"ΑΝΤΙΛΑΛΟΥΝ ΔΥΟ ΦΥΛΑΚΕΣ"

Παρουσιάζει: ο Βίκτωρ Σαμπώ

Στο topic «Ρεμπέτικη φρασεολογία» είχε γίνει παλιότερα συζήτηση για το ποιες θα μπορούσαν να’ ναι οι φυλακές που αντιλαλούν.

Επικρατέστερη φαίνεται να’  ναι η εξής εκδοχή:.....

«Αντιλαλούν δυο φυλακές

τ’ Ανάπλι κι ο Ιτς Καλές…».

Αντιλαλούνε τα σήμαντρα

Συγγρού και παραπήγματα

Αν είσαι μάνα και πονείς

έλα μια μέρα να με δεις

Έλα πριν με δικάσουνε

κλάψε να μ’ απαλλάξουνε

Αυτή η εκδοχή αναφέρεται και σε παλιότερες εφημερίδες και σε βιβλιογραφία ελληνική και ξένη σχετικά με τις φυλακές στην Ελλάδα. 

Έτσι μάλιστα επιβεβαιώνεται και ο Μπίνης σε ό,τι αφορά πως δυο φυλακές αντιλαλούν όταν είναι αντίκρυ η μια με την άλλη, για να δημιουργείται αντίλαλος: η Ακροναυπλία (Ιτς Καλές για τους Τούρκους) είναι απέναντι από το Παλαμήδι (Ανάπλι), το οποίο βρίσκεται ανατολικά της Ακροναυπλίας, στο εσωτερικό του όρμου, η μια φυλακή ακριβώς απέναντι από την άλλη.

Όλες οι ιστορικές πηγές αναφέρονται σ’ αυτές τις δυο φυλακές με λεπτομέρειες. Φαίνεται πως από το 1926 οι φυλακές μεταφέρθηκαν από το Παλαμήδι στην Ακροναυπλία και στεγάστηκαν στον στρατώνα του Καποδίστρια.
Δυστυχώς το 1970 γκρεμίστηκαν οι φυλακές της Ακροναυπλίας, για να ανεγερθεί εκεί το « Xenia Palace» θέλοντας να σβήσουν από τη συλλογική μνήμη μια πικρή σελίδα της πρόσφατης ιστορίας του τόπου μας.

Ψάχνοντας, επίσης, βρήκα μια πληροφορία (από παλιές εφημερίδες και της Καλαμάτας και του Ναυπλίου) για το πώς μπορεί να προέκυψε το τραγούδι αυτό.

 Η πηγή αναφέρει έναν κρατούμενο στο Ιτς Καλέ, το Μανιάτη Γιώργη Δικαιόπουλο, ο οποίος στα τέλη του 19ου αιώνα είχε συλληφθεί για «εγκλήματα» ταξικής φύσης και γι’ αυτό βοηθήθηκε μάλλον και από τους άλλους κρατούμενους να αποδράσει 2 φορές μάλιστα. Τελικά, μετά από καταδίωξη στη Μάνη όπου κρυβόταν, συνελήφθη και εκτελέστηκε με λαιμητόμο στην Καλαμάτα. Η ιστορία του είχε γίνει λαϊκός θρύλος και λέγεται πως το τραγούδι «Αντιλαλούν οι φυλακές» αναφέρεται στη δική του περιπέτεια.

Στην προσπάθειά μου για τεκμηρίωση, βρήκα πως το επίθετο «Δικαιόπουλος» υπήρχε στη Μάνη την εποχή αυτή, όπως και κάτι πολύ σημαντικό από τη λαογραφία: τα παιδιά της περιοχής έπαιζαν μέχρι πρόσφατα το παιχνίδι «Στρατιωτικά», όπου ο «φευγιόδικος» κρυβόταν , μια ομάδα έτρεχε να τον βρει και μια άλλη, οι «αστυνομικοί», του έδεναν τα χέρια με σχοινιά ή με αλυσίδα. Σύμφωνα με τη λαογραφική πηγή το παιχνίδι βασιζόταν σε πραγματικό γεγονός κάποιου φυγόδικου Μανιάτη, του οποίου η σύλληψη είχε στεναχωρήσει την ευρύτερη περιοχή.

Πάνω στη συζήτηση με ντόπιους, μια λεβέντισσα Μανιάτισσα θυμήθηκε και ένα μοιρολόι που μιλούσε για το Γιωργάκη, το Δικαιόπουλο, που του πήραν το κεφάλι…

Πηγή: Μάρκος Βαμβακάρης: Η πολυτάραχη ζωή του «πατριάρχη» του ρεμπέτικου