Μνημεία της Ελάτειας Το λεγόμενο “Kρεβάτι” τού Διάκου στα Λεύτα Ελατείας. Του Παναγιώτη Δημάκη

Ακόμα και σήμερα είναι ζώσα η ανάμνηση του Αθαν. Διάκου στην χώρα της Ελάτειας και το τοπωνύμιο αυτό το επιβεβαιώνει.

Ο Διάκος στο κρεβάτι του ζωσμενος τήν Φλοκάτη, σαν αητός με τήν φωλιά ολάκερο ένα γένος εκλωθ' εκείνη τήν βραδιά....Αρ Βαλαωρίτης. Άσμα πρώτον.....

Επίσης σύμφωνα με γενικές προφορικές παραδόσεις πού διατρέχουν ολόκληρη την μικρή κοινωνία του σημερινού Καλαποδίου Λοκριδος, ο Αν. Πρεσβύας(1) ήταν αδελφοποιητός ( βλάμης ) με τον Αθανάσιο Διάκο πού πολλές φορές, είχε επισκεφθεί το χωριό Λεύτα. Πέρα απ΄ αυτά είναι γνωστό ότι, ο Αθανάσιος Διάκος διεδέχθη τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, ώς αρματολός, για τον στρατιωτικό έλεγχο της περιοχής. Άλλωστε τα ορεινά και δασώδη καταφύγια τού Καλλιδρόμου και τής Κνημίδας ήσαν οι χώροι πού στρατολογούντο οι πλέον γενναίοι, σκληροί και αξιόμαχοι αγωνιστές, πού διέπρεψαν στον Ιερό Αγώνα, όπως προκύπτει, από τούς μακρούς καταλόγους τών αγωνιστών στα κρατικά αρχεία καταγόμενοι από τήν οι περιοχή. 

Απαραίτητο είναι να μνημονευθεί, το λεγόμενο από τούς κατοίκους τής Ελάτειας έως και σήμερα, « Κρεβάτι τού Διάκου ». 

Πρόκειται για σπηλαιώδες άνοιγμα, ανατολικά τής αρχαίας ακρόπολης, τού άστεως τής Ελάτειας, με σκαλιστό στο βράχο θρανίο. ( Στήν πραγματικότητα, πρόκειται για ρωμαϊκό τάφο με αρκοσόλιο ). 

Εδώ αναπαυόταν ασφαλής ο Διάκος κατά τήν παραμονή του στο χωριό Λεύτα, όπου είχε έναν από τους περιφερειακούς σταθμούς συγκέντρωσης μαχητών τής επαναστάσεως. 

Μάλιστα ο χώρος και τα πέριξ αυτού χρησιμοποιήθηκαν και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ώς καταφύγιο τών κατοίκων τής Ελάτειας από τούς βομβαρδισμούς τών γερμανικών αεροπλάνων στις σιδηροδρομικές γραμμές, στον Σταθμό Κάτω Τιθορέας, στην Ελάτεια και στήν Χώρα της, όπου Μοίρες Συμμαχικών Δύναμεων, είχαν εγκατασταθεί, αλλά τα γεγονότα αυτά, είναι ακόμη ακαταγραφα και τα στοιχεία λιγοστά.

1. ΑΝ. ΠΡΕΣΒΥΑΣ πρώτος Δήμαρχος Ελατείας 1835
Σημ. Συναφώς θα πρέπει να προστεθεί ότι στην Λευτόβρυση, από το 1940, εστάθμευε όρχος μηχανοκινήτων του αγγλικού στρατού, για την υποστήριξη των Θερμοπυλών, στην δε Ελάτεια τμήμα στρατιωτικό με αντιαεροπορικά πολυβόλα, που χρησιμοποιήθηκαν, κατά την γερμανική εισβολή εναντίον των στούκας. Ίσως για αυτόν τον λόγο ένα Zeppelin, γερμανικό αερόπλοιο, κατόπτευσε τον χώρο, προς κατάπληξη όλων όσων είχαμε καταφύγει στα Λεύτα, που αντικρύζαμε τέτοιο κατασκεύασμα. Η άμυνα της βασιλικής οδού Ελατείας-Θερμοπυλών ακόμη είναι στα σχέδια των επιτελείων, και περιγράφεται μερικώς από Νεοζηλανδούς ερευνητές.