ΜΙΑ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗ ΚΑΣΕΛΑ ΣΤΗΝ ΕΛΑΤΕΙΑ

Παναγιώτης Δημάκης

Οι ετήσιες μετακινήσεις, νομαδικών και ημινομαδικών ομάδων, κτηνοτρόφων, προς τα νότια χειμαδιά, μέσα από τα μονοπάτια και τις ορεινές διαβάσεις, προς την βλαχόστρατα τού Καλλιδρόμου, .....

πού ήταν πάντα και η ζωτική αρτηρία, πού αιματοδοτούσε και αναζωογονούσε, με νέες ομόαιμες, ομό-δοξες, ομόγλωσσες, συμπαγείς δυναμικές ομάδες συνοικιστών, τις πεδινές κυρίως περιοχές, κατά τον άξονα Β. Ν. από τα βουνά τής Ηπείρου, στα νότια, πού υφίσταντο κατά καιρούς, καταστροφές, επιδρομές, αφορίες, λοιμικές νόσους, επιζωοτίες, με κατάληξη τήν ερήμωση και τήν ολιγανθρωπία. 

Η Ελάτεια, εκτός τής επίκαιρης θέσης, αλλά και λόγω τής εύφορης θέσης της, δέχτηκε, από τής σχηματοποιήσεως τού Νέου Ελληνικού κράτους και τήν δημιουργία, τού Δήμου Ελατείας, μεγάλο αριθμό από ποιμένες σκηνίτες, αφού είναι γνωστόν ότι στα εύφορα μέρη, η ζωή απεχθάνεται τα κενά και τα αναπληρώνει. 

Για πολλά χρόνια στα πέριξ, αλλά και μέσα στήν πόλη, υπήρχαν οι βεργόπλεχτες ποιμενικές καλύβες

(Φωτο 1), όσων επέλεγαν να παραμείνουν, εκεί, αλλά και σε κοντινά βοσκοτόπια, κυρίως Σαρακατσαναίων, οι οποίοι μέσα, από τήν επιρροή, τού κοινωνικού περίγυρου, δέχτηκαν και μικτούς γάμους, εντάσσοντας και εμπλουτίζοντας, με τήν δική τους κουλτούρα, τήν τοπική παράδοση. Έτσι πολλές οικογενειακές συνδέσεις, αλλά και αυτών, πού δεν προσχώρησαν στήν λογική, τής ομαδοποίησης και συλλογικότητας, παραμένοντας στα οικεία. 
Η γνωστή δυσκολία, πού προκύπτει από τα δημοτολόγια, λόγω τής ατελούς τηρήσης, αποφυγής τών υποκειμένων σε εγγραφή, η καταχώρηση μόνον αρρένων κ.λ.π., δυσκολεύουν ασφαλή έρευνα και χαρτογράφηση κοινωνικών ομάδων. 

Όμως διάσπαρτα άλλα, σπαράγματα εγγράφων, προφορικές καταθέσεις, αλλά και δείγματα καθημερινής ζωής χαρακτηριστικά, όπως υφαντά, ενδυμασίες, ξυλόγλυπτα κ. α., είναι οδηγητικός μίτος και εργαλεία, ανίχνευσης και ταυτοποίησης, τών συνοικιστών, μεταξύ τών άλλων, τών Σαρακατσάνων και σ αυτά, επικεντρώνεται η έρευνα αυτή, αλλά και στην διάσωσή τους, από τήν φθορά και τήν απαξίωση. 

Φαίνεται εξ αυτών δε, πόσο ότι η Ελάτεια και η Χώρα της, έχει δεχθεί και εντάξει, στον κοινωνικό της περίγυρο, μεγάλο αριθμό από τούς αρειμάνιους και πεισματικά προσηλωμένους, στούς αρχέγονους κώδικες τους, νομάδες αυτούς ποιμένες, πού δεν τούς εμπόδισε όμως, να ανέλθουν γρήγορα, στα ανώτερα διοικητικά και αργότερα οικονομικά και επιχειρηματικά κλιμάκια. 

Η κατάταξη και καταλογογράφηση τους, είναι θέμα, θελκτικό και δύσκολο, με πολλά αβέβαια, πενιχρά ίχνη και στοιχεία, ελπίζουμε αν μάς δόσει ο Θεός καιρόν, να ολοκληρωθεί, ώς δοκίμιο προς διόρθωση σύντομα. Θα σημειώσουμε εδώ, ότι λόγω τής σύστασης, τής κοινωνικής διαστρωμάτωσης, πολλοί Δήμαρχοι Ελατείας, αρχίζοντας από τα παλαιότερα χρόνια, ήσαν Σαρακατσάνοι, όπως ο Πεπόνας, ο Χέβας, ο Δημακίδης, κ.λ.π. ενώ και άλλοι συνοικιστές με στρατιωτική ιδιότητα, καταγράφονται, όπως ο Λιακατάς, ο Βουλπιώτης, ο Μακρής και άλλοι, από την οροσειρά τής Πίνδου. Στα ίχνη τών Σαρακατσάνων, μάς οδηγεί, εκτός τών άλλων, σήμερα, μία διασωθείσα κασέλα, από τήν παλαιά, ήδη κατεδαφισμενη οικία, τού Δημάρχου Ελατείας Δ.Πεπόνα,* πού η τύχη διαφύλαξε, και, μάς αφηγείται με το δικό της τρόπο, τήν ιδιοπροσωπία και την καλαισθησία, τών προγόνων μας αυτών, πού κρύβεται κάτω, από τήν σκόνη τής ιστορίας. 

Φωτο 2 -3.

* Η οικία τού ταγματάρχη τής Οθωνικής Φάλαγγας Δ. Πεπόνα, βρισκόταν στο κέντρο τής Ελατείας, κατά διαδοχήν δε, τού Αναγνώστη Σαντά, Αθ. Σταμόπουλου, είναι το πατρικό μου.