Ψυχρές εισβολές στην Αράχωβα και χιονοπτώσεις…

Πολλοί επισκέπτες και χιονοδρόμοι ερχόμενοι προς Αράχωβα, σε περιπτώσεις ψυχρής εισβολής, παρατηρούν το λευκό τοπίο και πιθανόν τις χιονοπτώσεις κατά μήκος του δρόμου,  αλλά όταν φθάνουν εντός του οικισμού της Αράχωβας εύλογα απορούν, καθώς δεν υπάρχουν φαινόμενα και επικρατεί συνήθως αίθριος καιρός με δριμύ ψύχος......

   Αυτό συμβαίνει γιατί το ανάγλυφο του Παρνασσού λειτουργεί ως τείχος στη διέλευση των διαταραχών από Β-ΒΑ. Εντούτοις όμως, όπως έλεγαν οι παλιότεροι «υπάρχουν 5 ομπασές (=είσοδοι) απ' όπου ξεχύνει (=κατεβαίνει ορμητικά) ο Κατεβατός (=ΒΑ άνεμος) και χιονίζεται, κατά τμήματα και το χωριό». Οι ομπασές αναφέρονται στις χαραδρώσεις επί του αναγλύφου του ορεινού όγκου του Παρνασσού, που μπορεί να παρατηρήσει κανείς.

   Τα παραπάνω στοιχεία δεν μπορούν να αποτυπωθούν στα προγνωστικά μοντέλα και γι αυτό δίνεται, στην περίπτωση της ψυχρής εισβολής, η ένδειξη της χιονόπτωσης στην Αράχωβα, χωρίς να συμβαίνει όμως.

   Η δημιουργία μαθηματικού περιοχικού μοντέλου απ' την ομάδα καιρού μας Arahovameteo, θα διερευνήσει την επίδραση του βοριά στο ανάγλυφο του Παρνασσού, μέσα απ’ τη μοντελοποίηση των παραγόμενων δεδομένων που συνάγονται απ’ τους μετεωρολογικούς σταθμούς της περιοχής μας και κατά συνέπεια την ιδιορρυθμία του καιρού της Αράχωβας.

   Πολλές φορές η παρατήρηση του καιρού, έχει ως αποτέλεσμα να ξεπερνά σε επιτυχία ακόμη και την προγνωστικότητα των μοντέλων του καιρού, όπως χαρακτηριστικά παραθέτουμε στο αξιόλογο λαογραφικό κείμενο του Ηλία Λιάκου:

   «Ο Κατεβατός, μολόγαε ο παππούς μου, έχει το παλάτι του κατά στην κορφή στη Λιάκουρα, και παραδίπλα στο Λικέρι (Λιάκουρα) Τι να το ιδείς, τι να το απαντήσεις, όλο κρούσταλλα, πεντάμορφο. Από κει λοιπόν ξεκινάει άμα κοτήσει και ανασάνει άλλος καιρός και τότε αλίμονο σ’ ότι βρεθεί μπροστά του.

   Μια φορά, πάνε χρόνια τώρα, έφερε έλατα απ’ το Βελιτσιώτικο και πέρασε καμπόσα την πέρα πάντα. Θηρίο ανήμερο, σου λέω. Σιέται ο τόπος, σε κόβει ο βρουσμός, ας είναι. Αυτός έχει πέντε ομπασιές για την Αράχωβα. Κυρίως του πρόχει να μπει απ’ το Μπαϊντάνη, την Ομπολή. Από κει τραβάει ίσια κάτω στη Γόριανη, Τούμπρη και ακουμπάει την πέρα πάντα, στα Παντίνια. Μια άλλη είναι που κατεβαίνει απ’ του Μπελινά, τον κατήφορο, Γάντζες, Ράχη Σέλινο και σκαπετάει πέρα. Η τρίτη είναι δώθε μειριά απ’ τον Πετρίτη, να κει, στον Απάνω τυριά, από μέσα απ’ την Καραούλα. 

Άμα ξεχύσει από κει, σαρώνει το Σκαφιδάκι, το Σαρκίνο παρακάτω, τη δώθε Πάνια και κρούει και λιγάκι τον Κούκουρα, παραδέ όμως φτάνει μέχρι το πίσω Ρέμα και κάπου-κάπου μέχρι το Κουκόρεμα. Άμα δε χωράει απ’ αυτές τις τρεις ομπασιές τότε κάνει πέρα μεριά και ξεχύνει απ’ το Σταυρό. Σαρώνει την Κατσιπλαγιά, Σφάλες, Βαθύρεμα κι όλη αυτή την πλάτη. 

Να καταλάβεις δώθε φτάνει μέχρι τη Χτιριαρού, άιντε ως το Πλόβαρμα, ούτε φουρτσί όμως παραδώθε. Καταλαβαίνεις τώρα το τι τραβάει ο ελαιώνας. Και δεν είναι αυτό, αλλά φέρνει και ψιλοδρολάπι. Αντάμα με το Σταυρό, πολλές φορές, ξεχύνει και το Κρόκι, τ’ Καστριού ξεράδια. 

Άμα όμως αγριέψει κατακαλά, τότε δεν έχει χωρεμούς από πουθενά και κρατημούς από τίποτα. Ίσα να ξεθεμελιώσει το βουνό. Τον ακούς που κρούει στο Σιδηρόπορτο και λες πως βαράνε ούλες αντάμα του θεού οι μπομπάρδες. Άλλο να στο μολογάω κι άλλο να το βλέπεις και να τ’ ακούς.

 Και αφού δε χωράει από πουθενά, καβαλικεύει τότε και την Πωγωνή, και τότε είναι που είναι. Πουθενά δε σ’ απαντάει ο τόπος, και ταρακουνιέται το χωριό, λες και το πάει για ξεθεμέλιωμα. Βλέπεις τα λιθάρια που έχομε αράδα-αράδα απάνω στις σκεπές. Είναι για να μην παίρνει ο Κατεβατός τα κεραμίδια. 

Αλλά τι κεραμίδια μου λες, αυτός κόβει δέντρα, κόβει φουγάρα, παίρνει σκεπές ολόκληρες και σε βγαίνει στον ήλιο χωρίς να το καταλάβεις... Είναι να μην ξεχύσει Πωγωνή δεν αφήνει λιμηρίδα... Μολογάνε μια φορά πως στο Σταυρό, πήρε τους Σιμαρεσαίους με τα βόιδα τους ερχόντουσαν οι ανθρώποι απ’ τα Καλύβια στο χωριό, να γλιτώσουν και γίναν όλοι άφαντοι. Λένε πως τους πέρασε την πέρα πάντα. Καμιά φορά φέρνει και χιόνι, έρχεται δηλαδή βουρκωμένος. Αλλά πού να το κρατήσει. Ούτε ξέρει που το πήζει ούτε ξέρει που το πάει... Άχρηστος καιρός, ούτε σταλαματιά βροχή, ούτε πασπάλα χιόνι, ντε, ξηροτσιβούρας».

   Για τον «Κατεβατό» η λαϊκή αραχωβίτικη μούσα αναφέρεται στους μύθους για το τρομερό απόγειο του Κατεβατού αλλά και για την πάλη του με το Νότο, οι οποίοι καταγράφονται και από τον κορυφαίο Λαογράφο, Νικόλαο Πολίτη στο βιβλίο του «Παραδόσεις του ελληνικού λαού».

   Και δυο λόγια απ' την πλευρά της επιστήμης της Μετεωρολογίας:

   Ο ΒΑ άνεμος (Κατεβατός), που έχει στην Αράχωβα πέντε «ομπασιές», (εισόδους) είναι πολύ ψυχρός και πυκνός άνεμος (βαρύς), παίρνει τη μορφή ανεμοκαταρράκτη, που κατεβαίνοντας τις απότομες πλαγιές, αποκτά μεγάλη ταχύτητα. Δημιουργείται μετά από ψυχρή εισβολή και την απομάκρυνση του δυναμικού αιτίου που την προκάλεσε, οπότε αποκαθίσταται ΒΑ ρεύμα (συνδυασμός αντικυκλώνα Βαλκανίων με χαμηλό στο Αιγαίο).

Με την επικράτηση του «Κατεβατού», γενικά δεν παρατηρείται υετός, αλλά ορισμένες φορές ο κανόνας δεν ισχύει. Αυτό σχετίζεται με το κατακόρυφο shear του ανέμου, όπως αντίστοιχα συμβαίνει με το Βαρδάρη της Θεσσαλονίκης.

   Οφείλεται, κυρίως στο γεγονός, ότι οι υψηλές κορφές του Παρνασσού, που βρίσκονται βόρεια της Αράχωβας, εμποδίζουν τη διέλευση του υετού που προέρχεται απ’ το Αιγαίο πέλαγος προς την Αράχωβα (ομβροσκιά), με αποτέλεσμα τα περισσότερα φαινόμενα να εστιάζονται στις προσήνεμες στο ΒΑ ρεύμα, περιοχές του Παρνασσού, ενώ στην Αράχωβα παρατηρείται συνήθως ανοιχτός καιρός.

   Έτσι λοιπόν οι ΒΑ άνεμοι δεν ευνοούν σε φαινόμενα την Αράχωβα σε σχέση με την ευρύτερη περιοχή του Παρνασσού και κυρίως τις βόρειες και ανατολικές περιοχές αυτού (Αμφίκλεια, Πολύδροσο, Επτάλοφος, Τιθορέα, Δαύλεια).

   Όταν όμως οι μετεωρολογικές συνθήκες είναι τέτοιες, που ο ΒΑ άνεμος αποκτήσει δυναμική, (πύκνωση ισοβαρών αντικυκλώνα με χαμηλό Αιγαίου) τότε κάποιες φορές ο υετός περνά και στην υπήνεμη περιοχή της Αράχωβας με φαινόμενα (βροχή - χιόνι), ασθενούς ως μέτριας έντασης, ενώ σε πιο σπάνιες συνθήκες, ο Β-ΒΑ άνεμος παρουσιάζει τέτοια δυναμική ενέργεια (Κατεβατός), που πνέουν θυελλώδεις άνεμοι στην Αράχωβα, όπου το χειμώνα συνοδεύονται από παρασυρόμενο χιόνι και δημιουργούν μεγάλες καταστροφές. (Λέγεται πως αντίστοιχος καιρός είχε επικρατήσει το Νοέμβριο στα 1826, στην ιστορική μάχη της Αράχωβας).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

* Γ. Οικονόμου, Ν. Δαλαρούγκας «Ο καιρός και το κλίμα της Αράχωβας» Αθήνα 2014.

* Πρακτικά 1ης Επιστημονικής Ημερίδας Μετεωρολογίας, Αράχωβα 5 Απρ. 2014, Dr ΣΙΟΥΤΑΣ Μ., ΦΛΟΚΑ ΕΛ., ΠΕΤΡΑΚΗΣ Μ, ΖΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Δ., ΜΑΖΑΡΑΚΗΣ Ν., ΚΑΜΗΛΑΚΗ - ΠΟΛΥΜΕΡΟΥ ΑΙΚ.