Ιωάννης Μπούγας: ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ

Σύντομο ιστορικό

     Όπως είναι γνωστό στους παλαιότερους, στην Άμφισσα υπήρχαν λίγες οικογένειες ρομά, πλήρως ενσωματωμένες στο κοινωνικό σύνολο και ουδέποτε είχαν προκαλέσει προβλήματα στην τοπική κοινωνία.....

Από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ΄90 ο αριθμός άρχισε να μεγαλώνει. Οι ρομά εγκαταστάθηκαν σε παράνομους καταυλισμούς, που δεν πληρούν τους όρους στοιχειώδους αξιοπρεπούς διαβίωσης με την ανοχή ή και ενθάρρυνση τοπικών παραγόντων και σταδιακά άρχισαν να εκδηλώνουν με αύξουσα συχνότητα παραβατική συμπεριφορά. 

     Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε χωρίς έλεγχο μέχρι τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, που τραγικά για την κοινωνία μας γεγονότα, ανάγκασαν την τότε δημοτική αρχή να προσπαθήσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με την μετεγκατάσταση των ρομά στη θέση «Κάμινος». Η μετεγκατάσταση αποφασίστηκε με τις υπ΄αριθμ. 412/13.10.2017 και 72/27.02.2018 αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Δελφών και αφορούσε στην δημιουργία οργανωμένου χώρου για την εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών στέγασης και διαβίωσης σε 45 οικογένειες με πληθυσμό 200 περίπου ατόμων.

     Ο Δήμος Δελφών είχε κάνει τότε σοβαρή προετοιμασία και είχε συγκροτήσει πλήρη φάκελο, που περιελάμβανε τα κατά νόμο δικαιολογητικά, από τα οποία προέκυπτε ότι η έκταση την οποία πρότεινε πληρούσε τις κατά νόμο προϋποθέσεις. Το αίτημα του Δήμου εγκρίθηκε με την υπ΄αριθμ. 18987/124 απόφαση έγκρισης των Υπουργών Εσωτερικών – Οικονομίας και Ανάπτυξης – Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Υγείας, Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΦΕΚ΄Β 1276/2018) με την οποία εγκρίθηκε επίσης η δαπάνη μεταστέγασης και κατασκευής των εγκαταστάσεων 2.868,517,40ευρώ.

     Η μετεγκατάσταση στην θέση «Κάμινος» δεν πραγματοποιήθηκε, λόγω των σφοδρών αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας της Άμφισσας, αλλά και της τότε μειοψηφίας του Δ.Σ.

     

     Η αρμοδιότητα και ευθύνη των ο.τ.α για εκπόνηση και υλοποίηση σχεδίων διαχείρισης και μετεγκατάστασης των ρομά

     Σύμφωνα με τη νομοθεσία οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού έχουν την αρμοδιότητα και ευθύνη να εκπονήσουν και υλοποιήσουν σχέδια διαχείρισης και σχέδια μετεγκατάστασης των ρομά, που διαβιούν στα διοικητικά τους όρια.

     Ιδιαίτερη σημασία δίνω στο σχέδιο διαχείρισης, που πρέπει να περιλαμβάνει την καθημερινή επαφή με τους ρομά, επαγγελματιών (κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, εκπαιδευτικών κλπ), που θα επιχειρήσουν να οικοδομήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης μαζί τους και να αναπτύξουν δεσμούς με την τοπική κοινωνία, με σκοπό την κοινωνική τους ένταξη, την ενθάρρυνση της νόμιμης απασχόλησης με εξεύρεση κατάλληλης εργασίας, την αύξηση των ποσοστών φοίτησης στην προσχολική και υποχρεωτική εκπαίδευση, την παροχή υπηρεσιών υγείας, την ενημέρωσή τους για τις υποχρεώσεις τους ως πολίτες κλπ. Όλες οι ανωτέρω δράσεις υποβοηθούνται και μπορεί να χρηματοδοτούνται από εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα (π.χ πρόγραμμα Erasmus+2021-2027 που αφορά την εκπαιδευτική ένταξη παιδιών και νέων ρομά).

          Με ορθή και επίμονη προσπάθεια κατάλληλων εργαζόμενων μπορεί να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των ρομά, να δημιουργηθούν δίαυλοι επικοινωνίας με τις κοινωνικές και εκπαιδευτικές δομές της πόλης μας και να προετοιμαστεί κατάλληλα η μετεγκατάστασή τους, που πρέπει ν΄αποτελεί τον τελικό μας στόχο. 

     Ταυτόχρονα πρέπει σε συνεργασία κυρίως με την πολεοδομική υπηρεσία και την αστυνομία να προβλέπεται η άμεση παρέμβαση και αποτροπή κάθε προσπάθειας επέκτασης των υφιστάμενων καταυλισμών και εγκατάστασης νέων παραπηγμάτων.

     

     Η πρόταση μετεγκατάστασης του δήμου Δελφών που αποσύρθηκε

     Περί τα τέλη του 2022 πληροφορήθηκα από τον τοπικό (έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο) ότι ο Δήμος Δελφών έχει έτοιμη πρόταση για την μετεγκατάσταση των ρομά, που έχουν εγκατασταθεί πλησίον της ανατολικής εισόδου της πόλης μας. Στη συνέχεια ο Δήμαρχος Δελφών με ενημέρωσε για την πρόταση, η οποία περιελάμβανε την μετακίνηση των ρομά σε χώρο που ανήκει στην Τράπεζα Πειραιώς, έχει χωροθετηθεί και προορίζεται για επέκταση του Βιοτεχνικού Πάρκου Άμφισσας.

     Ο τότε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εργασίας και νυν Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ κ. Γεώργιος Σταμάτης προς τον οποίο επανειλημμένως απευθύνθηκα για το ζήτημα με σαφήνεια μου απάντησε ότι η πρόταση αυτή δεν είναι σύννομη, καθώς δεν τηρούνται οι νόμιμες αποστάσεις από κοινωφελείς εγκαταστάσεις και ειδικότερα από τον βιολογικό καθαρισμό της πόλης και προσκρούει σε απαγορευτικές διατάξεις νόμου, που έχουν τεθεί για την προστασία της δημόσιας υγείας και την κοινή ασφάλεια.

     Ο Δήμαρχος Δελφών επανέλαβε την παραπάνω πρόταση, τόσο στην σύσκεψη που έγινε με πρωτοβουλία του Προέδρου του ΕΒΕ στην Άμφισσα στις αρχές τους καλοκαιριού του 2023, όσο και στην σύσκεψη που συγκάλεσα πρόσφατα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης με την συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων για το θέμα των ρομά. Επιπλέον ο Δήμαρχος, τόσο στις ως άνω συσκέψεις, όσο και δημόσια κατ΄επανάληψη αναφέρει ότι δεν τον βοήθησε η Κυβέρνηση στην πρόταση μετεγκατάστασης, επειδή ο κ. Σταμάτης δεν τήρησε υπόσχεση αλλαγής της νομοθεσίας. Την ίδια θέση εξέφρασε και κατά τη συνεδρίαση του ΔΣ, που διεξήχθη στις 11 Δεκεμβρίου 2023, μετά από αίτημα πολιτών, στην οποία δυστυχώς δεν ήταν δυνατόν να συμμετάσχω, λόγω των γνωστών τραγικών γεγονότων οπαδικής βίας που επέβαλαν την συνεχή παρουσία μου στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.

     Σχετικά με την πιο πάνω άποψη, πρέπει να λεχθούν τα εξής:

• Είναι γνωστό πως ο Γενικός Γραμματέας δεν έχει νομοθετική πρωτοβουλία για να μπορεί να αλλάξει το νόμο και μάλιστα να θεσμοθετήσει ελαστικότερες προϋποθέσεις εφαρμογής του, όπως η μείωση της ελάχιστης απόστασης των καταυλισμών από κοινωφελείς εγκαταστάσεις, που αφορούν στην δημόσια υγεία και ασφάλεια, ούτε εξετάσθηκε ή εξετάζεται από το αρμόδιο Υπουργείο ζήτημα αλλαγής των προϋποθέσεων για την Άμφισσα ή οποιαδήποτε άλλη περιοχή. Το γεγονός αυτό επιβεβαίωσε ενώπιον όλων των φορέων, που συμμετείχαν στη σύσκεψη στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και ο νυν Γενικός Γραμματέας Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας κ. Πρόδρομος Πύρρος.

     Και στην υποθετική όμως περίπτωση που η Κυβέρνηση προέβαινε στην αλλαγή της νομοθεσίας ως προς τα ελάχιστα όρια που αφορούν την απόσταση του νέου καταυλισμού από κοινωφελείς εγκαταστάσεις, η εν λόγω πρόταση έχει εγγενείς αδυναμίες, που την καθιστούν ανεφάρμοστη, καθώς:

• Προϋποθέτει, σύμφωνα με τα όσα εξέθεσε ο Δήμαρχος προηγούμενη απαλλοτρίωση του χώρου όπου είναι σήμερα εγκατεστημένοι οι ρομά από τους ιδιοκτήτες των ακινήτων, με σκοπό να προχωρήσει η διαδικασία ανταλλαγής έκτασης εντός του ΒΙΟ.ΠΑ, που ανήκει στην Τράπεζα Πειραιώς. Το γεγονός αυτό πέραν της υποχρέωσης εξεύρεσης των αναγκαίων χρημάτων για την καταβολή των αποζημιώσεων συνεπάγεται καθυστερήσεις και μια μακρά δικαστική διαδικασία, που είναι αβέβαιο εάν και πότε θα τελεσφορήσει.

• Η Τράπεζα Πειραιώς, ακόμη κι αν είχε ο Δήμος την έκταση είναι αβέβαιο εάν θα προέβαινε σε ανταλλαγή, καθώς ο χώρος προορίζεται για συγκεκριμένη επιχειρηματική χρήση κι όχι για δημιουργία καταυλισμών.

• Η έκταση χωροθέτησης του ΒΙΟ.ΠΑ έχει εξαιρεθεί από τις δεσμεύσεις για την προστασία του δελφικού τοπίου μετά από συγκεκριμένη δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία, που προβλέπεται από τη νομοθεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, αποκλειστικά για την εγκατάσταση και λειτουργία ήπιας όχλησης επιχειρήσεων. Για οποιαδήποτε άλλη χρήση, πρέπει να δοθούν νέες εγκρίσεις και να ληφθεί σχετική απόφαση του ΚΑΣ και

• Συναντά την σφοδρή αντίδραση των ιδιοκτητών επιχειρήσεων εντός του ΒΙΟ.ΠΑ

     Ενόψει όλων αυτών ο κ. Ταγκαλής απέσυρε την πρότασή του μετά το πέρας της σύσκεψης που έλαβε χώρα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.

     Προς μια βιώσιμη και υλοποιήσιμη λύση

     Αποτελεί πεποίθησή μου ότι τα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα πρέπει ν΄ αντιμετωπίζονται με ενότητα και όσοι μετέχουν του προβλήματος οφείλουν ν΄ αναλαμβάνουν την ηθική, κοινωνική, νομική και πολιτική ευθύνη που τους αναλογεί και να μην προσπαθούν να την μετακυλύουν σε άλλους.

     Στο πλαίσιο θεωρώ ότι πρέπει να ενεργήσουμε προς 3 κυρίως κατευθύνσεις:

• Στο επίπεδο της πρόληψης και καταστολής της παραβατικότητας, που κλονίζει το αίσθημα ασφάλειας των συμπολιτών μας, μπορεί και πρέπει να γίνουν περισσότερα. Προς το σκοπό αυτό είμαι σε διαρκή σε επικοινωνία με τις αρμόδιες τοπικές αστυνομικές αρχές, αλλά και τον Αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ, ώστε να ενταθούν οι προσπάθειες. Παράλληλα οι Εισαγγελικές και Δικαστικές Αρχές οφείλουν να συνεργάζονται στενά με την Αστυνομία, ώστε να καταστέλλεται άμεσα κάθε παράνομη πράξη και ν΄ αξιοποιείται κάθε στοιχείο για να διώκονται και δικάζονται με την ταχύτητα που επιβάλλεται, οι υποθέσεις, που απασχολούν καθημερινά τους πολίτες και να τιμωρούνται οι δράστες, όπως προβλέπει ο Ποινικός Νόμος. 

     Οι ενέργειες των οργάνων του Κράτους πρέπει να διέπονται από τον κανόνα ότι οι νομιμόφρονες φορολογούμενοι πολίτες έχουν συνταγματικά κατοχυρωμένη αξίωση προστασίας και δικαίωσης, άλλως η Πολιτεία τους αδικεί δια παραλείψεως. Αδράνεια και ολιγωρία των κρατικών οργάνων δεν είναι ανεκτές. Με τις δράσεις τους καθημερινά πρέπει να εκφράζουν την βούληση του Κράτους να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα.

     Για την αποτελεσματικότερη όμως προστασία οι φορείς – νομικές οντότητες αλλά και οι πολίτες, που έχουν πέσει θύματα έκνομων ενεργειών κατά της περιουσίας τους ή απειλούνται από τέτοιες πρέπει να ενισχύσουν τα μέσα προφύλαξης, συνδράμοντας έτσι την προσπάθεια των αστυνομικών αρχών (π.χ το Πανεπιστήμιο, ο Δήμος και η Περιφέρεια θα μπορούσαν να εξετάσουν την ιδιωτική φύλαξη, την εγκατάσταση συστημάτων συναγερμού, καμερών κλπ) για την προστασία της ιδιοκτησίας τους.

• Στο επίπεδο της καθημερινής διαχείρισης των ρομά ο Δήμος οφείλει να ενημερώσει τους δημότες για το σχέδιο που έχει εκπονήσει και εγκριθεί, ποιοι και με ποια ιδιότητα εμπλέκονται σε αυτό, τα αποτελέσματα και τις προοπτικές του για κοινωνική ενσωμάτωση των ρομά, καθώς και για την αποφυγή και αποτροπή εντάσεων, που ενίοτε μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτες και να οδηγήσουν σε συγκρούσεις με απρόβλεπτα αποτελέσματα για την κοινωνία μας. 

Επαναλαμβάνω ότι στο σχέδιο διαχείρισης δίνω μεγάλη σημασία και θα το στηρίξω όπου και με όποιο τρόπο μου ζητηθεί, διότι μόνο με συστηματική δουλειά από τους ανθρώπους, που το υποστηρίζουν και μέσω της εκπαίδευσης, των ιατρικών ελέγχων, της παροχής υπηρεσιών πρόνοιας, της εξεύρεσης εργασίας και ιδίως της συνειδητοποίησης και εμπέδωσης της αντιστοιχίας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των ρομά μπορεί να προετοιμαστεί η οριστική λύση. Ταυτόχρονα δε το σχέδιο οφείλει να κινητοποιεί όλους του μηχανισμούς (π.χ Πολεοδομία, Υγειονομική Υπηρεσία, Αστυνομία κλπ) ώστε ν΄αποτρέπεται άμεσα και δραστικά η εγκατάσταση νέων παραπηγμάτων και επέκταση των καταυλισμών, κάτι που αποτελεί κομβικό παράγοντα στην επίλυση του προβλήματος. 

• Η οριστική λύση θα επιλεγεί από τον Δήμο και θα υλοποιηθεί από αυτόν. Για να είναι βιώσιμη πρέπει να είναι σύννομη και να συγκεντρώνει την κοινωνική αποδοχή. Εφόσον το Δημοτικό Συμβούλιο λάβει τέτοια απόφαση θα κάνω ό,τι είναι δυνατό για την ταχεία έγκριση και χρηματοδότησή της. Το θεσμικό πλαίσιο περιλαμβάνει ένα ικανό εύρος επιλογών, που το δημοτικό συμβούλιο μπορεί να υιοθετήσει μεμονωμένα ή συνδυαστικά, όπως μετεγκατάσταση σε άλλη περιοχή ή περιοχές του δήμου, επιδότηση ενοικίου, που θεσπίστηκε με το ν. 4472/2017, πρόγραμμα «στέγαση και εργασία» (ΚΥΑ 60134/2017) που προβλέπει την επιδότηση ενοικίου, την κάλυψη δαπανών για οικοσκευή, καθώς και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και την επιδότηση εργασίας, πρόγραμμα κάλυψη (ν.5006/2022) το οποίο υλοποιείται με σύμπραξη με τους Δήμους ή συμπράξεις δήμων με το Υπουργείο κλπ. 

     Πρόσφατες καλές πρακτικές δήμων τις οποίες μπορούμε να λάβουμε υπόψη είναι ο δήμος Χαλανδρίου, που μετά από ομόφωνη απόφαση του ΔΣ εφαρμόζει πρόγραμμα επιδότησης ενοικίου σε μια προσπάθεια για μεταφορά πληθυσμού από τις παράγκες των καταυλισμών σε σπίτια, ώστε να μην αναπαράγεται πλέον το μοντέλο της γκετοποίησης των Ρομά στις παραγκουπόλεις τους και ο Δήμος Αμπελοκήπων – Μενεμένης, που αποφάσισε την δημιουργία οργανωμένου χώρου για την μετεγκατάσταση των ρομά και η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου με το σχέδιο μετεγκατάστασης εγκρίθηκαν με την υπ΄αριθμ. 49453/2023 ΚΥΑ των Υπουργών Ανάπτυξης, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Υγείας, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών (ΦΕΚ Β΄3210/16.05.2023).

     Συνδρομή στην υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών, που χρηματοδοτούνται από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους μπορεί να παράσχει και η Περιφέρεια. Θα ήταν παράλειψη εάν δεν τονίσω την θετική στάση του Περιφερειάρχη μας κ. Φάνη Σπανού, ο οποίος δήλωσε πρόθυμος και έτοιμος να συνδράμει με κάθε μέσο την προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος και δεν ακολούθησε την εύκολη και απλοϊκή οδό διαφυγής επιρρίπτοντας τις ευθύνες στην Κυβέρνηση, στην οποία δυστυχώς προσχώρησε και η ελάσσων μειοψηφία του ΔΣ με προφανή σκοπό ν΄ αποφύγει να πάρει σαφή και συγκεκριμένη θέση στο ζήτημα των ρομά, για να μπορεί ελεύθερα να καταγγέλλει χωρίς να μπορεί να κριθεί.

     Λύση με προσοχή, επιμονή και σύνεση

    Ο κοινωνικός αποκλεισμός τους και η περιθωριοποίησή των ρομά δεν είναι ανεκτά σε μια πολιτισμένη κοινωνία. Συντηρούν ένα φαύλο κύκλο παραβατικής συμπεριφοράς, που ολοένα και περισσότερο θα αποκλίνει και θα συγκρούεται με τους κανόνες και τις αξίες, που μοιραζόμαστε όλοι οι πολίτες του Δήμου Δελφών. Το πιο επικίνδυνο είναι ότι εντείνουν το αίσθημα της εχθροπάθειας που η εμπειρία του πρόσφατου σχετικά παρελθόντος δείχνει ότι μπορεί να πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες καταστάσεις και να αποτελέσει την αιτία πρόκλησης τραγικών γεγονότων, που θα θέσουν σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή και βασικά έννομα αγαθά.    

     Με επιμονή, συνεργασία, αλληλεγγύη, θέτοντας στις ορθές διαστάσεις το ζήτημα των ρομά και διαφυλάσσοντας από άσκοπες υπερβολές την φήμη και αναπτυξιακή προοπτική της πόλης,  θα δώσουμε λύση και σε αυτό το κοινωνικό πρόβλημα, που απασχολεί δεκαετίες τον Δήμο Δελφών και ειδικότερα την Άμφισσα. 

     Και σε αυτή την προσπάθεια θα είμαι διαρκώς και ενεργά παρών.

ΙΩΑΝΝΗΣ Δ ΜΠΟΥΓΑΣ

ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ

ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ