Ο ΝΑΡΘΗΚΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΑ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΙΔΑΚΗΣ

Ο φιλάνθρωπος τιτάνας Προμηθέας, τιμωρήθηκε σκληρά από τον Δία, επειδή έκλεψε τη φωτιά των θεών και την έδωσε στους ανθρώπους, μεταφέροντας την μέσα σε νάρθηκα.....

Elsie Russell : ΠΡΟΜΥΘΕΑΣ

Στην τρέχουσα γλώσσα η λέξη «νάρθηκας» μας φέρνει στο μυαλό δύο πράγματα: τον νάρθηκα της εκκλησίας και τον ιατρικό νάρθηκα. Το πρώτο είναι χώρος, μέρος του χριστιανικού ναού, το δεύτερο είναι κατασκευή, σήμερα, από διάφορα υλικά, που κρατά ακινητοποιημένο ένα μέλος του ανθρώπινου σώματος με πρόβλημα π.χ. ένα σπασμένο χέρι.

Τι να ήταν, όμως, ο νάρθηκας του Προμηθέα;

Η φυτολογία μας διδάσκει ότι υπάρχει ένα φυτό που ονομάζεται «νάρθηξ ο κοινός» ή επί το λατινικότερο narthex communis. Το κλαδάκι του, που έχει σωληνοειδή μορφή, έχει ένα, σχετικά ελαφρύ, ξυλώδες περίβλημα και το κέντρο του υπάρχει μια μαλακή ουσία που στη φυτολογία αποκαλείται «εντεριώνη». Όταν η εντεριώνη είναι ξερή, διατηρεί τη φωτιά, χωρίς φλόγα, σαν ένα βραδύκαυστο φυτίλι και χωρίς να καίει το εξωτερικό ξυλώδες περίβλημα.

Οι άνθρωποι της υπαίθρου, για αιώνες και χιλιετίες ίσως, στους τόπους όπου ευδοκιμούσε το φυτό νάρθηκας, μετέφεραν φωτιά για τις διάφορες ανάγκες τους, σε μεγάλες αποστάσεις, για μικρές ή μεγαλύτερες χρονικές περιόδους και με αρκετή ασφάλεια, με τη βοήθεια του νάρθηκα.

Βλαστός νάρθηκα με μπουμπούκια, μπροστά στο Ναό του Ποσειδώνα, στο Σούνιο.

Σε ένα τέτοιο λοιπόν νάρθηκα ο αθάνατος τιτάνας Προμηθέας έκρυψε τη φωτιά και την μετέφερε στους ανθρώπους προκαλώντας έτσι τη οργή του Δία που διέταξε να τον αλυσοδέσουν στον Καύκασο, για πάρα πολλά χρόνια όπου κάθε μέρα ερχόταν ένας αετός και του έτρωγε το συκώτι, το οποίο αναγεννιόνταν μέχρι την επομένη. Τέλος στο μαρτύριο του έδωσε ο Ηρακλής που τόξευσε τον αετό και ελευθέρωσε τον Προμηθέα .

Οι άλλοι δύο νάρθηκες, παράγονται από το όνομα του φυτού νάρθηκα.

Ο εκκλησιαστικός νάρθηκας, δημιουργήθηκε από τη χρήση του φυτού στις ιεροτελεστίες του Διονύσου όπου οι πιστοί κρατούσαν τον θύρσο που ήταν κατασκευασμένος από νάρθηκα, από εκεί πέρασε σε κάποιες τελετουργίες της χριστιανικής θρησκείας που ήταν συνυφασμένες με τον συγκεκριμένο χώρο του ναού και συνεκδοχικά ονομάστηκε έτσι ο ίδιος ο χώρος.

Ο ιατρικός όρος νάρθηκας, δημιουργήθηκε επειδή, από την αρχαιότητα, οι άνθρωποι περιέδεναν και ακινητοποιούσαν σπασμένα ανθρώπινα μέλη, μετά την ανάταξή τους, με τη βοήθεια παράλληλων στελεχών νάρθηκα (και επιδέσμων) επειδή ήταν ελαφρύς και εύκαμπτος. Έτσι συνεκδοχικά από το υλικό κατασκευής, πήρε το όνομά της ολόκληρη η κατασκευή, δηλ. ο (ιατρικός) νάρθηκας.