτο περίπτερο  έκανε την εμφάνισή του στην οδό Πανεπιστημίου το φθινόπωρο του 1911. Το 1914 η όψη των περιπτέρων γίνεται ομοιόμορφη σε όλη τη χώρα: 0,70x0,70 μ. Ένα μικρό πρόχειρα κατασκευασμένο ξύλινο κουβούκλιο με ελάχιστα προϊόντα, προσπαθούσε  να καλύψει τις ελάχιστες οικονομικές ανάγκες της εποχής και να δώσει μια ανάσα σε ανθρώπους που είχαν δώσει σημαντικό κομμάτι της ζωής τους για την Ελλάδα. Ο γνωστός χρονογράφος και ποιητής των αρχών του 20ου αιώνα Σωτήρης Σκίπης σε άρθρο του στην εφημερίδα ΣΚΡΙΠ στις 20 Οκτωβρίου 1919 γράφει για τα πρώτα περίπτερα που έκαναν την εμφάνισή τους στην Αθήνα:  «Άξιος συγχαρητηρίων έγινε ο κ. Δήμαρχος ο οποίος αποφάσισε την ανέγερσιν πολλών περιπτέρων εις τας Αθήνας, τα οποία θα εκχωρήσει εις τους τραυματίας του πολέμου, η εις μέλη οικογενειών φονευθέντων πολεμιστών». «Δεν φαντάζεται κανείς πόσα καλά θα προκύψουν αμέσως-αμέσως, εκ της ανεγέρσεως των περιπτέρων. Τα περίπτερα θα είναι ένας στολισμός της πόλεως, θα εξυπηρετηθούν δι' αυτών και θα εύρουν πόρον ζωής πλειστοί ανάπηροι των δύο πολέμων. Θα εξαπλωθή δια του μέσου τούτου το ελληνικόν έντυπον, είτε εφημερίς, είτε περιοδικόν, είτε φυλλάδιον, είτε βιβλίο. Και θα γίνουν αίτια όπως οι μεγάλαι επαρχιακαί μας πόλεις θα κουνηθούν λιγάκι και θα μιμηθούν λιγάκι των πρωτεύουσαν». Μια άκρως γλαφυρή αναπαράσταση του ρόλου του περιπτέρου στην Ελλάδα των επόμενων 90 χρόνων. Το 1922 και πιο συγκεκριμένα τον Σεπτέμβρη το Υπουργείο Περιθάλψεως κατέθεσε νομοσχέδιο σύμφωνα με το οποίο οι Νόμοι 254 και 1960, οι οποίοι αναφέρονται στα ήδη ανεγερθέντα περίπτερα, αλλά και σε αυτά που πρόκειται να αναγερθούν στο μέλλον, θα παραχωρούνται προς αποκλειστική χρήση στην «Πανελλήνιον Ένωσιν Τραυματιών Πολέμου 1912-1921». Η Ένωση θα είναι ο μοναδικός επίσημος φορέας που θα έχει προηγούμενη έγκριση του Υπουργείου Συγκοινωνιών, το οποίο θα καθορίζει το σχήμα και το μέγεθος των περιπτέρων που αναμένεται να ανεγερθούν. Η παραχώρηση περιπτέρου σύμφωνα με το νομοσχέδιο είναι προσωπική και μόνο υπόθεση,  δεν επιτρέπεται να πωληθεί, να μεταβιβαστεί, να μπει σε καθεστώς υποθήκης και να υπομισθωθεί. Επίσης επιτρέπεται συνεταιρισμός μόνο μεταξύ δύο εταίρων, μόνο με την άδεια του Υπουργού Συγκοινωνιών. Σε περίπτωση θανάτου του κατόχου η χρήση και εκμετάλλευση του περιπτέρου, μεταβιβάζεται αυτόματα στην γυναίκα και τα παιδιά του αναπήρου-τραυματία και αυτό μόνο για μια πενταετία, και αργότερα περιέρχεται και πάλι στον έλεγχο της Ένωσης. Το ποσό μισθώσεως ξεκινούσε από τις 20 δραχμές, και έφτανε μέχρι τις 250 δραχμές. Τα όποια χρήματα θα εισπραχθούν, θα διατεθούν υπέρ της δημιουργίας ειδικού Ταμείου προικοδοτήσεως θυγατέρων και τραυματιών πολέμου. Τεκμηριωμένες πληροφορίες για τα προϊόντα που είχαμε τα πρώτα χρόνια στο περίπτερο μέχρι τις αρχές του Μεσοπολέμου, και τα τέλη της δεκαετίας του 1940 δεν υπάρχουν. Το μόνο που είναι σίγουρο πως στο περίπτερο υπήρχαν οι εφημερίδες, τα χύμα τσιγάρα και κάποια υποτυπώδη ζαχαρώδη προϊόντα. Οι εφημερίδες την εποχή εκείνη ήταν το βασικό και ίσως το μοναδικό μέσω ενημέρωσης, σε μια Ελλάδα, η οποία συνεχώς συνταρασσόταν από πολεμικές συγκρούσεις. Οι οποίες εξελίξεις συνέβαιναν καθημερινά γίνονταν γνωστές μέσα από τις εκδόσεις των εφημερίδων. Γεγονότα μεγάλης ιστορικής σημασίας, αλλά και γεγονότα ουσιαστικά για την πορεία και την εξέλιξη της χώρας, τα μάθαινε ο κόσμος μέσα από τις εφημερίδες. Σε πολλές περιπτώσεις και γεγονότα ιστορικής σημασίας, οι εφημερίδες τυπώνονταν τρεις και τέσσερις φορές για να ενημερώσουν τους Έλληνες ανά την επικράτεια. Σημαντικός ο ρόλος του περιπτέρου και σε αυτή την περίπτωση. Η ανάρτηση των εφημερίδων στις προθήκες των περιπτέρων, αποτελούσε ένα σημαντικό γεγονός για την καθημερινότητα των κατοίκων των μεγάλων αστικών κέντρων σε εποχές κρίσιμες για την πορεία και την ανάπτυξη της Ελλάδας. Το προϊόν όμως που στήριξε το περίπτερο για αρκετές δεκαετίες, ακόμη σε πολλές περιπτώσεις μέχρι και σήμερα, δεν ήταν άλλο από τα τσιγάρα.     Σε μια αρκετά δύσκολη οικονομικά εποχή και συγκυρία για την Ελλάδα, τα περίπτερα διέθεταν τα χύμα τσιγάρα. Ο καθένας που ήθελε να καπνίσει ένα τσιγάρο πήγαινε στο περίπτερο, άφηνε μερικές δραχμούλες και αγόραζε όσα τσιγάρα του επέτρεπε το βαλάντιο του. Στα περίπτερα δόθηκε αποκλειστικό δικαίωμα πώλησης καπνοβιομηχανικών προϊόντων, κάτι που λειτούργησε στην αρχή ως φοροεισπρακτικός μηχανισμός για να εξασφαλίζει το κράτος έσοδα από την πώληση του καπνού. Πριν από την εμφάνισή τους, χύμα τσιγάρα και καπνό πωλούσαν πλανόδιοι που δεν μπορούσαν να ελεγχθούν αποτελεσματικά.   Το 1934 ο Γιάννης Γεωργακάς ίδρυσε το περίπτερο με το όνομα Μινιόν, αρχικά στην οδό Σταδίου και μετά στην Αιόλου 104. Για πρώτη φορά κλείνει τις δύο πλαϊνές πτέρυγες του περιπτέρου και τις μετατρέπει σε βιτρίνες όπου εκθέτει διάφορα είδη: στυλό, γυαλιά, είδη ξυρίσματος, σουγιάδες, ψαλίδια κ.λπ. Το εγχείρημά του έμελλε να γίνει ο προπομπός του πολυκαταστήματος «Μινιόν».  Το 1943-'44 εισέρχονται και άλλες κατηγορίες δικαιούχων: θύματα πολέμου και θύματα ειρηνικής περιόδου.   Τα πρώτα ζαχαρώδη και αναψυκτικά άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση του στα περίπτερα στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες προφορικές μαρτυρίες που συγκεντρώσαμε, αυτό συνέβη περισσότερο στα περίπτερα του Πειραιά και λιγότερα στα περίπτερα της Αθήνας, όταν μπήκαν τα πρώτα ψυγεία με πάγο. Έτσι, με αυτό τον τρόπο δόθηκε η δυνατότητα στις εγχώριες εταιρίες παραγωγής αναψυκτικών (ΗΒΗ) να διαθέσουν στα περίπτερα της εποχής τα προϊόντα τους. Μάλιστα είναι σημαντικό να τονίσουμε πως τα πρώτα ψυγεία με πάγο χρησιμοποιήθηκαν και ως αποθηκευτικοί χώροι για τα τσιγάρα, λόγω κυρίως της υψηλής θερμοκρασίας τους. Οι παλιότεροι θα θυμούνται τις λεμονάδες και τις γκαζόζες της ΗΒΗ, που έδωσαν μια άλλη νότα δροσιάς και ξεκούρασης στους διψασμένους Αθηναίους. Τα πρώτα ζαχαρώδη προϊόντα προέρχονταν κατά κύριο λόγο από την εταιρία ΙΟΝ Οι τσίχλες της εταιρίας δημιούργησαν μια νέα αγοραστική ομάδα για το σημείο του περιπτέρου και νέες καταναλωτικές συνήθειες για τα δεδομένα της εποχής. Τα φυλλαράκια τσίχλας με γεύση δυόσμου, κανέλλας, μέντας και Tutti Frutti, αποτέλεσαν τα πρώτα δείγματα τσίχλας που μπήκαν στα περίπτερα. «ΝΕΑ σε εμφάνιση, ΝΕΑ σε ποιότητα, με ΝΕΑ πλεονεκτήματα, για ΝΕΕΣ ικανοποιήσεις. ΟΙ ΤΣΙΧΛΕΣ ΙΟΝ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΜΙΚΡΗ ΑΠΟΛΑΥΣΙ!». Δείγμα από την διαφημιστική καμπάνια της εταιρίας για το προϊόν, που αναμφίβολα δημιουργεί εντύπωση. Οι πρώτες σοκολάτες γάλακτος της εταιρίας, δημιούργησαν μια νέα εικόνα για το σημείο του περιπτέρου. «Είναι σαν να τρώτε για πρώτη φορά σοκολάτα γάλακτος. Ξεχωρίζει από τις άλλες γιατί, χάρις στην ειδική επεξεργασία που εφαρμόζει η ΙΟΝ διατηρεί ακέραιο το φυσικό της χρώμα και τα θρεπτικά συστατικά της. Απολαμβάνετε κάθε κομμάτι της και είναι σαν να τρώτε για πρώτη φορά».  Έτερο δείγμα διαφημιστικής  προβολής για το συγκεκριμένο προϊόν με έντονα τα χαρακτηριστικά και τα μηνύματα των αρχών του σύγχρονου marketing. Αργότερα αλλάζει η σχετική νομοθεσία, αλλάζει έτσι και η όψη τους, γίνονται όλα ομοιόμορφα και ομοιόχρωμα και με ίδιες διαστάσεις για όλη την Ελλάδα (1.30 Χ 1.50 μ.) με ρολά και ψυγείο για τα αναψυκτικά. Τοποθετούνται στα πεζοδρόμια, στις πλατείες, στα πάρκα. στις στάσεις των λεωφορείων, στα ΚΤΕΛ. Η έλευση των τηλεφώνων στην Ελλάδα δίνει μεγάλη ώθηση στα περίπτερα, τα κάνει πολύ σημαντικά όπου βρίσκονται. Έτσι στη δεκαετία του '50 εγκαθίστανται τηλέφωνα στα περίπτερα. Η δεκαετία του '50 και του 60 είναι οι δεκαετίες της μεγάλης εσωτερικής μετανάστευσης και πλήθος ανθρώπων από την επαρχία συρρέουν στην Αθήνα κατά κύριο λόγο. Για τηλέφωνο στο σπίτι ούτε κουβέντα, έτσι τα περίπτερα με τις τηλεφωνικές τους συσκευές και τα τηλέφωνα με μετρητές και αργότερα με κερματοδέκτες (τα κόκκινα τηλέφωνα, τα θυμάστε;;;;) είναι βασικά για την επικοινωνία με συγγενείς και φίλους στους τόπους καταγωγής. Οι περιπτεράδες ξέρουν περισσότερα για τη γειτονιά από τους πάντες, ακούν τα πάντα βλέπετε! Έως τη δεκαετία του 1970 οι διαστάσεις είχαν μεγαλώσει (1,30x1,50 μ.), ενώ είχαν εγκατασταθεί ρολά και ψυγεία. Το 1971 με τον νόμο 1044/1971 αναγνωρίζονται και αποκτούν δικαιώματα οι ενοικιαστές περιπτέρων ως τάξη επαγγελματιών.    Το 1980 αρχίζει να παραχωρείται κοινόχρηστος χώρος στα περίπτερα από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.  Ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο με περίπτερο έγινε το 1997. Μετά τις εργασίες για το μετρό που γίνονταν στην περιοχή, κατέρρευσε το πρώτο περίπτερο της Αθήνας.  Το 2002 επιτρέπεται και σε ανάπηρους του άμαχου πληθυσμού, π.χ. άνθρωποι που τραυματίστηκαν από νάρκες, να αποκτήσουν άδεια περιπτέρου. Είχαν ενταχθεί ήδη από τη δεκαετία του 1980 οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, οι ανάπηροι του Δημοκρατικού Στρατού.    Με τα χρόνια όλο και περισσότερα προϊόντα βρίσκονται κάτω από τη σκεπή τους, στα ράφια ή στα ψυγεία τους και το περίπτερο εδραιώνεται στις συνήθειές μας. Τα επόμενα χρόνια το περίπτερο άρχισε να αποκτά σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης να διευρύνει την γκάμα των προϊόντων του, και τις διαστάσεις για τον χώρο που καταλαμβάνει με σημαντικές όμως αποκλίσεις από περιοχή σε περιοχή της χώρας, και από Δήμο σε Δήμο της Αθήνας. Τα προϊόντα που πωλούνται στο περίπτερο έχουν φτάσει τους 2.500 κωδικούς. Το τελευταίο σημαντικό επίτευγμα των ανθρώπων του κλάδου με την νομιμοποίηση πώλησης γαλακτοκομικών προϊόντων (πλην τυροκομικών) σάντουιτς και φρουτοσαλάτας, αναμένεται να δώσει μια νέα ώθηση στην εμπορική πορεία του κλάδου, σε μια πραγματικά δύσκολη εποχή για τον χώρο του εμπορίου και ειδικότερα του λιανεμπορίου. Το 2006 οι διαστάσεις των περιπτέρων αυξήθηκαν κατά 20 πόντους. Οι καινούργιες είναι 1,50x1,70. Το εμβαδόν είναι 2,55 τ.μ.   Το 2007 δίνεται άδεια και σε βετεράνους του πολέμου στην Κύπρο και σε άτομα με σοβαρή αναπηρία.   Δήμος Αθηναίων Ο Δήμος Αθηναίων επιτρέπει στα περίπτερα να καλύψουν με ρολά χώρο 4,25 τ.μ. και επιπλέον χώρο μέχρι τα 6,35 τ.μ. για δύο ψυγεία με την πληρωμή τέλους κατάληψης κοινόχρηστου χώρου.   Τα ενοίκια προ κρίσης κυμαίνονταν -κατά μέσο όρο- από 700 έως και 1.300 ευρώ, ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρίσκονταν.   Το 2010 στο περίπτερο επί της Χ. Τρικούπη απέναντι από τη Στοά του Βιβλίου ο κύριος Γρηγόρης εγκαθιστά το antistress system: ένας χάρτινος σωλήνας μεταφέρει τα ρέστα σου σε γυάλινο μπολ ακριβώς μπροστά σου.   Το 2012 το υπουργείο Άμυνας αποφάσισε την απελευθέρωση των αδειών, εκχωρώντας το 70% των περιπτέρων στους δήμους και το 30% σε άτομα με ειδικές ανάγκες και πολύτεκνους με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Ο νόμος 4046/2012 προβλέπει ότι οι υφιστάμενες άδειες περιπτέρων διατηρούνται σε ισχύ, αλλά δεν μεταβιβάζονται, ούτε κληρονομούνται. Σχετικά με τις νέες άδειες η παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης των υπόλοιπων θέσεων (εκτός δηλαδή του 30%) παραχωρούνται με δημοπρασία. Ο χρόνος παραχώρησης του δικαιώματος χρήσης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 10 χρόνια. Απαγορεύεται η αναμίσθωση ή υπεκμίσθωση, μια πρακτική δεκαετιών. Την ίδια χρονιά καταργήθηκαν πρακτικά οι περιορισμοί με βάση πληθυσμιακά κριτήρια, η ύπαρξη περιορισμένου αριθμού προσώπων που τα εκμεταλλεύονται, ο περιορισμός της μόνιμης κατοικίας, ο περιορισμός της εκμίσθωσης μόνο σε φυσικά πρόσωπα   Το 2013 τα περίπτερα ανέρχονται σε 10.000 περίπου σε όλη την Ελλάδα. Από αυτά, 3.500 βρίσκονται στην Αττική. Από τα 1.300 του Δήμου Αθηναίων έχουν εγκαταλειφθεί από την αρχή της κρίσης περίπου τα 500.   Εμφανίζονται τα Kiosky's το δίκτυο των σύγχρονων περιπτέρων περιλαμβάνει 275 «κιόσκια» στην Αττική. Ο τζίρος των περιπτέρων σε όλη την Ελλάδα υπολογίζεται σε 5 δισ. ευρώ. Το κέρδος που μένει στους ιδιοκτήτες είναι της τάξεως του 9-10%.    Τα τελευταία 2 χρόνια πάνω από 3.500 περίπτερα έχουν βάλει λουκέτο, δείχνοντας πως ακόμα και αυτή η καθαρά ελληνική πατέντα υποκύπτει στην κρίση. Ο Δήμος Αθηναίων εφαρμόζει πρόγραμμα κατεδάφισης των εγκαταλελειμμένων περιπτέρων που έχει ξεκαθαρίσει το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, τα οποία υπολογίζονται σε περίπου 300.  Κάτι σαν επίλογος Το περίπτερο αποτελεί ένα από τα σημεία αναφοράς για την Ελλάδα από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα μέχρι και σήμερα. Με σημαντική συνεισφορά σε τομείς-κλειδιά της εγχώριας οικονομίας, όπως η ποσοστιαία συμμετοχή του στο ΑΕΠ, η κάλυψη θέσεων εργασίας ακόμη και σε συμπληρωματικούς, με τον κλάδο τομείς, είναι ένας επαγγελματικός κλάδος που η Πολιτεία πρέπει να προσέξει σημαντικά και με ποικίλους τρόπους. Για να διατηρηθούν ζωντανοί οι δεσμοί και εικόνες με μια εποχή της σύγχρονης Ελλάδας η οποία είναι γεμάτη με ιστορικές μνήμες και εικόνες απείρου κάλλους. Μια ανάμνηση Τα περίπτερα της εποχής εκείνης ήταν μικρές ξύλινες τετράγωνες κατασκευές, που γύρω γύρω είχαν τζαμωτές βιτρίνες. Ο εσωτερικός χώρος ήταν περίπου στο ένα τετραγωνικό μέτρο, ίσως και λίγο παραπάνω, (ίσα-ίσα που χωρούσε ένα άτομο καθισμένο σε μια καρέκλα). Από τη μία πλευρά ήταν η πόρτα εισόδου και εξόδου του περιπτερά. Οι άλλες τρεις πλευρές ήταν γεμάτες εσωτερικά με ράφια, πάνω στα οποία υπήρχαν τα είδη πώλησης. Το βασικό είδος ήταν τα τσιγάρα, με όλες τις τότε μάρκες και τύπους. Τα πρώτα χρόνια τα τσιγάρα ήταν χωρίς φίλτρο. Θυμάμαι μάλιστα ότι πωλούσαν και χύμα καπνό (ταμπάκος) και κάτι ροζ χαρτάκια, μέσα στα οποία οι καπνιστές έβαζαν λίγο καπνό, το τύλιγαν και το κολλούσαν με το σάλιο. Ακόμη θυμάμαι ότι εκτός από τα συσκευασμένα πακέτα υπήρχαν και χύμα τσιγάρα, τα οποία ο ενδιαφερόμενος πελάτης αγόραζε όσα ήθελε. Άλλα είδη που πωλούσαν ήταν τα τσακμάκια με την πέτρα και ένα μακρύ φυτίλι. Τα τσακμάκια αυτά είχαν στο επάνω μέρος μια οδοντωτή ρόδα, την οποία χτυπούσαν για να γυρίσει με την κόψη της παλάμης. Η ρόδα είχε επαφή με μια μικρή ειδική πέτρα (τσακμακόπετρα) που έβγαζε σπίθες και που για να ανάψει φωτιά, χρειαζόταν λίγη τέχνη και περισσότερη υπομονή! Αργότερα βγήκαν αυτά του υγραερίου. Για μας τότε τα παιδιά τα αγαπημένα είδη των περιπτέρων ήταν οι σοκολάτες, τα μαντολάτα, τα λουκούμια. Ιδιαίτερη συμπάθεια είχα και έχω σ' αυτά με το ινδοκάρυδο! Δεν θα ξεχάσω τα πόσα χρήματα (μισή δραχμή) δίναμε για να αγοράσουμε τις σοκολάτες με τις φωτογραφίες των ποδοσφαιριστών, τις οποίες κολλούσαμε σε άλμπουμ για να κερδίσουμε μια μπάλα ποδοσφαίρου! Μα ήταν τόσο δύσκολο να το συμπληρώσεις αφού πάντα ένα χαρτάκι ήταν τόσο σπάνιο που δεν το έβρισκε κανείς. θυμάμαι πως αυτό είχε τον αριθμό 6 και ποδοσφαιριστής ήταν ο Γιώργος Σιδέρης του Ολυμπιακού! Άλλα παρόμοια άλμπουμ ήταν με ηθοποιούς και με τις εθνικές ενδυμασίες των κρατών. Αυτά ήταν εξόχως διδακτικά, αφού μαθαίναμε όλα τα κράτη του κόσμου και τις εθνικές ενδυμασίες τους. Μια δεύτερη ανάμνηση Όταν περνούσαμε από την Ομόνοια εκείνα τα χρόνια χαζεύαμε τα περίπτερα. Και τι δεν είχαν...από κολώνιες...πινέλα ξυρίσματος....επισκευάζανε στυλό αλλά γεμίζανε και τα διαρκείας....τα bic δηλαδή που αντικαταστήσανε το μελάνι και την πέννα -τον κοντυλοφόρο. Σήμερα ακούγεται αστείο να γεμίσεις ένα στυλό διαρκείας. Ο περιπτεράς της Ομόνοιας τότε δεν φοβότανε μήπως τον κλέψουν,δεν είχε κάμερες ασφαλείας και "σεκιουριτάδες" όπως σήμερα. Αρκούσε ο πολιτσμάνος της βάρδιας που έκοβε βόλτες στην περιοχή. Στην μόστρα έβλεπες φυσικά και τον ΚΟΛΥΝΟ την οδοντόπαστα και αργότερα την κρέμα ξυρίσματος που μέχρι να βγεί η σκόνη σαπούνι του ΑΛΕΠΟΥΔΕΛΗ και του ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗ είχαν τα πρωτεία. Έριχνες λίγο στο πλαστικό ή σιδερένιο μπωλάκι και έκανες σαπουνάδα με το κλασικό πινέλο. Θα έβλεπες επίσης και πινακίδα να γράφει ΜΑΝΤΑΡΟΝΤΑΙ ΚΑΛΤΣΕΣ, γυναικείες νάϋλον που δεν πετούσαν οι γυναίκες όταν έφευγαν οι πόντοι. Η γυναίκα του περιπτερά δούλευε στο σπίτι μανταρίστρα. Από περιοδικά ΡΟΜΑΝΤΣΟ, ΘΗΣΑΥΡΟΣ  με μεγάλη κυκλοφορία, τοΕΡΓΟΧΕΙΡΟ επίσης για πλέξιμο και κέντημα. Πλέκανε και κεντάγανε οι γυναίκες στις γειτονιές της Αθήνας, στην Αγίου Μάρκου είχε μαγαζιά με κλωστές, μαλλιά κ.λ.π. Επίσης έβλεπες και τεύχη από εγκυκλοπαίδειες....αγοράζανε για τα παιδιά τους οι γονείς τους ερχόταν οικονομικά τεύχος-τεύχος. Τα μαζεύανε και πηγαίνανε στον εκδοτικό οίκο να τα δώσουν και να πάρουν τον δεμένο τόμο. Να μη ξεχάσω και τα κομπολόγια που πουλούσαν τα περίπτερα απαραίτητο αξεσουάρ των θαμώνων στα καφενεία με τον βαρύ γλυκό δίπλα, το άφιλτρο, τα κιτρινισμένα δάχτυλα από την νικοτίνη και φυσικά το ντουμάνι στην αίθουσα. Τα περίπτερα της Ομόνοιας πουλούσαν και χύμα τσιγάρα για τους άφραγκους αλλά και για τους πιτσιρικάδες που μόλις έβλεπαν την πρώτη τρίχα στο σώμα τους αγοράζανε τα πρώτα προκειμένου να νοιώσουν άντρες.