Κόμπλεξ ανωτερότητας. Γιατί κάποιοι άνθρωποι συμπεριφέρονται με αλαζονεία

Το απόσπασμα από το βιβλίο "Γυρίζω σελίδα στη χαμηλή αυτοεκτίμηση" της εκπαιδευτικής - συμβουλευτικής ψυχολόγου  Κας Καλιόπης Εμαννουηλίδου(*).

Τι είναι το "σύμπλεγμα (κόμπλεξ) ανωτερότητας" ?  Ο Άντλερ (*) είπε ότι η αίσθηση ανωτερότητας είναι ο στόχος της ζωής μας, προκειμένου να ξεπεράσουμε το σύμπλεγμα κατωτερότητας που μας συνόδευε από τη στιγμή που......

ήρθαμε στον κόσμο. Τι γίνεται όμως όταν παρατηρούμε ότι κάποιος φαίνεται να νιώθει πολύ ανώτερος από αυτό που πραγματικά είναι; Έχει επιτύχει τον στόχο της ζωής του, να ξεπεράσει την κατωτερότητά του; Γιατί η συμπεριφορά του δεν μας πείθει ότι κατάφερε κάτι τέτοιο;

           

Πολλές φορές, όταν κάποιος έχει βιώσει εμπειρίες που έχουν δημιουργήσει ένα αίσθημα μειονεξίας, καταφεύγει σε συμπε-, ριφορές και δραστηριότητες που έχουν ως στόχο να αναπληρώσουν αυτήν τη χαμένη αυτοπεποίθηση. Έτσι, δημιουργεί στον εαυτό του μια επίπλαστη εικόνα ισχύος και υπεροχής, καταφέρνοντας παράλληλα να δημιουργήσει και στους άλλους μια τέτοια εντύπωση.

Κάποιος λοιπόν που φαντάζει αλαζόνας, νάρκισσος, υπερφίαλος ουσιαστικά φοράει ένα προσωπείο, αφού έχει φτιάξει έναν ψεύτικο εαυτό διαφορετικό από αυτόν που είναι στην πραγματικότητα. Το σύμπλεγμα ανωτερότητας είναι ουσιαστικά ίδιο με το σύμπλεγμα κατωτερότητας, καθώς και σε αυτή την περίπτωση έχουμε ένα άτομο με πληγωμένη αυτοεκτίμηση - με τη διαφορά ότι επιλέγει να την κρύψει πίσω από μια «μάσκα» υπερβολικά υψηλής αυτοεκτίμησης.

                  

Η μάσκα αυτή προσφέρει μια ψευδαίσθηση ασφάλειας, που όμως δεν εξυπηρετεί παρά μόνο επιφανειακά και προσωρινά. Στο βάθος βρίσκεται ένα πληγωμένο παιδί, ένας άνθρωπος διψασμένος για αποδοχή, ένας παραμελημένος άνθρωπος, με ανικανοποίητες τις βασικές συναισθηματικές του ανάγκες.
Ένας ακόμα παράγοντας που συντελεί στο σύμπλεγμα ανωτερότητας είναι και η στάση που κρατάει η οικογένεια κατά την ανατροφή ενός παιδιού. Πολλές φορές ακούμε τους γονείς (ή άλλους φροντιστές, όπως παππούδες και γιαγιάδες) να μιλάνε με υπερβολή για τις ικανότητες ή την εξωτερική εμφάνιση ενός παιδιού:
• «Το παιδί μου είναι φωστήρας!»
• «Είσαι ιδιοφυία!»
• «Είσαι το πιο όμορφο παιδί στον κόσμο!»
• «Τέτοιο παιδί δεν έχει ξαναγίνει!»

Μπορεί πραγματικά να πιστεύουν κάτι τέτοιο ή να νομίζουν ότι με τον υπερβολικό θαυμασμό και με τέτοιους χαρακτηρισμούς θα χτίσουν μια θετική αυτοεκτίμηση στο παιδί τους. Ανταποκρίνονται όμως τα σχόλια αυτά στην πραγματικότητα; Είναι όμορφο όταν είσαι παιδί να ακούς τέτοια λόγια. Όμως μεγαλώνοντας συνειδητοποιείς ότι δεν συμμερίζεται ο υπόλοιπος κόσμος αυτό τον απέραντο θαυμασμό προς το πρόσωπό σου. Αυτό δημιουργεί δυσπιστία απέναντι στην αξία του εαυτού και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε απαξίωσή του. Ή αντίθετα μπορεί να οδηγήσει κάποιον στη δημιουργία ψεύτικου προφίλ, όπως είδαμε παραπάνω στην περίπτωση του αλαζόνα με το ψεύτικο σύμπλεγμα ανωτερότητας. Όταν συνειδητοποιούμε ότι οι δικοί μας άνθρωποι μας έκαναν να πιστέψουμε ότι είμαστε τόσο μοναδικοί, είναι φυσιολογικό να θυμώνουμε μαζί τους που μας εφόδιασαν με μια ψεύτικη αυτοεικόνα.

                                            

               Η Καλλιόπη Εμμανουηλίδου είναι....

                                                             

....ψυχολόγος με μεταπτυχιακά στην Εκπαιδευτική Ψυχολογία, τη Συμβουλευτική στην Εκπαίδευση και την Εκπαιδευτική Έρευνα. Έχει δίπλωμα γενικής συμβουλευτικής και συμβουλευτικής διαταραχών πρόσληψης τροφής. Είναι κάτοχος διδακτορικού με θέμα τη νοημοσύνη και το ταλέντο. Διδάσκει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και εργάζεται ως ψυχολόγος και ως επιμορφώτρια στη Θεσσαλονίκη. 
 
Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2014)     Γυρίζω σελίδα… στη χαμηλή αυτοεκτίμηση, Μεταίχμιο
(2013)     Γυρίζω σελίδα... στο άγχος, Μεταίχμιο
(2013)     Γυρίζω σελίδα… στη διατροφή, Μεταίχμιο
(2011)     Ψυχολογία της διατροφής, Μεταίχμιο
    Το ξωτικό που ήθελε να ψηλώσει, Μεταίχμιο
 
Μεταφράσεις
(2016)     Hallowell, Edward M., Ευτυχισμένα παιδιά ευτυχισμένοι ενήλικες, Μεταίχμιο
(2015)     Brown, Brené, Ζήσε τη ζωή σου με τόλμη, Μεταίχμιο

*Ο Άλφρεντ Άντλερ (7 Φεβρουαρίου 1870 - 28 Μαΐου 1937)....                                           

....ήταν Αυστριακός ιατρός και ψυχολόγος, ιδρυτής της σχολής της ατομικής ψυχολογίας. Σε συνεργασία με τον Σίγκμουντ Φρόυντ και μία μικρή ομάδα συνεργατών του τελευταίου, ο Άντλερ ήταν μεταξύ των συνιδρυτών του ψυχαναλυτικού κινήματος. Συνεργάτης του Φρόυντ για 9 περίπου χρόνια, εξέφρασε δικές του ανεξάρτητες απόψεις για το πρόβλημα των νευρώσεων. Έτσι, δέχτηκε μεν την άποψη ότι υπάρχουν ασυνείδητες δυνάμεις που συμμετέχουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και της προσωπικότητας γενικά του ατόμου, απέρριψε όμως τις απόψεις του Φρόυντ σχετικά με το περιεχόμενο του ασυνείδητου και την παντοδυναμία της λίμπιντο.

        Τα 10 πιο γνωστά αποφθέγματα του Άλφρεντ Άντλερ

                   

1. Ο άνθρωπος μαθαίνει πολύ περισσότερα από όσα καταλαβαίνει.

2. Η υπερβολική ευθιξία είναι έκφραση ενός αισθήματος κατωτερότητας.

3. Για την ανάλυση της συμπεριφοράς ενός ατόμου, πρέπει να εξετάζονται: η σχέση με το κοινωνικό σύνολο, η σχέση με τη δουλειά, η σχέση με το σεξ.

4. Οι μόνοι φυσιολογικοί άνθρωποι είναι αυτοί που δεν γνωρίζουμε πολύ καλά.

5. Ο εγωιστής δεν ενδιαφέρεται ποτέ για τους συνανθρώπους του και παρ’ όλο που συναντάει τις περισσότερες δυσκολίες στη ζωή, κάνει το μεγαλύτερο κακό. Από τέτοιους ανθρώπους πηγάζουν όλες οι ατυχίες στη ζωή.

 6. Πρέπει να ερμηνεύουμε τον κακό χαρακτήρα σαν ένα σημάδι αισθήματος κατωτερότητας.

7. Όσο μεγαλύτερο το αίσθημα κατωτερότητας που έχει βιώσει ένας άνθρωπος, τόσο μεγαλύτερη η ορμή για κατάκτηση και τόσο πιο βίαιη η συναισθηματική διαταραχή.

8. Είναι ευκολότερο να πολεμάς για τις αρχές σου παρά να ζεις σύμφωνα μ’ αυτές.

9. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στη ζωή είναι ότι ίσως παίρνεις υπερβολικά πολλές προφυλάξεις.

10. Ο νευρωτικός είναι καρφωμένος στο σταυρό της φαντασίας του.