ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ - Η ΕΚΘΕΣΗ του ταξίαρχου ΕΝΤΥ ΜΑΓΙΕΡΣ -αρχηγού της αγγλικής αποστολής

Τα ντοκουμέντα που αφορούν στην ΕΚΘΕΣΗ ΜΑΓΙΕΡΣ μάς τα κοινοποίησε ο φίλος ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός. 

Τον ευχαριστούμε πολύ. 

Είναι πολύτιμα για την ιστορική αλήθεια και την οικογενειακή μας τιμή. ....

Και αυτό γιατί, την δεκαετία του '80, ο Νικηφόρος δέχτηκε ανυπόστατες και κατασκευασμένες κατηγορίες από ζερβικούς-εδεσίτες για την συμμετοχή του -ή την μη συμμετοχή του- στην επιχείρηση Γοργοποτάμου (ούτε και οι ίδιοι ήξεραν τι να υποστηρίξουν) σε μία καταγέλαστη προσπάθεια κάποιων φανατικών, μέσω της εφημερίδας "ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ", να αποδώσουν την αποτυχία τους στους "άλλους".

 Έβαλαν τον ανιψιό του Ναπολέοντα Ζέρβα, Νίκο Ζέρβα, που ήταν παρών -όπως λέγεται- στην επιχείρηση Γοργοποτάμου, 15χρονος τότε, δίπλα στον στρατηγό-θείο του στο Σταθμό Διοίκησης (αυτή ήταν η συμμετοχή του, δεν αναφέρεται άλλη δράση, 15χρονος ήταν άλλωστε), να ισχυρίζεται ότι ο Νικηφόρος φώναζε "πάμε να φύγουμε" όταν η επιχείρηση κινδύνευσε στο Βόρειο Βάθρο. 

Ο Νικηφόρος βέβαια τους μήνυσε και ακολούθησε δίκη, όπου καταδικάστηκαν οι υπεύθυνοι της εφημερίδας και υποχρεώθηκαν σε επανόρθωση, αλλά η όλη υπόθεση τράβηξε μακριά και στοίχισε πολύ στην υγεία του Νικηφόρου.

Η ΕΚΘΕΣΗ ΜΑΓΙΕΡΣ είναι σημαντική γιατί μέσα από αυτή καταρρίπτονται αιτιάσεις μερίδας εδεσιτών που προσπάθησαν να διαστρεβλώσουν την ιστορική αλήθεια για την επιχείρηση Γοργοποτάμου, καθώς έπρεπε να δικαιολογηθεί η οπισθοχώρηση του τμήματός τους στο Βόρειο Βάθρο και η επέμβαση της Εφεδρείας των ελασιτών που είχε αποτέλεσμα την κατάληψή του. Και είναι σημαντική, διότι είναι γνωστό ότι η διάθεση, η στάση, και η "πολιτική" των Βρετανών και του ίδιου του διοικητή της συμμαχικής αποστολής Έντυ Μάγιερς καθώς και του υποδιοικητή του Κρις Γουντχάουζ, ήταν φιλική προς το τμήμα του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα, ενώ αντιθέτως η στάση τους απέναντι στους "αριστερούς-κομμουνιστές" του Άρη Βελουχιώτη ήταν στάση δυσπιστίας-καχυποψίας μέχρι και κεκαλυμμένα ή απροκάλυπτα εχθρική. Έτσι, η μαρτυρία αυτή είναι δεόντως ισχυρή, αφού κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ο Μάγιερς θα μεροληπτούσε υπέρ του Άρη και των ελασιτών και θα υποβίβαζε τον Ζέρβα και το τμήμα του. Άλλωστε, μέσα στην έκθεση Μάγιερς δηλώνεται με τον πιο περίτρανο τρόπο η προτίμηση των Βρετανών στο ανταρτικό σώμα του Ναπ. Ζέρβα. Γράφει στην έκθεσή του ο Μάγιερς, για τα περιστατικά μετά το τέλος της επιχείρησης: "Ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ είχε διαταχθεί να βρει ένα κατάλληλο πρόσωπο για Αρχηγό των Ανταρτών, υπό τον οποίον θα οργανωνόταν και θα αναπτυσσόταν ο Ανταρτικός αγώνας. Ο ΖΕΡΒΑΣ ήταν ο πλέον κατάλληλος ηγέτης τον οποίο, μέχρι τότε, είχε συναντήσει ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ, και είχε αποφάσισε να συνεργαστεί μαζί του, εν πάση περιπτώσει προς το παρόν. Δεν είχα ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς δεν είχα καμία αρμοδιότητα στο ζήτημα μιας και ήμουν προς αναχώρηση, αλλά συμφώνησα με την επιλογή του ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ". Κατά τεκμήριο λοιπόν, η μαρτυρία Μάγιερς είναι αποκαλυπτική για τα αληθινά περιστατικά της επιχείρησης, όσον αυτά αφορούν στην δράση και στάση των δύο αρχηγών Ζέρβα και Άρη και των ανταρτικών δυνάμεων ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ κατά την διάρκεια της επιχείρησης Γοργοποτάμου. Και αυτή η μαρτυρία Μάγιερς, δυστυχώς για κάποιους που κατηγορούν την εαμική πλευρά ότι "θέλει να μονοπωλήσει την επιτυχία Γοργοποτάμου και ότι παραχαράσσει την ιστορία", αποδεικνύει ότι συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Κάτι τέτοιο επιχειρήθηκε και πρόσφατα σε βιβλίο για τον Γοργοπόταμο που κυκλοφόρησε ως ένθετο εφημερίδας με σκοπό "να καταρριφθούν μύθοι και η καπηλεία της κομμουνιστικής αριστεράς" για την επιχείρηση. (!!!) Η μεροληπτική κοπτοραπτική υπέρ του Ζέρβα και η απόκρυψη ντοκουμέντων, όπως π.χ. η έκθεση Μάγιερς, είναι το μότο αυτού του πρόχειρου πονήματος. Άλλωστε, ο συγγραφέας της, δηλώνει διαχειριστής της σελίδας "Ναπολέων Ζέρβας και το έπος της Εθνικής Αντιστάσεως του Εδες-Εοεα" στο facebook. 

Η ΕΚΘΕΣΗ ΜΑΓΙΕΡΣ υπάρχει στα επίσημα αγγλικά αρχεία και συντάκτης είναι ο αρχηγός της αγγλικής αποστολής για την επιχείρηση Γοργοποτάμου Έντυ Μάγιερς. Η έκθεση κατατέθηκε στην προϊστάμενη υπηρεσία του, την Υπηρεσία Ειδικών Επιχειρήσεων (S.O.E.) και αφορά στην περίοδο δράσης του στην κατεχόμενη Ελλάδα. Η μετάφραση που ακολουθεί είναι δική μας -πιστεύουμε ακριβής. Μέσα σε λίγες σελίδες, περιγράφονται και καταγράφονται σημαντικά στοιχεία, όπως η υποχώρηση της ομάδας κρούσης στο Βόρειο Βάθρο της γέφυρας, η στάση των αρχηγών της αποστολής Ναπολέοντα Ζέρβα και Άρη Βελουχιώτη μετά την αποτυχία κατάληψης του Βόρειου Βάθρου, η επέμβαση της Εφεδρείας κ.ά. Εντυπωσιακά εξαγόμενα: 1. Η οπισθοχώρηση της ομάδας των εδεσιτών στο Βόρειο Βάθρο, που περιγράφεται με τα πιο μελανά χρώματα: «H δύναμη που αρχικά απέτυχε στο Βόρειο άκρο της γέφυρας ήταν εξ ολοκλήρου μία δύναμη του ΖΕΡΒΑ. Η ομάδα που διάνοιξε το συρματόπλεγμα αποτελείτο από τρεις ή τέσσερις άνδρες και έναν αξιωματικό. Όταν οι Ιταλοί άνοιξαν πυρ με πολυβόλα στη γραμμή του συρματοπλέγματος, όλοι εκτός του αξιωματικού το έβαλαν στα πόδια, και η υπόλοιπη από την επιτιθέμενη δύναμη η οποία ακολουθούσε ανάμεσα από το συρματόπλεγμα, τους μιμήθηκε». 2. Η απαξιωτική έως εξευτελιστική περιγραφή του Ναπολέοντα Ζέρβα από τον Μάγιερς, μετά την αναφορά του αξιωματικού του ΕΔΕΣ (Σωτ. Παπαχρήστου) που επέστρεψε από την αποτυχημένη αποστολή στο Βόρειο Βάθρο. Η αναφορά Μάγιερς έχει ως εξής: "During the action ARES was by far the cooler of the two, ZERVAS became frightfully depressed when things went wrong, in typical Greek Army fashion". ARES remained much less ruffled."... μετάφραση: "Κατά την διάρκεια της επιχείρησης ο ΑΡΗΣ ήταν μακράν ο ψυχραιμότερος από τους δύο. Ο ΖΕΡΒΑΣ περιήλθε σε κατάσταση πανικού και κατάθλιψης όταν τα πράγματα πήγαν στραβά, τυπικός τρόπο αντίδρασης (αξιωματικού) του Ελληνικού Στρατού. Ο ΑΡΗΣ παρέμεινε πολύ λιγότερο αναστατωμένος". Η περιγραφή-αναφορά έχει ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογισθούμε, όπως είναι γνωστό και προαναφέραμε, ότι ο Μάγιερς και η αγγλική πολιτική ήταν με την πλευρά του Ζέρβα και του ΕΔΕΣ και όχι βεβαίως του Άρη και του ΕΛΑΣ. 3. Ο Ζέρβας κατά την εμπλοκή στο Βόρειο Βάθρο εξέφρασε την πεποίθηση ότι «η επιχείρηση είχε προδοθεί» και απαιτούσε να ριφθεί αμέσως η φωτοβολίδα που θα σήμαινε το πέρας της επιχείρησης και την αποχώρηση των σαμποτέρ και των ανταρτών. Δηλαδή, αυτό για το οποίο κατηγορούσαν συκοφαντικά τον Νικηφόρο οι εδεσίτες το '80, το διέπραξε ο αρχηγός τους Ναπ. Ζέρβας. Και αυτό πιστοποιείται σε ανύποπτο χρόνο και με τον πιο εμφατικό τρόπο, από φίλια προς αυτούς πηγή -με μηδαμινά περιθώρια αμφισβήτησης- τον βρετανό ταξίαρχο Έντυ Μάγιερς! 4. Η Εφεδρεία έδρασε υπό την ηγεσία αξιωματικών του ΕΛΑΣ και όχι υπό την καθοδήγηση του Πυρομάγλου (υπαρχηγός ΕΔΕΣ). 

 ...Κατόπιν αυτών, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς, ότι η ρήση του Γουντχάουζ «η επιχείρηση Γοργοποτάμου χωρίς τον Ζέρβα δεν γινόταν και χωρίς τον Άρη δεν πετύχαινε» έγινε γιατί μετά το κάζο, έπρεπε να βρεθεί ισοβαρής ρόλος για τον Ζέρβα στην επιχείρηση... Το ίδιο αστήρικτες είναι και οι αιτιάσεις για καθυστέρηση στην πραγματοποίηση της επιχείρησης με ευθύνη του Άρη -έχουν απαντηθεί διεξοδικά και καταρριφθεί από τους καπετάνιους Περικλή και Νικηφόρο. Στον Άρη μάλιστα καταλογίζουν ότι «εσύρθη τελικώς, εκών-άκων, για να μην καρπωθεί μόνος ο Ζέρβας και ο ΕΔΕΣ την δόξα ενός τέτοιου εγχειρήματος». [Ως να είχαν σίγουρη την επιτυχία... με μόνο 50-60 άνδρες, χωρίς τάξη και πειθαρχία, όπως και ο Μάγιερς αναφέρει, και όπως και εκ της τελικής έκβασης γνωρίζουμε...]. Και αυτό είναι επίσης προϊόν επινόησης, εκ της ανάγκης να υπάρξει αντίβαρο στην στρατιωτική υπεροχή του ΕΛΑΣ έναντι του ΕΔΕΣ... υπεροχή, άλλωστε, που αναγνωρίζει και ο ίδιος ο Μάγιερς στην έκθεσή του. 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΕΦΕΔΡΕΙΑΣ: ο Μάγιερς στην έκθεσή του αναφέρει ότι αυτή ήταν υπό τις διαταγές του ΕΔΕΣ - Ζέρβα (σ.σ. ανακριβές), αλλά και ότι οι ελασίτες, όταν διατάχθηκαν να επέμβουν στο Βόρειο Βάθρο, την "τελευταία στιγμή" αρνήθηκαν να δράσουν υπό τις εντολές των αξιωματικών του ΕΔΕΣ, και "έδρασαν μόνοι τους", "με επιτυχία", όπως δέχεται και ο ίδιος ο Μάγιερς. Το ερώτημα που προκύπτει -έστω αν δεχτούμε ότι οι ελασίτες αρνήθηκαν "την τελευταία στιγμή" να μπουν υπό τις διαταγές των εδεσιτών αρχηγών της Εφεδρείας (που είναι βεβαίως ανακριβές, όπως σημειώσαμε πιο πάνω, αφού οι άνδρες της Εφεδρείας ήταν όλοι ελασίτες και είχαν εξαρχής ελασίτη διοικητή) είναι: αφού οι ελασίτες έδρασαν μόνοι τους και πέτυχαν στην αποστολή κατάληψης του Βόρειου Βάθρου, ποιος ήταν ο επικεφαλής τους; Γιατί δεν τον αναφέρει ο Μάγιερς; Επικεφαλής, βεβαίως, ήταν ο Νικηφόρος [επικεφαλής 30 ανδρών του ΕΛΑΣ μαζί με τους καπετάνιους Περικλή, Θάνο, Πελοπίδα, και με την συμμετοχή των αξιωματικών του ΕΔΕΣ Σωτ. Παπαχρήστου και Λεων. Πετροπουλάκη που ήσαν επικεφαλής της ομάδας τους στην πρώτη αποτυχημένη έφοδο]. Γεγονός που αναφέρεται επισήμως αργότερα, στις επιστολές των Μάγιερς (ο Μάγιερς αναφέρει ότι ο Νικηφόρος ήταν υποδιοικητής, ανακριβές και αυτό) και Γουντχάουζ. Οι επιστολές αυτές γράφτηκαν το 1948 και μεταφράστηκαν επίσημα, ύστερα από παράκληση του Νίκου Δημητρίου, πατέρα του Νικηφόρου και του Σόλωνα (Γιάννη Δημητρίου), που προσπαθούσε να σώσει τους δύο γιους του από το εκτελεστικό απόσπασμα, καθώς ήταν φυλακισμένοι και καταδικασμένοι, δις εις θάνατον, μαζί με άλλους συναγωνιστές τους για την υπόθεση της εκτέλεσης του συνεργάτη των κατακτητών, φαρμακοποιού Π. Δρίβα, από την Σουβάλα (τον Αύγουστο του 1942). Στην επιστολή του, ο Μάγιερς, αναφέρει: "Ούτος προσωπικώς ηγήθη της τελικής εφόδου κατά των εχθρικών θέσεων, αποτέλεσμα της οποίας υπήρξε η κατανίκησις της αντιστάσεως του εχθρού και κατέστη δυνατόν να πραγματοποιηθεί η καταστροφή της γεφύρας". Ο Γουντχάουζ σε επιστολή που δημοσιεύτηκε και στον "Γκάρντιαν", αναφέρει: "Ούτος ήτο ο διοικητής του εφεδρικού σώματος το οποίον εξεκίνησεν εις μίαν κρίσιμον στιγμήν να καταλάβει το βόρειον άκρον της γεφύρας, ότε η επίθεσις πολύ ολίγον έλειψεν να αποτύχει. Χωρίς το θάρρος του και χωρίς την αρχηγίαν του η γέφυρα ουδέποτε θα ηδύνατο να καταληφθεί, η σιδηροδρομική γραμμή ουδέποτε θα ηδύνατο να αποκοπεί". Όμως, όπως προείπαμε, ο Νικηφόρος με την επέμβασή του έγινε στόχος, για κάποιους εδεσίτες, καθώς πέτυχε εκεί που οι άντρες του Ζέρβα είχαν αποτύχει. Έτσι, αφού για κάποιους "βρέθηκε στην λάθος στιγμή και στην λάθος αποστολή", έγινε ο αποδέκτης των συκοφαντικών και κατασκευασμένων επιθέσεων. Έπρεπε να διαγραφεί από την επιχείρηση ή να σπιλωθεί. Και αυτό επιχειρήθηκε και την δεκαετία του '80, μέσα από δημοσιεύματα της εφημερίδας "Ακρόπολις", γεγονός που ανάγκασε τον Κρις Γουντχάουζ να παρέμβει με επιστολή του για δεύτερη φορά: "Ήμουν παρών εκείνη τη νύχτα του Νοεμβρίου του '42 όταν δόθηκε η διαταγή στο Νικηφόρο να ενισχύσει την επίθεση στο βόρειο άκρο της γέφυρας. Άκουσα τη διαταγή και είδα αυτοπροσώπως την εκτέλεσή της. Είχα την ευχαρίστηση να επαναβεβαιώσω δημόσια ότι η συμπεριφορά του στη μάχη του Γοργοπόταμου διατήρησε τα ύψιστα πρότυπα του Ελληνικού Στρατού. Το έχω πει αυτό και προηγουμένως και δεν θα έπρεπε ποτέ να χρειαστεί να το πω πάλι. Το να ισχυρίζεται κανείς το αντίθετο θα σήμαινε ότι ατιμάζει μια μεγάλη εθνική νίκη". ["Ακρόπολις, 3-11-1984]. 

 ......................................................................................................................

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗΣ ΜΑΓΙΕΡΣ προς SOE για την επιχείρηση ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ [σελίδες 11-12-13-14-15] 

ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ - ΕΚΘΕΣΗ ΜΑΓΙΕΡΣ

-11-

και τις δυνάμεις του υπό τις διαταγές του ΖΕΡΒΑ για την επιχείρηση. Μετά από κάποιες ήσσονος σημασίας παρατηρήσεις ο ΖΕΡΒΑΣ και ο ΑΡΗΣ συμφώνησαν με το σχέδιό μου και την νύχτα της 26ης Νοεμβρίου επιτεθήκαμε στην γέφυρα.

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ

 Η ΜΑΧΗ του ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ

 Η καταστροφή της γέφυρας του Γοργοπόταμου είναι πλέον ένα θρυλικό γεγονός, όσον αφορά τον αγώνα των Ανταρτών. Πρέπει εσαεί να μνημονεύεται, δικαίως, ως η πρώτη μεγάλη επιτυχία των Ανταρτών, κατά την οποία οι Αντάρτες δύο αντίπαλων κατά κάποιον τρόπο οργανώσεων -αυτών του ΖΕΡΒΑ (Ε.Δ.Ε.Σ.) και του Ε.Α.Μ. (οι στρατιωτικές δυνάμεις του οποίου είναι γνωστές ως Ε.Λ.Α.Σ.)- συμφώνησαν σε συνεργασία που ήταν πραγματικά επιτυχημένη όσο διήρκησε. 

Ύστερα από τις τελικές αναγνωρίσεις υπό το φως της μέρας προχωρήσαμε στο σκοτάδι με την βοήθεια της πανσελήνου και συνεπικουρούμενοι από ακόμα πιο χρήσιμη ομίχλη. Κατεβαίνοντας από το ύψος των 4.000 ποδιών του όρους ΟΙΤΗ στο σούρουπο, χωρίσαμε όταν πλησιάσαμε την γέφυρα σε έξι διαφορετικές ομάδες, δύο μικρές ομάδες, καθεμία για να μπλοκάρει τη σιδηροδρομική γραμμή, να κόψει τις τηλεφωνικές γραμμές περίπου ένα χιλιόμετρο Βόρεια και Νότια της γέφυρας με σκοπό να αποτρέψουν τις ενισχύσεις που θα έσπευδαν από την σιδηροδρομική γραμμή· δύο άλλες, η καθεμιά για να επιτεθεί στο κάθε άκρο της γέφυρας όπου υπήρχε φρουρά σε κάθε άκρο από περίπου 40 Ιταλούς προστατευμένους από περίφραξη συρματοπλέγματος και περίπου μισή ντουζίνα πολυβόλα η καθεμία. Η πέμπτη ομάδα -μία ομάδα Καταστροφών- αποτελείτο από 4 Βρετανούς αξιωματικούς, τρεις από τους οποίους ήταν Υπονομευτές, και κάποιους Έλληνες βοηθούς· η έκτη ομάδα, η Διοίκηση με μία μικρή εφεδρεία. 

Στην ώρα μηδέν οι τηλεφωνικές γραμμές κόπηκαν ένα χιλιόμετρο Βόρεια και Νότια από την γέφυρα και έγινε υπονόμευση της σιδηροδρομικής γραμμής έτοιμη για πυροδότηση. Οι δύο κύριες ομάδες κρούσης έφθασαν στην μηδέν

-12-

ώρα και άρχισαν να κόβουν το συρματόπλεγμα, και πέρασαν δέκα λεπτά ή και ακόμη περισσότερο πριν γίνουν αντιληπτοί από τον εχθρό. Εκείνοι που επιτίθεντο στο Νότιο άκρο της γέφυρας κράτησαν μόνοι τους ενάντια στον εχθρό για λίγη ώρα και μετά από περίπου 50 λεπτά κατέλαβαν το άκρο της γέφυρας. Εκείνοι στο Βόρειο άκρο αρχικά αποκρούστηκαν, και μετά από μισή ώρα σκληρής μάχης στείλαμε όλη την δύναμη της εφεδρείας μας εκεί. Λίγο μετά την αποστολή της εφεδρείας, ο ΖΕΡΒΑΣ ήταν εξαιρετικά ανήσυχος και είπε ότι έχει πυρομαχικά μόνο για περίπου άλλα 15 λεπτά μάχης· ήταν σίγουρος ότι η επίθεσή μας είχε προδοθεί και ο εχθρός ήταν ειδοποιημένος, και ζητούσε να ρίξουμε τη φωτοβολίδα για την αποχώρηση. Ευτυχώς, αν και αθέλητα, το πιστόλι για τις φωτοβολίδες ήταν παρμένο προς τα εμπρός με τον αξιωματικό επικεφαλής της εφεδρείας! Στείλαμε τον ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ εμπρός να το φέρει πίσω, με αυστηρές οδηγίες εκ μέρους μου να το κρατάει στα χέρια του μέχρι την λήξη της επιχείρησης. Λίγο μετά το Νότιο άκρο της γέφυρας καταλήφθηκε, η φωτοβολίδα ρίχτηκε για να το σημάνει.

Αποφάσισα να στείλω την ομάδα Υπονομευτών στη γέφυρα για να αρχίσει την δουλειά αν ήταν δυνατόν. Όπως είχε σχεδιαστεί, θα έδινα σήμα με τον φακό για αυτό το σκοπό. Έφθασαν και προετοίμασαν την πρώτη υπονόμευση ενώ πυρά ελαφρών όπλων έπεφταν πάνω από τα κεφάλια τους και ανάμεσα σποραδικά εκρήξεις χειροβομβίδων επικίνδυνα κοντά τους ενώ συνέχιζαν την υπονόμευση στην βάση των πυλώνων. 

Περίπου μιάμιση ώρα μετά από την ώρα μηδέν κάθε αντίσταση είχε οριστικά παύσει στο Βόρειο άκρο της γέφυρας, όλοι οι Ιταλοί ή το έσκασαν μακριά ή είχαν σκοτωθεί. Νομίζω ότι η αντίσταση σε αυτό το άκρο ήταν τόσο ισχυρή επειδή οι Ιταλοί είχαν παγιδευτεί και δεν μπορούσαν να διαφύγουν. Σε λιγότερο από πέντε λεπτά από τη στιγμή που η γέφυρα κυριεύτηκε πραγματοποιήθηκε η πρώτη έκρηξη. Ένας χαλύβδινος πυλώνας γκρεμίστηκε και μαζί του δύο χαλύβδινα γεφυρώματα. Ενώ ήμουν στη γέφυρα, πήρα ένα μήνυμα από τον στρατηγό ΖΕΡΒΑ ότι μπορούσε ακόμη να περιμένει μόνο για άλλα δέκα λεπτά πριν ρίξουμε την φωτοβολίδα αποχώρησης,

-13-

επειδή ένα τραίνο από την κατεύθυνση της ΛΑΜΙΑΣ με Ιταλικές ενισχύσεις είχε καταφθάσει στην υπονομευμένη σιδηροδρομική γραμμή προς τον Βορρά. Είπα ότι χρειαζόμαστε το λιγότερο μισή ώρα ακόμη μέχρις ότου ετοιμαστεί η δεύτερη υπονόμευση για την ανατίναξη. Με την καταπληκτική δουλειά του αποσπάσματος των Υπονομευτών, σε 20 λεπτά η δεύτερη υπονόμευση ήταν έτοιμη και όλοι καλυφθήκαμε, σε αναμονή της καταστροφής. Ως αποτέλεσμα αυτής της δεύτερης έκρηξης, τα δύο χαλύβδινα γεφυρώματα είχαν ήδη πέσει και λυγίσει, αλλά, εξ αιτίας της αφλογιστίας, μόνο ένα από τα τέσσερα πόδια από τον άλλο χαλύβδινο πυλώνα είχε κοπεί. Οι ιταλικές ενισχύσεις άρχισαν κατόπιν να προσεγγίζουν τη γέφυρα από τον Βορρά, και ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ έριξε την φωτοβολίδα αποχώρησης αφού μου είπε ότι δεν μπορούσε να πείσει τον ΖΕΡΒΑ να παραμείνει άλλο πλέον. Είχαμε χρησιμοποιήσει όλα τα εκρηκτικά μας, και έτσι δεν μπορούσε να γίνει κάτι περισσότερο από την πλευρά μας. Όλοι μας αποσυρθήκαμε ξανά στο βουνό. 

Φθάσαμε επάνω στο σημείο συγκέντρωσής μας στις 10 η ώρα το πρωί, αφού οι περισσότεροι από εμάς είμασταν στο δρόμο περισσότερο από 24 ώρες, έχοντας καλύψει κατά την διάρκεια αυτή περισσότερα από 30 μίλια, επιπροσθέτως είχαμε την κατάβαση και την ανάβαση των 4.000 ποδιών του Όρ. ΟΙΤΗ. Ξεκουραστήκαμε αυτήν την ημέρα και μετακινηθήκαμε πίσω στην περιοχή της ΓΚΙΩΝΑΣ την επόμενη ημέρα, ανενόχλητοι από τον εχθρό και προστατευμένοι από τα αεροπλάνα από την ομίχλη και τα χαμηλά σύννεφα. Είχαμε και έναν αιχμάλωτο μαζί μας, έναν εξαθλιωμένο Ιταλό, αλλά ήταν αγύμναστος και υποσιτισμένος και δυσκολευόταν να ακολουθήσει, και την δεύτερη μέρα κατέληξε..

Κάποια ενδιαφέροντα σημεία που αναδείχτηκαν σε αυτήν την επιτυχημένη επιχείρηση. Παρ’ ότι ο ΖΕΡΒΑΣ ήταν μακράν ο πιο έμπειρος στρατιωτικός, κάτι που δεν ίσχυε για τον ΑΡΗ, που ήταν ένας πολίτης του οποίου η μόνη προηγούμενη στρατιωτική εμπειρία ήταν ως πολιτικό στέλεχος των Δημοκρατικών Στρατευμάτων στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, ο ΖΕΡΒΑΣ θα είχε επιμείνει για την ώρα μηδέν να έχει τοποθετήσει αν ήταν δυνατόν μία ώρα νωρίτερα και ακόμη πιο πριν τις δυνάμεις του στη θέση τους. 

- 14 -

Ευτυχώς είχα την πλήρη υποστήριξη του ΑΡΗ για να πάρει πίσω την διαφορετική γνώμη του. 

Κατά την διάρκεια της επιχείρησης ο ΑΡΗΣ ήταν μακράν ο ψυχραιμότερος από τους δύο. Ο ΖΕΡΒΑΣ περιήλθε σε κατάσταση πανικού και κατάθλιψης όταν τα πράγματα πήγαν στραβά, τυπικός τρόπο αντίδρασης (αξιωματικού) του Ελληνικού Στρατού. Ο ΑΡΗΣ παρέμεινε πολύ λιγότερο αναστατωμένος. Η δύναμη που επιτέθηκε στο Νότιο άκρο της γέφυρας και η Εφεδρεία ενώθηκαν και οι δύο υπό τις διαταγές των αξιωματικών του ΖΕΡΒΑ. Κάτω από αυτήν την κατάσταση, όταν μπήκαν σε δράση οι αντάρτες του ΑΡΗ την τελευταία στιγμή αρνήθηκαν να υπακούσουν στις εντολές των αξιωματικών του ΖΕΡΒΑ και να κινήθηκαν με το δικό τους τρόπο, ανεξάρτητα, εντούτοις καλά, και αν μη τι άλλο, καλύτερα από τους άντρες του ΖΕΡΒΑ, η πειθαρχία του τμήματος και τάξη ήταν ανώτερες. H δύναμη που αρχικά απέτυχε στο Βόρειο άκρο της γέφυρας ήταν εξ ολοκλήρου μία δύναμη του ΖΕΡΒΑ. Η ομάδα που διάνοιξε το συρματόπλεγμα αποτελείτο από τρεις ή τέσσερις άνδρες και έναν αξιωματικό. Όταν οι Ιταλοί άνοιξαν πυρ με πολυβόλα στη γραμμή του συρματοπλέγματος, όλοι εκτός του αξιωματικού το έβαλαν στα πόδια, και η υπόλοιπη από την επιτιθέμενη δύναμη η οποία ακολουθούσε ανάμεσα από το συρματόπλεγμα, τους μιμήθηκε. Ο αξιωματικός έπρεπε τελικά να αποσυρθεί, και ο ίδιος, για να συγκεντρώσει τους άνδρες του και να τους επαναφέρει μπροστά. Δεν νομίζω ότι θα ήταν σε θέση να το κάνει αυτό αν δεν είχαμε έστειλε την εφεδρεία για να τον ενισχύσει και να βελτιώσει το ηθικό των δυνάμεών του.

Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΗ

 Έχοντας ολοκληρώσει με επιτυχία την αποστολή μας, 8 από τους 12 από εμάς περιμέναμε να αναχωρήσουμε με υποβρύχιο από τις Δυτικές Ακτές της Ελλάδας. Είχα, λίγες μέρες νωρίτερα, στείλει ένα μήνυμα με έναν σύνδεσμο στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ για να ειδοποιήσει για τις ημερομηνίες και το μέρος, καθώς ο ασύρματός μας ήταν πάλι εκτός λειτουργίας. Ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ, ο Υποδιοικητής μου, μαζί με ένα Έλληνα 

-15-

αξιωματικό, τον 2/Lieut. MARINOS, και δύο ασυρματιστές, όλοι αυτοί που είχαν έρθει με την αρχική ομάδα HARLING, είχαν προηγουμένως ειδοποιηθεί από το ΚΑΪΡΟ να παραμείνουν στην ΕΛΛΑΔΑ. Ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ είχε διαταχθεί να βρει ένα κατάλληλο πρόσωπο για Αρχηγό των Ανταρτών, υπό τον οποίον θα οργανωνόταν και θα αναπτυσσόταν ο Ανταρτικός αγώνας. Ο ΖΕΡΒΑΣ ήταν ο πλέον κατάλληλος ηγέτης τον οποίο, μέχρι τότε, είχε συναντήσει ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ, και είχε αποφάσισε να συνεργαστεί μαζί του, εν πάση περιπτώσει προς το παρόν. Δεν είχα ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς δεν είχα καμία αρμοδιότητα στο ζήτημα μιας και ήμουν προς αναχώρηση, αλλά συμφώνησα με την επιλογή του ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ. Ο ΖΕΡΒΑΣ ήθελε να γυρίσει πίσω στον ΒΑΛΤΟ στην δική του περιοχή, έτσι ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ αποφάσισε να πάει μαζί του. Καθώς ήθελα να φτάσω στις Δυτικές Ακτές για το υποβρύχιό μας οι υπόλοιποι οκτώ από εμάς πήγαμε επίσης μαζί του. Ο ΑΡΗΣ αξίωσε να παραμείνει ένας Βρετανός αξιωματικός μαζί του, αλλά, καθώς ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ δεν είχε κανέναν να του δώσει και όλοι εμείς θέλαμε να γυρίσουμε στην ΑΙΓΥΠΤΟ, δεν μπορούσαμε να υποχρεωθούμε. Δώσαμε στον ΖΕΡΒΑ 1.000 χρυσές λίρες δώρο που του είχαμε υποσχεθεί για το γεγονός ότι έφερε εις πέρας με επιτυχία την επιχείρηση, και, κατά προτροπή του ΖΕΡΒΑ, ο ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ έδωσε στον ΑΡΗ 250 λίρες. Πριν αποχωριστούμε με τον ΑΡΗ του είπα και μαζί στον ΖΕΡΒΑ ότι ήμουν πολύ ευχαριστημένος με τον τρόπο που συνεργάστηκαν και με την μεγαλειώδη επιτυχία τους, και ότι, ανάμεσα στα άλλα, θα πρότεινα και τους δύο για παρασημοφόρηση. Ο ΑΡΗΣ, τυπικός, επανέλαβε «Θα προτιμούσα πολύ περισσότερο να είχα μπότες για τους Αντάρτες μου παρά μία τιμητική διάκριση». Είπαμε ότι θα κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε για αυτόν λίγο αργότερα αν θα συμφωνούσε να συνεργαστεί στον Ανταρτικό αγώνα υπό τον ΖΕΡΒΑ. Σε αυτό μάλλον υπεξέφυγε.

Τρεις μέρες ύστερα από την επιχείρηση ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ χωρίσαμε με τον ΑΡΗ και μετακινηθήκαμε Δυτικά με τον ΖΕΡΒΑ προς τον ΒΑΛΤΟ.

 ..............................

Σημείωση δική μας. Η πληροφορία που δίνει ο Μάγιερς για τον Άρη είναι απολύτως λανθασμένη: 

 "...για τον ΑΡΗ, που ήταν ένας πολίτης του οποίου η μόνη προηγούμενη στρατιωτική εμπειρία ήταν ως πολιτικό στέλεχος των Δημοκρατικών Στρατευμάτων στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο..."

 ................................

στις εικόνες: φάκελος SOE, Η ΕΚΘΕΣΗ ΜΑΓΙΕΡΣ για ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟ από τα αγγλικά αρχεία (σελ. 11-15)

 ΠΗΓΗ: Δημήτρης Ν. Δημητρίου - Νικηφόρος

Συγγραφέας