16 Φεβρουαρίου του 1942 - Ίδρυση του ΕΛΑΣ

Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα! – Σύντομο ιστορικό 

Την Κυριακή 16 του Φλεβάρη συμπληρώνονται 78 χρόνια από την ιδρυτική διακήρυξη του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, του θρυλικού ΕΛΑΣ.....

 

Είχε προηγηθεί(Σεπτέμβρης 1941) η ίδρυση του ΕΑΜ από τις δυνάμεις ΚΚΕ, Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας και Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας. Τα αστικά κόμματα και οι ηγεσίες τους -σύμφωνα με τα συμφέροντα της τάξης τους- απέρριψαν ή απέφυγαν με κάθε τρόπο την οργάνωση και ανάπτυξη ενός μεγάλου εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος ενάντια στην τριπλή φασιστική Κατοχή. Ορισμένοι, μάλιστα, συνεργάστηκαν με τον κατακτητή. 

Τον Οκτώβρη/Νοέμβρη 1941 είχε σταλεί στη Ρούμελη ο Άρης Βελουχιώτης, στέλεχος του ΚΚΕ, για να διερευνήσει τις δυνατότητες συγκρότησης και δράσης αντάρτικου αντιστασιακού ένοπλου σώματος.  

Το Γενάρη του 1942, οι Κ.Ε. του ΚΚΕ και του ΕΑΜ αποφάσισαν τη συγκρότηση λαϊκού απελευθερωτικού στρατού. Συντάχτηκε για τούτο και κυκλοφόρησε στις 16 Φλεβάρη 1942 η Ιδρυτική Διακήρυξη του ΕΛΑΣ. Σε αυτή διατυπώνονταν οι σκοποί του:   

• Αγώνας για την απελευθέρωση της χώρας.
• Περιφρούρηση των κατακτήσεων του λαού και των ελευθεριών του εναντίον κάθε ξένης επιβουλής. 
• Εξασφάλιση της τάξης μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών, στις οποίες ο λαός να εκφράσει ελεύθερα τη γνώμη του.  

    Η γνωστή σύσκεψη των στελεχών Φθιωτιδοφωκίδας – Ευρυτανίας του ΚΚΕ στη Λαμία(Μάης 1942) αποφάσισε τη συγκρότηση των πρώτων ένοπλων ομάδων του ΕΛΑΣ. Μία με επικεφαλής τον Άρη σε Φθιώτιδα – Ευρυτανία και η δεύτερη στην Παρνασσίδα υπό το Διαμαντή(Γιάννη Αλεξάνδρου) 

Η τακτική του ΕΛΑΣ πρόβλεπε την όσο το δυνατόν πιο συντονισμένη διεξαγωγή του ανταρτοπολέμου και τη βαθμιαία ανάπτυξή του σε παλλαϊκό πόλεμο κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους. Τη συνεχή απασχόληση και τη φθορά του εχθρού. Την προοδευτική απελευθέρωση της υπαίθρου, αρχίζοντας από τις ορεινές περιοχές. Στη συνέχεια τη διεύρυνσή τους και τη μετατροπή τους σε βάσεις εξόρμησης του ΕΛΑΣ για τη μεταφορά του πολέμου όλο και πιο κοντά στα κέντρα και τις συγκοινωνιακές αρτηρίες του κατακτητή. Στα τέλη του 1942, η δύναμη του μόνιμου και του εφεδρικού ΕΛΑΣ πλησίαζε τις 6.000 μαχητές. Ως τις αρχές του φθινοπώρου του 1942, η δράση του ΕΛΑΣ απέβλεπε κυρίως στο ξεκαθάρισμα της υπαίθρου από τους συνεργάτες του εχθρού. Από το Σεπτέμβρη, όμως, του 1942, ο ΕΛΑΣ πέρασε σε πιο έντονη δράση κατά των κατοχικών στρατευμάτων και άρχισε να προκαλεί σοβαρά πλήγματα στον εχθρό. Σοβαρότερη αντιστασιακή πράξη ήταν η ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοπόταμου, στις 24 προς 25 Νοέμβρη του ’42. Συμμετείχε δύναμη του ΕΔΕΣ και Άγγλοι σαμποτέρ, που διαπιστώνοντας ότι χωρίς τον ΕΛΑΣ δεν μπορούσε να γίνει επιχείρηση, έκαναν την ανάγκη φιλοτιμία. Η επιτυχής έκβαση της δολιοφθοράς έδωσε φτερά στο ηθικό του ελληνικού λαού.   

Το 1943 το ένοπλο κίνημα αναπτύχτηκε ραγδαία. Διπλασιάστηκε. Γι’ αυτό χρειάστηκε να αναδιοργανωθεί. Ιδρύθηκε το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ με το Στέφανο Σαράφη, Στρατιωτικό Διοικητή, τον Άρη Βελουχιώτη, καπετάνιο και τον Ανδρέα Τζήμα, αντιπρόσωπο του ΕΑΜ. Έτσι εξασφαλίστηκε ενιαία και συντονισμένη καθοδήγηση και διεύθυνση του ένοπλου αγώνα. Λύθηκαν ζητήματα της επιμελητείας. Λειτούργησε Σχολή Αξιωματικών απ’ όπου αποφοίτησαν 1260 ανθυπολοχαγοί. Το 1944, κατά την απελευθέρωση αριθμούσε 80.000 μαχητές και αξιωματικούς, ενώ ο εφεδρικός ΕΛΑΣ ήταν 50.000.  

Η κατακόρυφη πορεία της δράσης του ΕΛΑΣ, η ανοδική πορεία του ΕΑΜ, οι στρατιωτικές επιτυχίες, η πλήρης αποδοχή του και η αίγλη που απόχτησε στις λαϊκές συνειδήσεις προκάλεσαν τεράστια ανησυχία στους κόλπους του αστικού και του στρατιωτικού κόσμου της χώρας. Την ίδια στιγμή που οι κατακτητές λυσσομανούσαν κατά του ΕΛΑΣ, οι Βρετανοί υπονόμευαν σταθερά τη δράση του, φτάνοντας, μάλιστα, στο σημείο να ενορχηστρώσουν τη στρατιωτική επίθεση των δυνάμεων του ΕΔΕΣ εναντίον του, το φθινόπωρο και το χειμώνα 1943 – 1944. 

Παρ’ όλα αυτά η πορεία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα δεν ήταν δυνατό να ανακοπεί. Χιλιάδες λαού -ανάμεσά τους χιλιάδες νέοι(μέσα από τις τάξεις της ΕΠΟΝ), πλαισίωσαν τα αντάρτικα τμήματα, πάλεψαν με το όπλο στο χέρι το ναζί – φασίστα κατακτητή. Πολλοί από αυτούς έδωσαν το αίμα και τη ζωή τους για την απελευθέρωση του τόπου τους.  

Σύμφωνα με την παραδοχή υψηλών αξιωματούχων της γερμανικής κυβέρνησης η ελληνική αντίσταση ήταν η σκληρότερη και αποφασιστικότερη από όλες τις χώρες που είχαν κατακτήσει. Κατάφερε να απελευθερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής επικράτειας – Ελεύθερη Ελλάδα. Οι ΕΛΑΣίτες κυνήγησαν τους Γερμανούς μέχρι να βγουν από τα σύνορά της χώρας. 

Η απελευθέρωση βρήκε τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων συσπειρωμένη γύρω από το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ και τις άλλες οργανώσεις του. Ενώ από τα χρόνια της Κατοχής είχε δημιουργηθεί ένας τύπος εξουσίας που ξέφευγε από τα πλαίσια του αστικού συστήματος και έτεινε προς τη λαϊκοδημοκρατική αναγέννηση της χώρας. Κάτι που ήταν κόντρα στα συμφέροντα της ντόπιας ολιγαρχίας και του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού. Γι’ αυτό κι επιχείρησαν να την ανατρέψουν, καταστρώνοντας και θέτοντας σε εφαρμογή σχέδια πολύ πριν η χώρα απελευθερωθεί. Πρωτοπόροι συνεργοί στο συγκεκριμένο «καθήκον» το παλάτι και ο Γεώργιος Παπανδρέου. Επρόκειτο για βασικές ταξικές επιλογές των αστών. Το λαϊκό κίνημα και το ΚΚΕ, μην έχοντας τη σωστή στρατηγική στο ζήτημα της εξουσίας δεν μπόρεσαν να απαντήσουν ανάλογα και να προλάβουν αρνητικές εξελίξεις. 

Γιατί την Ελλάδα την απελευθέρωσε η αντιφασιστική πάλη των λαών γενικά, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ συγκεκριμένα. Οι Άγγλοι του Σκόμπι ήρθαν μετά, όχι ως απελευθερωτές, αλλά για να παλινορθώσουν και να  διασφαλίσουν, με φωτιά και σίδερο, την παλιά άρχουσα τάξη και, ταυτόχρονα, τα δικά τους συμφέροντα. Και τούτο απαιτούσε την καθυπόταξη και συντριβή του ΕΑΜικού κινήματος και του ΚΚΕ που ήταν ο εμπνευστής, οργανωτής, καθοδηγητής και αιμοδότης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.  

Φυσικά, προτεραιότητα έδωσαν στη διάλυση και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, του ένοπλου, ετοιμοπόλεμου και εμπειροπόλεμου τμήματος του λαϊκού κινήματος. Χωρίς αυτόν θα μπορούσαν εύκολα να ολοκληρωθούν τα σχέδιά τους. 

Είχαν άλλωστε προετοιμαστεί με τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας.  Και το Δεκέμβρη του 1944 απαίτησαν την παράδοση του οπλισμού του ΕΛΑΣ. Έτσι ήρθαν τα «Δεκεμβριανά» που ήταν κυρίως σύγκρουση ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τις βρετανικές δυνάμεις κατοχής, συμμάχους των αστών πολιτικών, των δωσιλόγων και των ταγματασφαλιτών.  

Τελικά, με τη Συμφωνία της Βάρκιζας(Φλεβάρης 1945) ο ένδοξος Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός και οι άλλες ένοπλες οργανώσεις του ΕΑΜ οδηγήθηκαν στον αφοπλισμό. Οι γενναίοι αγωνιστές, οι νικητές και απελευθερωτές του τόπου τους, με δάκρυα στα μάτια, παρέδωσαν τα όπλα, λες και ήταν οι ηττημένοι.   

Τιμάμε σήμερα την επέτειο ίδρυσης του ΕΛΑΣ. Ενός γνήσιου τέκνου του ελληνικού λαού. Του Λαϊκού Στρατού που οι μαχητές και οι μαχήτριές του αγωνίστηκαν και πολέμησαν με ένα και μοναδικό συμφέρον - την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Κανείς, ποτέ, δεν κατάφερε, παρά τη λασπολογία και τη λαθολογία αστών και οπορτουνιστών, να ξεριζώσει τα οράματα της ΕΑΜικής εποποιίας, ούτε ν' αμαυρώσει το στρατό του λαού, τον ΕΛΑΣ. 

Όσοι και όσες αγωνίστηκαν από τις τάξεις του, ασφαλώς πήραν τον μεγαλύτερο τίτλο που μπορούσε να τους δώσει η ζωή, ενώ οι νεότερες και μέλλουσες γενιές απόχτησαν ένα ανεπανάληπτο κεφάλαιο ιστορίας, αναντικατάστατο για την κοινωνικο-πολιτική τους διαπαιδαγώγηση. 

Μέσα από ένα σύντομο ιστορικό, είναι αδύνατο να παρουσιαστεί το μεγαλείο της δράσης του Λαϊκού Στρατού. Παρ' όλ' αυτά, διδάσκει πως ο λαός κρύβει μέσα του αστείρευτες δυνάμεις. Όταν θέλει, μπορεί να κάνει πράγματα που φαντάζουν ακατόρθωτα. Και αυτό το κρατάμε παρακαταθήκη για το σήμερα. Όπως κρατάμε παρακαταθήκη από την ήττα το ζήτημα του τελικού σκοπού, της εξουσίας, της αναγκαιότητας σωστής πρόβλεψης και επεξεργασίας σωστής στρατηγικής. Πρόκειται για χρήσιμες παρακαταθήκες μπροστά στη καθημερινή πάλη και στην αντεπίθεση που επιβάλλεται να ξεδιπλώσουν -και σίγουρα θα οξυνθεί- οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι συνταξιούχοι, οι νέοι και οι γυναίκες με σκοπό να αποκρούσουν την αντιλαϊκή επίθεση των ντόπιων και ξένων δυνάμεων του κεφαλαίου που προσπαθούν να βαθύνουν το μέγεθος της εκμετάλλευσης στην κοινωνία μας(ασφαλιστικό, ΛΑΡΚΟ, υδρογονάνθρακες, Αιγαίο, …)  

Ο ΕΛΑΣ θα μένει στην ιστορία ως υπόδειγμα αποφασιστικότητας, απαράμιλλου ηρωισμού και οργάνωσης της λαϊκής πάλης. Δίδαγμα για τους αγώνες του παρόντος και του μέλλοντος του ελληνικού λαού και κύρια, της νέας γενιάς.