Ο Ιανίσκος* της Σουβάλας.

Γράφει ο Παν. Γεωρ. Δημάκης, Υπεύθυνος Ιστορικού Αρχείου Δήμου Αμφικλείας Ελατείας

Το χαριτωμένο αυτό αγαλμάτιο, του παιδιού με την χήνα, που κοσμεί σήμερα, το Εθνικό μας Αρχαιολογικό Μουσείο, εδωρησεν ο μοιραρχος χωροφυλακής Ι. Δαλωνας, κατ αρχήν στην Εθνική Βιβλιοθήκη, όπως με δωρητήρια επιστολή του, προς τον πρύτανη του Ε.Κ.Π.Α. Κων/νον Ασώπιον αναφέρει ότι, ...περιοδεύων εις διώξιν της ληστείας, το έτος 1853,...χωρικοί της Σουβαλας......
, καλλιεργούντες τας ιδιοκτησίας των, ευρον πλησίον του έτι εν μέρει σωζόμενου ναού της αρχαίας πόλεως Λιλαιας, άγαλμα της καλητέρας εποχής της αγαλματοποιας, το οποίον ευγνωμονουντες προς εμέ, διότι κατέστρεψα την κατά την επαρχία των ληστείαν, μοι προσέφεραν δι αναφοράς των δώρον... Ο Ι. Σβορωνος σχολιαζων τα διατρεξαντα μεταξύ δωρητού και Δημοσίου, παραθέτει ένα χωρίον, ανακοινώσεως, του Αντ. Αντωνίου, δημοσιευθεισης εν τη εφημερίδι, απο τον Δ. Καμπουρογλου, Νέον Άστυ,....όπου σήμερα πλείστα ερείπια των αρχαίων ναών της Λιλαιας σώζονται,ευρέθη αναθηματική στηλη με την επιγραφή ....ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ ΞΕΝΟΔΩΡΑ ΑΝΔΡΙΣΚΟΝ ΚΑΦΙΣΣΩΙ ......

Κατά δε τα έτη 1853-1857 ο αποσπασματαρχης Δαλωνας,συνηθροισε πολλούς χωρικούς και ενήργησε ανασκαφές, παρά την πηγήν, εύρεθησαν δύο αγάλματα ,εξ ων το εν κοσμεί σήμερον την Εθνικήν Βιβλιοθήκην. (αργότερα μετεφέρθη στο Εθνικό Μουσείο ).Στη συνέχεια με σημείωση του, ο έφορος αρχαιοτήτων Φωκίδος, Α. Κεραμόπουλλος, προς τον Ι Σβορώνο αναφέρει, ότι ....ο Δαλωνάς έσκαψε και δη νύκτωρ μετά χωρικών ....ότι υπάρχουσι και άλλα αγάλματα εν τω ύδατι... άλλοτε αυτοί οι χωρικοί έρριψαν δια λόγους δεισιδαιμονίας είς το ύδωρ της πηγής ... λέγουσι μάλιστα παριστάνουσι "μικρά παιδιά". Για το ανεπιγραφο δε βάθρο σημειώνει ότι οι χωρικοί ενθυμούνται, αλλά δεν ανεύρον αυτό...φαίνεται ότι έχει εντειχισθει ώς δάπεδον πλησίον των πηγών, διά να πατώσιν αι γυναίκες κατά την πλύσιν.....
Γνωστού όντος ότι οι Φωκεις λάτρευαν τον Κηφισό, ως Θεό, αφού η ευφορία της κοιλάδας, ήταν εξαρτημένη από τα ύδατα του, τελούσαν δε στο σημείο των πηγών του, όπου τα ύδατα ανεβλυζαν με μουγκρητό, "αρρήτους ιερουργιας", ανέθεταν προσφορές, προσέφεραν μελιττώματα, αλλά και αναθήματα , όπως εδώ, τού " παιδος άγχοντος τον χήνα", πτηνό ελόβιο σύμβολο του αυχμού*** και της υγρασίας, πού υπαινίσσεται, τούς ελειογενείς πυρετούς και μιάσματα ,που έφερε μαζί του, ο ποταμός με την αφθονία , που ήθελαν να εξευμενίσουν με την βοήθεια του υιού του Ασκληπιού, Ιανίσκου.. κλπ.

Όμως οι φιλίστορες, λόγω του όγκου, των σχετικών προς τις μυθολογικές ερμηνείες, των ανωτέρω γραφέντων, θα πρέπει να λάβουν τον κόπον και την ευχαρίστησιν, να αναγνώσουν τα σχετικά, αναλυτικότερα εις τον τόμον "Το εν Αθήναις Αρχαιλογικον Μουσείον εκδ. Μπεκ και Μπαρτ σελ 317-323".

** Πρυτανικός Λόγος Κ Ασωπίου 29 Σεπτεμβρίου 1857 όπου όλα τα επί τη δωρεά γραφέντα επίσημα έγγραφα.
***Αυχμός, πνιγηρή υγρή ατμόσφαιρα