Η ΧΙΛΙΟΤΡΑΓΟΥΔΙΣΜΕΝΗ "ΝΕΡΑΤΖΟΥΛΑ " ΚΑΙ Η ΩΡΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ. ....Όταν η Φύση δίνει τη μάχη της σε διαρκή εναγώνιο ιστορικό Ενεστώτα και οι άνθρωποι....

.....υπερασπίζονται  τον αγώνα της και την ομορφιά της,  τότε υπάρχει ελπίδα.

Γιώργος Βιδάκης

Γνωστό σ' όλη την Ελλάδα τραγούδι. Το τραγουδάγανε σε αργό ρυθμό, ο­μαδικά, όταν πήγαιναν να πάρουν τη νύφη, ή σε άλλες γιορταστικές εκδη­λώσεις. Πάντα όμως περπατητά. Τραγούδι με .......

προέλευση από την Πελοπόννησο. Ο ρυθμός του κομματιού είναι 6/8 (2-2-2) και χορεύεται ως "ΤΣΑΜΙΚΟΣ".

Στίχοι - Μουσική: Τσάμικο Παραδοσιακό Πελοποννήσου
Ερμηνεία : Γιούλη Τσεντούρου
Βίντεο. Γιώργος Βιδάκης

Νεραντζούλα φουντωμένη
Νεραντζούλα φουντωμένη
που είναι τ' άνθια σου νεραντζούλα
που είναι τ' άνθια σου
που είναι η πρώτη σου εμορφάδα
που είναι η πρώτη σου εμορφάδα
που είναι τα κάλλη σου νεραντζούλα
που είναι τα κάλλη σου

Φύσηξε βοριάς κι αγέρας
Φύσηξε βοριάς κι αγέρας
και τα τίναξε νεραντζούλα
και τα τίναξε

Σε παρακαλώ βοριά μου
Σε παρακαλώ βοριά μου
φύσα ταπεινά νεραντζούλα
φύσα ταπεινά

Ν' αρμενίσουν τα καράβια
Ν' αρμενίσουν τα καράβια
τα ζαγοριανά νεραντζούλα
τα ζαγοριανά
Που 'χουν ναύτες παλικάρια
που 'χουν ναύτες παλικάρια
κι όμορφα παιδιά νεραντζούλα
κι όμορφα παιδιά ..

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ "Νερατζούλας"από την εφημερίδα της Σπάρτης "Παρατηρητής".

Ποια είναι εδώ η Νεραντζούλα; Ήρθε πάλι το ερώτημα. Γιατί το τραγούδι είναι αλληγορικό, όπως πολλά απ' τα δημοτικά μας τρα­γούδια και το νόημα του όμορφα καλυμμένο, ώστε να μην προκαλεί. Και ειδικά τα παιδιά που μένουν μόνον στις προσλαμβάνουσες παραστάσεις των αισθήσεων. Στο αισθητό μόνο μέρος. 

Στο δέντρο, την νεραντζούλα, τα άνθη της και το πέσιμο τους απ' το φύσημα του ανέμου. Το πραγματικό και βαθύτερο νόημα θα το καταλάβουν ίσως αργότερα.

Είχα βεβαίως ακούσει ερμηνείες διάφορες και μάλιστα από αξιόλογους εραστές και ερανιστές των δημοτικών μας τραγουδιών με επικρατέστερη εκείνη κατά την οποίαν η Νεραντζούλα δεν είναι άλλη από την Κωνσταντινούπολη, την οποίαν ο Έλληνας νοσταλγεί και θυμάται και για την οποίαν μιλάει τρυφερά μεν αλλά καλυμμένα γιατί δεν μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα απ' το φόβο του κατακτητή. .

Πάρα πολλές φορές την είχα ακούσει αυτήν την ερμηνευτική εκδοχή και μάλιστα σε πολλά μέρη της Ελλάδος, νησιωτικής και ηπει­ρωτικής, ίδια πάντα. Που καίτοι δεν με ικανοποιούσε με είχε επηρεάσει. Μάλιστα, αρκετές φορές, όσο το σκεφτόμουν με τους τελευ­ταίους κυρίως στίχους "Ν' αρμενίσουν τα καράβια τα Σπετσιώτικα, πούχουν μέσα παλικάρια..." κι είναι μάλλον μεταγενέστεροι και δηλώνουν τάχα τον πόθο των Ελλήνων για εξέγερση και επανάκτηση της Πόλης-Νεραντζούλας, τόσο απομακρυνόταν αυτή η ερμηνεία. Γιατί όσο και νάψαχνα δεν έβρισκα κάτι σταθερό και συγκεκριμένο να πιαστώ. Ένα γεγονός που να δένει στενά με το τραγούδι που τραγουδιέται σ' όλη την Ελλάδα. Και πάντως ο λόγος και η δομή του τραγουδιού δεν οδηγούν ούτε να υποψιαστούμε καν ότι τούτο ανάγεται στο ιστορικό γεγονός της πτώσης της Πόλης και τον διακαή πόθο επανάκτησης της.

Επομένως δεν υπάρχει πιστεύω αμφιβολία ότι η Νεραντζούλα εδώ είναι η γυναίκα. Το κορίτσι το ωραίο στη μεγάλη και δοξασμένη της ώρα, όπως η νεραντζιά την άνοιξη στην ανθοφορία της. Το κορίτσι στη σημαντικότερη στιγμή της ζωής του, που είναι όταν γίνεται νύφη και παντρεύεται. Ο παραλληλισμός της νεραντζούλας με τη νύφη είναι ολοφά­νερος. Και σ' αυτό συνηγορεί το γεγονός, ότι η Νερανζούλα είναι αποκλειστικά τραγούδι του γάμου καθ' όλα τα στά­δια του. 

Ότι στο τραγούδι αυτό ο ποιητής προλέγει συγκεκριμένα την καταστροφή της νύφης, και μάλιστα με λόγον αριστο­τεχνικά αλληγορικό και ευγενικό συνάγεται και από τους στίχους που ακολουθούν κι απαντούν στο ερώτημα που προ­ηγήθηκε: «Νεραντζούλα φουντωμένη πούναι τ' άνθη σου; Πούναι η πρώτη σου ομορφάδα και τα κάλλη σου;» Σ' αυτά λοιπόν τα ερωτήματα των δύο στίχων δίδεται η απάντηση σε δύο επίσης στίχους. «Φύσηξε βοριάς κι αέρας και τα τίναξε» Ο άντρας δηλαδή εδώ, ο γαμπρός, παρομοιάζεται με τον άνεμο που γονιμοποιεί τα άνθη. Έτσι δεν γίνεται στη φύση; (Η σύλληψη καταπλήσσει στην τέχνη της και την ευγένεια). Το δυνατό βοριά που τίναξε τα άνθη της Νεραντζούλας. Και τα άνθη βεβαίως δεν είναι άλλα από την παρθενιά της κόρης. Και γενικά μέχρις εδώ είναι «πρώτη της ομορφάδα». Η ομορφάδα βέβαια της νύφης-γυναίκας θα εξακολουθήσει. Αλλά μέχρις εδώ είχαμε την πρώτη. Όμορφη θάναι κι α­πό 'δω και πέρα αλλά αυτή θάναι άλλη ομορφάδα. Ενώ εδώ μιλάμε για την πρώτη. Το ότι έτσι είναι (προλέγεται, όπως είπαμε, η «καταστροφή») ενισχύεται και από τον δεύτερον στίχο: «Σε παρακαλώ βοριά μου φύσα ταπεινά» όπου βεβαίως ο δημ. ποιητής δεν διατάσσει το βοριά (τα στοιχεία της φύσεως δεν διατάσσονται) αλλά κυριολεκτικά παρακαλεί το γαμπρό-άνεμο την πρώτη νύχτα του γάμου να μην είναι βίαιος αλλά «να φυσήξεις ταπεινά». Και μάλι­στα αυτό το ζητάει παρακαλώντας. (Θυμηθείτε την Αθηνά στην Ιλιάδα, όταν απευθύνεται στον οργισμένον Αχιλλέα: Αν θες βάλε το ξίφος στο θηκάρι του κι άκουσε με. Αν θες). Σε λίγο, θεληματικά βέβαια, θα σου παραδοθεί. Θα εκπορθήσεις κάστρο. Είναι λουλούδι η γυναίκα. 

Σε λίγο θα δέσει καρπόν. Θα νικήσετε μαζί το χάρο . Μην είσαι λοιπόν στο καινούριο ξεκίνημα βίαιος, απότομος ορμητικός, αλλά συνεργάτης. Μαζί με τη γυναί­κα αυτή θα ταξιδέψετε ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή σας. Ολόκληρη την οικουμένη. Και τούτη η ώρα η μο­ναδική θα τη σημαδέψει. Μη το ξεχνάς λοιπόν. Βοριάς ναι. Αλλά να ελέγχεις τον εαυτό σου. Να φυσάς τα­πεινά. Όχι με σφοδρότητα. Και τούτο το «ταπεινά» τα περιλαμβάνει, μου φαίνεται, όλα. Παντού ταπεινά. Στη συμπεριφορά, στις ενέργειες, στο μοίρασμα... Γιατί το κορίτσι τούτο, καθαρό και λαμπερό σαν την δροσάτη αυγή, δεν επιτρέπεται να το πληγώσεις. Ανάμεσα στα πόδια της "η ομορφιά του κόσμου". . Μα ήταν τόσο σημαντική η «παρθενιά»; Αναμφίβολα ναι. Τόσο μάλιστα ώστε εκείνη την αιμάτινη λερωματιά στο πουκάμισο, η νύφη την κράταγε και την έπαιρνε μαζί της στον άλλο κόσμο (της τόβαζαν σάβανο). 

Τόσο σημαντική, που αν δεν υπήρχε, ο γάμος μεταβαλλόταν σε... Κι αν η κόρη έχανε την τιμή της προτού να γίνει νύφη, αυτό ήταν σφάλμα σοβαρό. Με μεγαλύτερες συνέ­πειες αν παντρευόταν μ' άλλον απ' αυτό που την ξεπαρθένεψε. Τόσο σοβαρό μάλιστα που ο Β. Κορνάρος γράφει στον Ερωτόκριτο: 

«Γιατί είναι κάποια σφάλματα, όπου ποτέ δεν λειώνου,καθημερινά την όχθριτα κι όργιτα δυναμώνον, το σφάλμα όπου στην τιμή αγγίζει και πληγώνει ο θάνατος δεν το σωπά, το μνήμα δεν το χώνει». 

Κι ακόμα: «Όποιες στην τιμή τέτοια ασκημάδια βάνου σαπούνια δεν τα πλύνουσι, μηδέ νερά τα βγάνου». Και η ευχή που δινόταν στο ζευγάρι: «Μονοστέφανοι». Μια λέξη μόνο. Και τα είπαν όλα. Δηλαδή: να ζήσε­τε υγιείς, μονιασμένοι, ανέφελοι, να κάνετε τα παιδιά σας συνεχίζοντας το θαύμα της ζωής, να διέλθετε το βίο σας όλον χωρίς τίποτα να ταράξει την ευτυχία σας. Μονοστέφανοι. Μα κι αν ο ένας απ' τους δύο φύγει πολύ νωρίτερα γραφτά της μοίρας ο άλλος αναμιμνησκόμενος ε­κείνου που έφυγε να μην ξανακάνει γάμο αλλά κι αυτός, όταν έρθει η ώρα του να φύγει μονοστέφανος(η). Τι υπέροχη, πραγματικά ευχή! Μονοστέφανοι!

                                     

Και ο Κώστας Καρυωτάκης  για τη νερατζιά.....

Ω, τη νεραντζούλα μας

που ’ναι ολανθισμένη
κι είναι σα λευκότατη νύφη
στολισμένη με την ομορφάδα της,
με τα νυφικά της!
Ω, τη νεραντζούλα μας!
Πάνε στα κλαδιά της
κι αλαφροζυγίζονται
κελαδώντας σπίνοι.
Πίνει το βροχόνερο,
τη λιακάδα πίνει,
χαίρεται τ’ ανθάκια της,
χαίρεται το Μάη,

παίζει με τον άνεμο

και μοσκοβολάει.